Raster. Jaargang 6

[p. 43]

Lidy van Marissing
Werk in uitvoering

de tweede verdieping, ze stapelen witte stenen op de steigers, vullen de grijze tonnen met cement, hijsen emmers water omhoog, hij schept de donkere pap uit de ton, smakt een klodder op de bovenrand van de muur, smeert het snel uit, van links naar rechts en terug zodat het aan de kant het dikst belegd is en in het midden een dun spoor zichtbaar wordt, hij pakt stenen van de stapel, legt ze zorgvuldig op de brei, duwt ze aan, tikt er op met z'n troffel (een hoge klank, metaal op steen), veegt het uitpuilende cement tussen de stenen weg, werkt de hele laag af tot de helft van de rand waar een ander bezig is, strekt zijn rug, bekijkt de muur, tikt hier en daar even tegen, zucht, spant het touwtje één laag hoger, begint aan de volgende rits stenen: schept, smakt, smeert uit, pakt, legt, duwt aan, tikt, veegt, werkt af,

en strekt z'n rug, steekt een sigaret op, kijkt naar de lucht, en spant het touwtje één laag hoger,

/- waar tien jaar geleden niets was dan een kale steppe ligt nu de stad w. met meer dan tienduizend inwoners - een uitgegroeid arbeiderskamp bij het hydroëlektries krachtstation - op de dorre vlakte zijn 33 fabrieken ontstaan - zij leveren autobanden, bouwmaterialen, syntetiese rubber en vezels -/

/ongeveer de volgende beeldenreeks: opgewonden werkende mannen, machinekamer / gehaaste handen, draaiende wielen / verbeten gezichten, hoogste stand van de manometer / een bezwete borst, een gloeiend-hete ketel / een arm, een rad / een rad, een arm / machine, mens / machine, mens / machine, mens / machine

(Ma Chine?)

strekt z'n rug en spant het touwtje één laag hoger,

‘Verbeeldt u een reeks van cellen in een vrij nauwe en lage gang, gestut door ruw houtwerk. In ieder van die cellen is een mijnwerker

[p. 44]

in een grof linnen pak, groezelig en bezoedeld als een schoorsteenveger, bij het flauwste licht van een kleine lamp bezig de steenkool los te hakken. In sommige cellen staat de arbeider rechtop, in andere ligt hij op de grond. De inrichting is min of meer als de cellenopbouw van een bijenkorf, of als een donkere gang in een onderaardse gevangenis, of als een reeks kleine weefgetouwen, of eigenlijk zien zij er uit als de vakken van een grafkelder, of een serie bakovens.’

‘Een bakkersknecht begint gewoonlijk om elf uur 's avonds. Hij maakt het deeg, hetgeen een zeer vermoeiende bezigheid is en een half uur à drie kwartier in beslag neemt. Hij gaat dan op de deegplank liggen (die tevens dient als deksel van de trog waarin het deeg wordt gemaakt) en slaapt een paar uur met een meelzak onder z'n hoofd en een meelzak over z'n lichaam. Daarna begint een snelle en onafgebroken arbeid van vier uren: het werpen, afwegen, vormen, in de oven schuiven en uit de oven halen van het deeg. De temperatuur in een bakkerij varieert van 75 tot 90 graden en in kleine bakkerijen is de temperatuur eerder hoger dan lager. Wanneer het bakken klaar is, begint de bezorging.’

‘Op een der fabrieksterreinen van het koncern Kr staat een deftig heer, grijs, enigszins voorovergebogen en vermoeid. Naast hem een man in uniform. “Mijn geboortehuis” zegt de heer Kr en wijst op een kleine woning met leisteendak, als kuriositeit op het fabrieksterrein in stand gehouden, ter herinnering aan de geniale stichter van het bedrif. Hij leidt zijn gast naar het nieuwe gebouw, de achtste mechaniese werkplaats: onder een gigantiese overkoepeling van staal en glas staan boorbanken en draaibanken van enorme afmetingen, gonzen loopkranen heen en weer, vreten stalen beitels aan ijzeren boomstammen, vliegen metaalschilfers in het rond.’

