Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 1988 (nrs. 41-44)

[p. 120]

Edzard Dideric
Uit: Ro, een man in delen
Aangewezen persoon

Niets hielp. Er stond niets vast. Hij liet niets los. Zodra hij een woord gebruikt had, emigreerde het naar een land waarvan hij de taal niet sprak. Moi bleef zitten met een betekenis die zich razendsnel vermenigvuldigde. Hij keek recht in de lens van het fototoestel dat hij voor zich hield en drukte af. Herkenning bleef uit. Polaroid had zijn best gedaan. Tijd om iets anders te proberen.

De ingeslagen weg slingerde zich langs plaatsen die hij ooit bezocht moest hebben. Een soort staart die op vlooien onderzocht werd. Moi vond zichzelf haast een komies duo. Huizen en gebouwen begonnen op elkaar te lijken. Een rechte weg zou beter zijn geweest. De staart viel af.

Bladgroen had de plaats van de huizen overgenomen. Aan weerskanten hellingen met bomen. Het dal versmalde. Takken waren met elkaar verstrengeld. Het kon ook een gevecht zijn.

Hij bevond zich op een hoogvlakte. Hier wilde hij blijven. Voor het eerst wierp Moi een blik omhoog. Werd er iets van hem verlangd? Zo te zien niet, de lucht was egaal grijs. Hij keek allang niet meer omhoog, toch bleef die eerste blik in de lucht hangen. Ik word gepeild, dacht hij. Zijn spieren verstijfden. Met benen als aanwijsstokken was hij de aangewezen persoon. Een levende passer die zijn cirkel getrokken had. Wat hem had gedreven lag achter noch voor hem.

Chanson d'amour

Een leeg bureau. Moi haalde de schrijfmachine uit de koffer en draaide er papier in. Het orkest begon met stemmen.

Of hij van plan was haar te gebruiken. Moi haalde zijn schouders op, er was nog niets zeker.

‘Toe.’

[p. 121]

Zijn oor bezweek.

‘Naam?’

‘Catherine.’

Daar had hij genoeg aan. Ze kuste hem dankbaar in zijn nek.

Parijs. In de nabijheid van de Notre Dame. Over de benedenkade langs de Seine, waggelde een clochard. Moi had hem niet opgemerkt. Er volgde een botsing. Liggend op de keien zag hij hoe de man recht op het water afstevende.

Ze had haar armen om hem heen geslagen. Een bitterzoete geur bedwelmde hem.

‘Help je overeind.’

‘Geduld,’ zei Moi.

Boven zijn hoofd raasde het verkeer. Hij was de enige die het voorval gezien had. Met de bedoeling de man te redden, sprong hij op.

De omhelzing hield hem tegen.

‘Laat me gaan, voor het te laat is.’

Haar greep verslapte.

De Seine rochelde. Geen spoor, toch sprong hij er maar in. Onder water was het koel en donker. Het had geen enkele zin meer.

‘Hier, mijn hand.’

Ze trok hem op de kant en wikkelde hem in een badhanddoek. Zijn huid gloeide. Het hotel was vlakbij.

Haar stem mengde zich met het geluid van de douche. Het raam keek uit op de rivier. Moi stond op en sloot de luiken. De donkere kamer werd een lied.

Summertime

De krekels bezongen stilte. Ligstoelen verlamden hem. Het horloge was een lichtvlek op de tegels van het terras. ‘One of these mornings you're goin' to rise up singing.’

Achter de dichtbegroeide oevers zijn traag stromende verbeelding. Het kapmes flitste. De moeilijkste weg, waarom wist hij niet. Jachtig, bang om om te kijken. Er de klassieken op nageslagen. Voorspellen of naslaan, daartussen leegte. De glimlach haalde zijn lippen niet.

[p. 122]

Het gebergte zoog de zon op. Moi was op weg naar de oorsprong van de rivier. Op zijn voorhoofd de koele hand van een vrouw. Druppelend water als in een grot. Het moest een tunnel worden.

