Pierre H. Dubois
Walschap en de realiteit
Er wordt tegenwoordig meer dan ooit geschreven over de problematiek van de roman, een verschijnsel dat zich voordoet op het moment waarop de traditionele roman min of meer is vastgelopen in het drijfzand van een te oppervlakkig realisme. Volgens sommige theoretici is het onmogelijk de werkelijkheid weer te geven, en aan de waarheid van die stelling valt nauwelijks nog te twijfelen voor wie zich in de vraag naar het wezen van de werkelijkheid verdiept.
Het is misschien het wezen van de echte romanschrijver dat hij zich die vragen niet stelt, tenminste niet bewust stelt, als het ware ‘buiten’ zijn roman. Zijn uiteenzetting met de realiteit speelt zich alleen creatief af, in het schrijfproces zélf, het weerspiegelt zich minder in wat hij over de werkelijkheid zegt dan in de manier waarop hij om het even wat onder woorden brengt.
Walschap is een auteur die in een groot deel van zijn romans en misschien het meest de boeken waarom hij beschouwd wordt als de man die de Vlaamse literatuur uit de folklore heeft bevrijd - romans als Trouwen en Celibaat - vorm heeft gegeven aan een werkelijkheidsbeleving zonder ideologie. Voor mij is Walschap in zijn beste werken niet de bepleiter van het recht op de twijfel, of een humanist, of een tellurisch denker, zaken waarmee hij gamakkelijk wordt geïndentificeerd omdat ze in zijn werk aanwezig zijn, maar eenvoudig de man die woorden heeft kunnen vinden die doeltreffend zijn, los van elk apriorisme, van iedere theorie, van elk pre-existerend bewustzijn.
Het is een kunst van woorden, maar het exacte tegendeel van woordkunst. Het paradoxale van literatuur is dat het woord doel en middel tegelijkertijd is. Doel omdat het werk uit de woorden bestaat, middel omdat de woorden iets uitdrukken dat buiten de woorden bestaat, ofschoon het pas in de woorden bewust tot bestaan komt. De realiteit is misschien precies deze paradox. En de kwaliteit van Walschap is dat hij die realiteit perceptibel weet te maken. Er zijn er weinigen die daar met zulke eenvoudige, spontane, natuurlijke middelen in slagen.
Auteursrechtelijk beschermd