‘Een arbeider trekt de draad, een tweede trekt hem recht, een derde snijdt hem, een vierde maakt er een punt aan, een vijfde vijlt hem aan de top, een zesde en zevende maken de kop (twee verschillende handelingen), een achtste zet de kop op de speld, een negende verft de speld wit. Zelfs het steken der spelden in het papier is een afzonderlijke handeling, de tiende.’

's morgens langs de vaart fietsen, de weg nog stil, de bomen nog vochtig, dat was 's zomers het beste stukje van de dag, in de winter juist niet natuurlijk, en net over de ophaalbrug rechts had je de wasserij, de hoge schoorsteenpijp zag ik al vóór de bocht, precies twee of drie minuten voor acht zette je je fiets in het rek naast het

[p. 45]

gebouw (ooit blauw en wit geschilderd, de kleuren van de zindelijkheid, intussen vuil en afgebladderd, de letters steeds onduidelijker: stoomwasscherij), snel naar de wc, rok en bloes uit, jasschort aan, als de zoemer ging stond je bij de sodakuip, de anderen (twaalf, later vijftien, tenslotte zelfs twintig) schoven op hun plaats, en dan begon het sorteren, weken, stomen, spoelen, het wringen, drogen, strijken en invouwen, het ergste was de vochtige hitte (de schort plakte aan je lijf), de stoom in de wasserij, de hete lucht op de droogzolder, en overal de bijtende stank van chloor, ammoniak, benzine,
de eindeloze rij waszakken, de vuiligheid van mannen en vrouwen, de broeken, lakens, handdoeken, de rooie en gele vlekken, je wende er nauwelijks aan, het bleekwater beet de huid van je handen stuk, vrat aan je nagels, soms kreeg je ontzettende jeuk tussen je vingers, vooral in de pauze had je er last van, anderen hadden het ook, er werd weinig over gesproken, dat zou het alleen erger maken, je zag ze zo ongemerkt mogelijk krabben, als de huid eenmaal kapot was werd het nog pijnlijker, vooral de chemiese stoffen staken scherp in de kleine wondjes, je was dan het beste af met sorteren en strijken,
naast de wasserij het huis van de baas, een mooi huis, ruim, met een tuin vol bloemen, en achter liep het grasveld af naar het water van de vaart, daar lag zijn boot aan een steiger, de baas stapte de hele dag heen en weer tussen het huis en de wasserij, hij bekeek ons werk, hij zei nooit veel, alleen als er iets fout ging, dan werd hij rood, begon snel te praten en korte zwaaibewegingen te maken, aan het eind van de week deelde hij het loon uit, in het kantoortje tegenover de wc, erg veel verdiende je niet, hij deed altijd zorgelijk alsof de boel op de fles zou gaan, maar hij en z'n vrouw zaten goed in de kleren, ook kwamen er in de loop der jaren mooie machines bij, spoelen, wassen en drogen deed je tenslotte niet meer met de hand, vlak voor ik er wegging kocht de baas elektriese wringers, toch kreeg je het niet rustiger, je moest juist steeds sneller werken om de machines bij te kunnen houden, en er gingen per dag steeds meer schone zakken de deur uit,

[p. 46]

&

beseffen dat wij als mens ons niet meer aan de mensheid kunnen onttrekken; daarbij is waakzaamheid geboden opdat wij als mens niet opgaan in de massa/

de heilige geestdrift waarmee zij alle problemen geloven te kunnen oplossen; er is stellig een jeugd gekweekt die gelooft in het nieuwe systeem; de ‘ingenieurs van de ziel’ moeten dit geloof levend houden; ons lijkt dit paradijs soms niet meer dan een mierenstaat waarin het individu meedogenloos gelikwideerd is/

de vrijgekomen tijd zinvol door de massa besteed? deze gewetensvraag blijft gelukkig een vraag die alleen door de mens bevredigend kan worden opgelost en niet door de machine/

groeit het besef dat de

menselijke verhoudingen binnen een bedrijf van grote waarde zijn voor de arbeidsproduktie/

de gewetensvraagstukken die ontstaan wanneer het eeuwige in de mens in konflikt komt met het tijdelijke/

hard werken staat gelijk met bidden/

bij alle materieel en moreel

verlies is één geestelijk goed behouden en gelouterd uit de strijd gekomen: de idee van persoonlijke vrijheid en persoonlijke verantwoordelijkheid/

