Raster. Jaargang 3

[p. 296]

Willem Frederik Hermans | fragment uit Gitaarvissen en Banjoklokken

Vrijdag 6 januari 1967

Op Orly geluncht met Leopold von Buch, Frau Buch en jongste Büchlein. Van gedachten gewisseld over diverse Bücher. Frau Buch was gestoken in een paars broekpak, Leopold in een nieuw tweedjasje. De jongste kroop over de vloer om de internationale atmosfeer op te snuiven, waarbij hij zich nogal vies maakte.

Kerststal van Salvador Dali bekeken, die gevestigd is in een oor, meters hoog, meters breed.

Twee uur. Afscheid genomen van de Buchs, bij hun zwartglanzende traction avant, 15 cv, met warme wederzijdse gevoelens in een ijskoude vrieswind, waar noch zij, noch ik verantwoordelijk voor zijn en mij begeven naar een Boeing van Air France, bestemming Los Angeles. Boeing wordt in het Frans uitgesproken Bwang. Het toestel is grotendeels leeg. De jongste van de drie stewardessen heeft het gezicht van een ongewassen Cleopatra die in een slecht humeur is. Ze geeft me een krant. De snuitjes van de andere twee voorspellen ook niets goeds. Juist terwijl ik dit zit op te schrijven, komt een vierde de pepermuntjes onder mijn neus houden. Ze is lief, maar lelijk.

In de krant: een artikel van Marcel Pagnol over wat een auteur overkomt wiens boek verfilmd wordt. Hij tekent een contract, drinkt op de gezondheid van de regisseur, de producer, enz.; hij is gelukkig, schudt handen. Nooit zal iemand hem meer zo gelukkig zien. Hij heeft een contract getekend en niemand heeft hem verder meer nodig. ‘Beter hem niet te vertellen dat beroepsscenaristen z'n werk over zullen doen en de hoofdpersoon van sekse zullen laten veranderen.’

Stewardess trekt een zuurstofmasker uit het plafond en voert een pantomime op. Waarschuwing sigaretten uit te doen, alvorens de zuurstof de vrije loop te laten. Zij vervolgt haar programma met

[p. 297]

het aanttrekken van een zwemvest, terwijl een stem over de luidsprekers instructie geeft. Hetzelfde verhaal staat ook op een kaart, die in de zak op de ruggen van de stoelen zit. Maar daarop staat bovendien beschreven hoe de nooduitgangen moeten worden geopend en hoe een soort opblaasbare glijbaan uit het vliegtuig naar buiten kan worden gelegd. Hierover wordt door de luidsprekerstem niets verteld. Het is trouwens bekend dat die zwemvesten op grote schaal gestolen worden door zeezeilers. Beter niet onder je stoel kijken of er wel een is.

Men kan een koptelefoon huren à raison van Fr. 12 (!) waarmee enige muziekprogramma's kunnen worden beluisterd, of, als er in de eerste klasse een film vertoond wordt, het geluid van die film. Dat laatste moet een unieke belevenis zijn, behalve voor blinden.

De captain mompelt iets onverstaanbaars in gebroken Engels door de luidsprekers.

Er wordt een collation opgediend die bestaat uit: een kop koffie, de twee kleinste mandarijntjes die ik ooit gezien heb, een soort langwerpig taartje dat met chocola besmeerd is, een tweede dat met oranjekleurige marsepein is afgewerkt en een stukje cake. De chocola smaakt naar leverpastei en de marsepein naar gerookte zalm (= koolvis met rode inkt).

Een steward loopt de passagiers af met een kaartje waarop de route is aangegeven in potlood. Wij zijn ter hoogte van Shannon, als hij dit doet.

Er worden formulieren van de Amerikaanse douane uitgedeeld, die ingevuld moeten worden met drukletters (kapitalen). Je ziet iedereen ijverig bezig: de gebruiksaanwijzing lezen, de eerste aarzelende drukletters zetten, alsof we nu al vlak bij Amerika waren.

Lees in Time een bespreking van een boek van Richard Lewis, Miracles, bloemlezing van gedichten die door kinderen zijn gemaakt. De bespreker citeert:

The doors in my house
Are used every day

[p. 298]

 

For closing rooms

 

And locking children away.

 

 

 

Brian Andrews (10).

Opschrift in de wc:

‘Par courtoisie à l'égard des autres passagers
nous vous suggérons d'employer
la serviettte que vous venez d'utiliser
pour maintenir la propreté du lavabo’

Reizen is van de ene emotie in de andere vallen, nietwaar.

De staart van het vliegtuig, waarin de wc is, slingert zo heftig, dat wel iedereen over de mogelijkheid van afbreken zal gaan zitten fantaseren. Het vliegtuig vervolgt zijn weg en jij tuimelt poepend 12 kilometer naar beneden in de oceaan.

Lees in Newsweek dat Zwitserse banken voor rekeningen onder nummer een deposito van minstens $10000 vragen en dat Goering wel eens op een feestje als gladiator is verschenen.

De stewardess brengt een glaasje appelsap. Het is half acht, Middel-Europese Tijd en ik heb wel honger, d.w.z. trek in een warme maaltijd, b.v. een grote biefstuk.