Een ander licht. Hier was het begin, een hoopje vieze sneeuw aan zijn voeten. Net voldoende voor een sneeuwbal. Hoe ver hij de bal ook zou werpen, de loop zou er niet door worden veranderd. In de kom van zijn handen werd de sneeuw water. Het vuil lag onderin. Moi nam een teug, en nog een. Achteraf besefte hij zijn dorst.

De bezongen stilte kwam tot leven. Hij maakte zich uit de stoel los. Op de drempel aarzelde hij even. Het horloge liep nog. De voelspriet van de sekondenwijzer trilde. Volgende hoofdstuk, dacht Moi, terwijl hij de deur achter zich op slot deed.

De rij

Altijd dezelfde val waarin hij liep. De ene helft van de tijd stelde hij hem op, de andere helft liep hij erin. Vreemd soort evenwicht, eerder een oplosmiddel, vond Moi. De rij was zo lang dat het loket niet te zien was. Omdat hij al wat opgeschoven was, kon hij niet gaan kijken. Opgestaan, plaats vergaan. Het gaf hem in elk geval nog wat bedenktijd.

Voor het eerst van zijn leven had hij een schilderij gekocht. De wand van de slaapkamer had erom gevraagd. Er stond niets op. De koper kon door middel van de bijbehorende dia's zelf bepalen wat het doek voorstelde. In feite had Moi de hele tentoonstelling mee naar huis genomen. Op het laatste moment had hij afgezien van de aanschaf van een projektor. Nu stond hij op het station en maakte deel uit van een lange rij die, naar hij aannam, naar een loket leidde.

Buster Keaton, oud en miskend, raasde door het woeste landschap. De kamera voor zich op het karretje. Een niet meer gebruikte spoorweg. Terwijl hij een grote landkaart probeerde te ontvouwen, naderde een wankele spoorbrug. De kaart benam hem het zicht. ‘Where am I?’ De regie oordeelde dat het niet grappig was. Hij zou tijdens de dodenrit de was op moeten hangen. De dokumentaire besloot met een bluesballad. Buster begeleidde zichzelf op de gitaar. From the Mississippi-delta.

[p. 123]

De rij vorderde niet, Moi schoof alleen maar op. Hij zou van de laatste, eerste worden. De treinen vertrokken onophoudelijk. De zijne vertrok pas nadat hij aan de beurt was gekomen. Het was bepaald.

‘Waarheen zou jij gaan?’

De lokettiste vond hem onsympathiek. Ze keek geërgerd naar het plafond. Achter hem werd gevloekt. Spoorlijnen vormden een web. Moi vroeg zich hardop af waar de spin zat. Ze werd kwaad en gebaarde naar de man achter hem. Een elleboog duwde hem aan de kant. De rij sloot aan.

What is soul?

Moi vatte samen, rekte details op waarin het antwoord moest passen, monteerde aantekeningen en liet ze versmelten. Het resultaat een onbegrijpelijk dicht symbool, hard als een steen. Stenen hebben geen toelichting nodig, dacht Moi, je geeft er een trap tegen of raapt ze op om ze tot spiegels te wrijven. Rivieren namen daar alle tijd voor. Zoveel tijd had hij niet. Gebruikte woorden zonken als gruis naar de bodem. Het water vertroebelde.

De vraag was een even groot mysterie als het antwoord. Wat het niet was, was het. Eenmaal op glad ijs besefte Moi dat hij niet kon schaatsen. Zijn ogen vielen bijna dicht van vermoeidheid, en de reis duurde nog lang.

Naarmate de pogingen tekortschoten werden de beelden schrijnender. De aanvankelijke volgorde maakte plaats voor willekeur die hem van alle kanten bestormde. De trein ging voor- noch achteruit. Monster met twee koppen. Machinisten in beide kabines gebruikten dezelfde bron voor tegengestelde doeleinden. Moi opende zijn hand en staarde naar de gloeiende steen. De vloer onder zijn voeten trilde.

Juist toen hij meende dat de trein door midden scheurde, snerpte het fluitje. Het geluid sneed hem door de ziel. Het was de eerste maal dat hij door het stoffige raam naarbuiten keek. Het station verliet de trein. Pas toen het gebouw uit het gezicht verdwenen was, liet hij de steen vallen.