(hij is zo arm dat hij vaak op een bank in een park

moet slapen)/

in een steeds veranderende wereld gaat het erom geestelijk bij te blijven/

door de rede geleid kan ieder mens tot goedheid en geluk worden gebracht/

beseffen dat ook de wilde van nature

goed is/

een eenwording niet als stap naar vrijer leven maar als een wegzinken in gemeenschappelijke slaverij wijzen wij af/

[p. 47]

in een

maatschappij die door massifikatie wordt bedreigd, de noodzaak in de mens kreatieve vermogens te wekken/

overhaaste bevrijding kan geen vreedzame gemeenschappen opleveren; ze moeten rijp worden gemaakt voor de verantwoordelijkheid/

de mens is en blijft de beslissende faktor/

niet onafhankelijkheid maar onderlinge afhankelijkheid; niet de individuele vrijheid doch de ondeelbare vrijheid van allen/

slechts aarzelend hebben wij dit leiderschap aanvaard; het geloof dat het de enige wijze is om de toekomst van de vrije wereld op een hechte basis te stellen; wat wij denken dat goed is ontlenen wij aan een lange ervaring/

immers: alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren.

[p. 48]

&

de muur van het portiek met krijt en lippenstift beschreven, een vloek of wens, als ze stonden te wachten voor een deur, of stonden te vrijen, vooral 's avonds, een donker hol waarin heel weinig lucht, achter alle deuren dezelfde blikkerige muziek, op dezelfde momenten gejoel, gelach of uitroepen van schrik, de mensen die er woonden, ik kan ze me niet meer voor de geest halen, de stenen muur wel / zoals bijvoorbeeld sneeuwkristallen, radardiertjes en kiezelwieren / het gezicht van de pensionhoudster schiet steeds halverwege terug, met of zonder bril? het kale huis, gesloten kamers waaruit alleen geluiden, ieder op z'n eentje bezig, met hetzelfde gevecht (wie we zijn), uitrusten en 's morgens opnieuw de wekkers, het water, de wc, het snelle lopen op de trap, vluchtig groeten, niets drong tot je door in die jaren (waarvoor we gebruikt worden), alleen de hoop, het teren op een betere toekomst, vrije dagen, een kamer met vrije opgang, een raam met vrij uitzicht, en het drijven op heimwee, foto's inplakken / het vasthouden en herhalen van een ervaring - de herhaalde ervaring is niet gelijk aan de oorspronkelijke / niets drong nog tot je door, pas later^* met geweld -

/- het schijnt steeds meer voor te komen dat dienstplichtigen, die weigeren aan gevechten deel te nemen, hun meerderen met wapens of granaten bedreigen - de officieren worden door hun eigen manschappen aangevallen en soms ook gedood -/ /‘de leider gedroeg zich als een griekse god - eerst zei hij: geef me je oog - je deed het - toen zei hij: geef me het hoofd van je vader - je deed het - tenslotte zei de god: geeft me je goudvis - toen weigerde de knecht eindelijk en hij doodde de leider’-/

een echte leider wordt nooit een lijder. de echte leider bezit niet alleen talent en ervaring maar vooral know-how. u kent ze wel die lijders gefrus-

* opeenvolging van kulminaties en depressies in een plooienbundel;

[p. 49]

treerd door wanbegrip van boven en beneden. die lijders die de hele dag met kromme tenen in hun schoenen zitten. u kent de oorzaken: kommunikatie-moeilijkheden, gezagskrisis, ongeïnteresseerd personeel. maar kent u ook de oplossing? wij runnen geen kliniek maar wij hebben wel eenheel goed medicijn. ‘management voor middenkader’, achttien avonden leren luisteren, leren kritiek te leveren en kritiek te verwerken samen met een groep dynamiese kollega's. mis de aansluiting niet. haak in voordat u af moet haken

niets drong tot je door in die jaren (waarvoor we), niet begrijpen hoe, als honden rennen achter een onbereikbare prooi, niet zien dat de slingerende worst aan een touwtje en het touwtje aan een stok boven je kop en de stok op nét te grote afstand en de afstand onveranderlijk hoe hard we ook -

wij bieden:

een veelzijdige funktie met perspektief in een snelgroeiende onderneming/ interessante ontplooiingsmogelijkheden/ een afwisselende werkkring/ aantrekkelijk salaris goede sociale voorzieningen/ een intessante en zelfstandige positie die het gehele marketingsproces omvat/ gunstige arbeidsvoorwaarden/voor de juiste man is dit een karrière-funktie waarvan de belangrijkheid zich weerspiegelt in de honorering/

wij vragen:

een ambitieuze doortastende medewerker met een ruime mate van initiatief/ kommerciële ervaring beheersing van engels (met het oog op het internationale karakter van het koncern) /volledige geestdriftige inzet, onbesproken gedrag, eerzucht, vlotte taal en zelfstandig optreden/ goede kontaktuele eigenschappen/ goede representatieve eigenschappen/ goede leidinggevende kapaciteiten/ goede omgangsvormen/

achter het glas de stampende machines, de donkere trap op, altijd gejaagd, vette leuningen, op elke tree wat afval, de stank van hete motoren, hoe hoger hoe minder,

hoe hoger hoe langzamer, het snorkende lachen boven, om de hoek? peuken, lege flessen, op de tussenverdieping: een kar met papier, de liftdeur open, grijnzende koppen op een rij, in de hoek een roodaanlopende kerel: slijmhoest, de deur slaat dicht, het licht schuift weg,

volgende trap, acht stappen, de rinkelende koffiewagen stoot tegen

[p. 50]

een dichtvallende -, de jassen op een rij, de bleke handen/

staat tegen de kast (grijs op grijs) en groet, tenminste, z'n lippen bewegen, geen das om vandaag? ja toch,

het stampen (van de machines) trilt na in de stoelpoten,

in de wc-bril, (het bloedt/

het grijze tafelblad, de draaischijf, de zoemtoon,           naar buiten kijken,

opnieuw de kring rond, handen drukken, snel langs de heup vegen, afvegen, snel opkijken, knikken, de lippen bewegen,

hoemaaktuuuuuuu?

aankijken, wat nu, ja glimlachen, zo, zooooo, tenminste, krakende mondhoeken,

schuiven de stoel bij, snel langs de zachte billen strijken, luisteren, bril af, met de vingers spelen, bril op, kijken, aankijken, antwoorden, tenminste, de lippen bewegen, andere been naar voren, met de voet wippen, met het hoofd wiegelen, naar buiten kijken,           pardon? het oogwit, knipperen, bril af, even vooroverbuigen, de nagelpunten langs de stoelleuning krassen, een hand bij de mond, voorovergebogen, dichterbij, fluistert? tenminste, de lippen           /

opnieuw de kring rond, handen voelen, snel langs de buik strelen, hoemmmmm?

de hoorn op de haak smijten, papieren verscheuren, snippers omhoog gooien, de stoel achteruit geduwd, tegen de -, de armen omhoog, schaterlachen, de armen op en neer, zwaaien, zwiepen, sneller ronddraaien, de gezichten, de kring, sneller, zwiepende armen, gieren, de lippen tenminste, de wangen bol, rond, een molen, de kring een flits nu, sneller, sneller, een piepende molen, de gezichten een uitgerekte vlek, een veeg           /

op slot, doodstil zitten, rechtop, langzaam ademen, neus dicht, de stank niet binnenhalen, langzaam zuchten met half-open mond, het stampen (van de machines) trilt na in de wc-bril, stil voelen, aan de andere kant stroomt water, voorovergebogen, de buik dubbelvouwen, dichtklemmen, de kouwe billen toedekken, op twee vingers zuigen, sabbelen, naar de tegels kijken, de barstjes, even zingen, tenminste, de lippen vochtig

voetstappen, stompen op de deur, het fluiten kaatst tussen de tegels, het raam en de spiegel, snerpt, een kramp, het rooie water wegspoelen,           in de spiegel           de lippen zien, tenminste, de strakke (gestreepte mond)

[p. 51]

in ons jong dynamies bedrijf is een levenspositie niet uitgesloten/ wij verwachten iemand die werkelijk all-round is; die aan de hand van enkele summiere gegevens de brieven zelf zal kunnen redigeren/ er heerst bij ons een goede kollegiale sfeer en de sociale vooraeningen voldoen aan de hoge eisen die u bij een wereldkoncern kunt verwachten/