10 voor 8. Een Cinzano sec.

Gekleurde mensen geloven nooit dat er blanken bestaan die hen niet minachten, denk ik. Daar komt bij dat in het oog van vele blanken het niet behoorlijk is gekleurde mensen te minachten, terwijl het ze zelf niets kan schelen door gekleurden te worden geminacht en de kleurlingen geen enkele reden hebben de blanken niet te haten. Hoeveel heropvoeding zal er dan weer nodig zijn, als er ooit een tijd mocht aanbreken dat negers geen enkele grief meer tegen blanken hoeven te koesteren.

Diner met de obligatoire kalkoen, riz pilaw en mineraalwater Volvic uit een blikje.

[p. 299]

Er zitten ongeveer 20 mensen in dit vliegtuig met plaats voor 180. Zo heeft iedereen 3 plaatsen voor zich alleen. Anders zou je nog niet gelukkig wezen. Toch is voortdurend op een vrij smalle stoel zitten niet zo vermoeiend als het lijkt wanneer je het nog nooit hebt hoeven doen.

Je zou al die kleinigheden (pepermuntje, zuurstofmasker, mineraalwater, wc, enz.) niet noteren, als je drie keer per week een dergelijke reis maakte. Niemand beschrijft meer precies wat er op de perronbordjes staat, hoe de conducteur om het kaartje vraagt, als je met de trein van Groningen naar Roodeschool gaat. Zou toch eens moeten gebeuren. Maar is moeilijk, ten eerste: het ware animo zou ontbreken, je zou je moeten dwingen iets op te merken dat je al honderden keren hebt gezien; ten tweede: je zit in de trein vis à vis andere mensen, je bent niet zo geïsoleerd als in een vliegtuig, je hebt bovendien niet de indruk dat er niets verandert. In dit toestel dat met de zon meevliegt, verandert zelfs het daglicht veel trager dan anders.

De onbewegelijke vleugel die 12 uur lang je uitzicht grotendeels belemmert.

‘We are the Bomb Babies,’ said Los Angeles City College Student Ronald Allison, 23. ‘We grew up with fall-out in our milk.’

De wc's zijn helemaal achterin, in de staart. Het hele vliegtuig is roerloos, alleen daar schommelt en schokt het. Je zou kunnen denken in een trein te zitten, vooral een Spaanse trein. Je bedenkt: Wanneer zich eens metaalmoeheid voordeed, de staart afknapte... luidschetterend valt de passagier in een luchtledig, waarvan de temperatuur in de buurt van het absolute nulpunt ligt. Vervolgt de voorste helft van het vliegtuig ongestoord zijn weg? Neen. Daarom is dit toch minder bitter dan wanneer de koppeling tussen twee spoorwagons breekt, ergens op een lange helling naar boven.

Over honderd, misschien al over vijftig jaar, zullen deze aantekeningen erg interessant zijn om te lezen.

11 uur. Het licht: permanent ochtendrood, al urenlang. Ik kijk, mijn kruin tegen het raampje gedrukt, naar beneden. Voor het eerst valt mijn oog niet op wolken, maar op een besneeuwde vlakte,

[p. 300]

die eruitziet als matglas met zwarte barsten. Misschien de bevroren Hudsonbaai.

‘anti-missile-missile’

Kunstmatige mindernachtzon.

Ramparts. Een links sensatieblad. Moet ik te pakken zien te krijgen.

Na 8 uur op niets meer getracteerd. De grote lichten zijn uitgedraaid. De meeste mensen gaan ook inderdaad slapen. Niemand brengt je zelfs maar een glaasje water, als je er niet om vraagt, zes uur lang, de helft van de hele reis.

Een ingesneeuwde Amerikaanse stad bij avond, van 15 kilometer hoogte gezien, het is ruitjespapier waarvan de lijnen lichtgevend zijn. Enkele hoofdlijnen lopen er rood en groen gestippeld doorheen. Astronauten van elders breken zich het hoofd over de geheime boodschap die vervat is in deze grafiek.

Altijd glimlachend als een stewardess. Zij draagt haar glimlach als een kok een witte muts.

Zaterdag 7 januari 1967

Kwart over twee. Het vliegtuig begint de wedstrijd met de zon te verliezen; de horizon wordt donkerder rood.

3 uur 20. Vliegen boven Hollywood, Pasadena, Los Angeles, je weet niet precies wat. De agglomeratie is zo groot, dat de hele aarde met stad is bedekt. Licht van kwiklampen dat plasgewijze uitloopt op asfalt waarover uiterst langzaam auto's voortglijden, twaalf rijen breed. De witte vlekken van de koplampen, de rode van de achterlichten, snoeren nevelkralen, afwisselend rood en wit. De stad ziet eruit als een mikroskopisch preparaat in donkerveldbelichting. Elk huizenblok lijkt een cel, of een kristal waar omheen luminiscerende vloeistoffen circuleren. De straten kruipen voort als lange gelede wormen.

[p. 301]

Daling. Palmen. Tuinen met verlichte zwembaden, sommige hartsommige niervormig. Zoeklichten staan loodrecht omhoog.

Het is acht uur 's avonds, plaatselijke tijd.