Raster. Jaargang 3

[p. 216]

Breyten | Die swart stad & andere gedichten

Nagvy

met die eerste daglumier -
wat 'n mooi woord:

lumier

lig ja, maar ook sluimering
daarom so sluimerlig

met die eerste kraai van die môrester
as die nag reeds ligter slaap
moet ek weg op my togte
die dag slaan 'n skielike kruis teen die ruit
en weg op my togte

deur roostuine vyeboorde
verby heuwels gekorf met spelonke
waar bye hul neste van heuning bou
ver op soek na oases
ver waar die son die vlees met liefde vrot

gee my 'n woord méé beminde beminde
'n woord waarin ek kan slááp
beskut teen Sarasene huilwolwe in die woestyn
word 'n ligdonker woord onder my tong
my tent teen die son

van die stem

want ek laat my nagte hier by jou agter

[p. 217]

Laat-slaap-lied
(op dryf in die lyf)

iedere nag ry ek te perd my slape in
reeds langs hoë paaie waar tiere lag
deur tempelhowe
nee deur slaapsale jaag hoewe eggos op
verbý en anderkant
in valleie waar mens jou oë teen die maan moet hoed
sidder tromslae van rant tot rant

ja hier durf ek my verstoei
aan demone in vroue verlyf
- die Indiërs bespeel vreemde sitare -
of 'n optog van die armstes lei
vooruit vooraan met my kruis
gekruisig aan 'n swart vlag
want só behoef die nag te wapper!

dikwels dan
dat ek aan my behoeftes kan voldoen
word ek onder 'n roosstoel om die lewe gebring
om nooit weer te slaap nie
maar ook dit is net 'n tydelike verblyf

daarom, uitgedryf
so teen witskyn-skynwit
kniehalter ek my perd aan die môrester
en word smôrens uitgeput op die knieë wakker
so styf in die kruis
met die hart in die slape

[p. 218]

Knotgedagtes

twee armoedige ou knutselaars uit 'n vroeër een
sonder hyskrane of wolkekrabbers
het vandag teen die drie bome in ons binneplaas opgeklouter
met spykers aan hul skoene
en toue gesnoer éérs om die stamme en dan om hul lywe
net soos lippe óm 'n mond
'n asem voed en snoei
om al die takke kort te knot
en so die lower in die knuis te kry
: die takke wat met die reën kon raas
: die takke wat die sneeu verdra het
: die takke wat kommetjies was vir die lig somers:
só word meisies wat met die besetter slaap geskeer

nou kyk mens deur herinnerde groen oor 'n muur
in kamers met treurende spieëls en tafels
net soos vrugte bó water
waar wit Witrusse solitaire sit speel al dromende
van dachas en bloed in die sneeubleek geheuens

kom die bevryder?
is dit dan byna lente?
dan sal my grys woorde mos weer in die bome klim
soos kaal katte
om hoog in die koue
neste te span
vir voëls wat in nagklubs
op verebeddens lê en neurie van vervloë liedere
en die eenvoudige weelde van blare

[p. 219]

Fado: kruisiging

die ou bul in die gordyngroen kamp
probeer sy ou horings
probeer sy horings so grys van ouderdom
in die sidderende mae
van die grasgroen perde boor

maar die bome vol voëls

van my dissiplinêre lied

dwing hom tot op sy knieë

sodat die grond begin blom

vir jou het ek net 'n sakdoekie gehad
met 'n blodrooi hart daarop geborduur
en toe die voëls die dorre skêre
uit die bome in die wind slaan

het jy die hart uit die doek geskeur

het jy die hart uit die hart geskeur

sodat jou skoene skitter in die son

waarom is jy so donker my beminde?
waarom is die sitplekke van jou lyf so swart?

dis die nagte se lê langs

aan die kaggel van my lyf

dis die nag van my liefde

wat jou so verbrand

rondom jou klam skoene smeul die perdegroen grond
die spierwit sanger hang aan die taai kruis rond

[p. 220]

Die swart stad

weer jou veral teen die bitterheid, swart kind
dit, en dat jy nie mag droom nie;
sorg dat jy nie verstik in rooi oë - gevis in slopemmer,
dat jou liggaam nie dik en galsterig word van die gal
wat pal deur jou fosfor-are gaan stoot
(tussen lyf en lyk dryf maar net twee letters sonder o);
knip en kam liewer gereeld jou papajaboom
en onthou die wolke tree op ook vir jou
en rotte eet vullis

ek wil onthou van 'n swart stad, swart kind
waar ook jy aan die somber lig swel;
seemeeue dans soos rooi ballonne bo die strand,
jy kan ook lag en ook uitbundig,
ook die water streel en dorpe sand bou,
ook op en af hardloop langs honderde grappe

waak veral teen die slymerige swart papaja
van bitterheid, swart kind -
hy wat daarvan eet sterf op bajonette
en in biblioteke,
sterf alleen in die mond

kyk, oor die see gaan die son gebore word
en die son het 'n regterhand en 'n linkerhand
en hy sal bruin wees,
so warm en so bruin soos die kieliekele van hane

(Lourenço Marques)

[p. 221]

Aandmense

die aarde is nie God s'n nie
kyk die aarde is nie van die Duiwel
want die aarde behoort aan die mens
en die mens is aarde s'n

die een sal die ander se bloed nie steel nie
die armes sal die aardse koninkryk verower
want die bloed wat wete is is tydelik
en die mens regeer in sy tydelike ewigheid

kyk na hierdie aarde 'n mirakel
van bloeiselende kaktusse van blou van leed
van wyn van honde van soogdiere-van-lig
van die mens met sy bultende donkertes

luister Rykman Besitter Belêer Fascis
luister Kerk en Staat vetvrot Politikus
luister na die mens tot sterwens toe siek van hoop
jy versuip óók eersdaags in jou pis

want die aarde is g'n God s'n nie
nóg behoort die aarde aan die Duiwel
kyk die aarde is vasgegroei aan die Mens
en iedereen kry sy gat vol aarde

[p. 222]

Swart dood 1348

Omdat ek onkuis en vol boosheid en pap(vy) is
Omdat ek nuwerwetse skoene met lang neuse dra
Het God hierdie steunende plaag van Sjina gestuur
Hierdie geraamte met 'n klok wat klakkend deur strate sleep snags
Om sy stink asem deur ons rame te nies
Maar Lucifer sal my red

Die lug is styf soos 'n vis van die pes
Honde opgeblaas tot groot koeie versper die deure
Ek suig bloed en etter uit swere soos pere in my lieste
Bure lê en vrot, weggegooi op vullishope; ek erf hul swelsels
Maar my daaglikse sopie urine en menstruele bloed
En Lucifer hou my regop

Hoe ryk is die lewe - klokke lui die lug stukkend
Ek spuit my lou oorvloedige saad in vore van dooie vroue
Laasnag het ons die blinde dokter verslind, sy vleis hard soos dié van 'n ou bok
Môre sal ons twintig blêrende Jode offer op die stapel
Kom af God, soos wit lenteblomme - sodat ek Jou kan eet
En met Lucifer sal ek hierdie dood oorleef