Raam. Jaargang 1968

[p. 24]

C.J. Kelk
Laatste grote ontmoeting

Het voornemen om in een aantal herinneringen een beeld te geven van Anton van Duinkerken als vriend, heeft ten opzichte van hem een speciale betekenis. Want zoals iedereen weet die met hem in aanraking is gekomen, bezat hij de gave van de vriendschap in hoge mate. Ik denk niet dat er veel mensen in Nederland een zo groot aantal vrienden zullen hebben gehad als hij.

Met Toon en zijn vrouw Nini heb ik in de jaren dat ik, uit Frankrijk teruggekomen, in Broek-in-Waterland woonde, veel omgang gehad en ik was - laat ik eerlijk zijn - tot tranen toe bewogen toen ik hoorde dat ze zouden vertrekken om in Nijmegen te gaan wonen. Ik begreep heel goed dat het op die afstand bezwaarlijk werd het contact levend te houden. Toch was de vriendschap niet dood, allerminst, en de zeldzame ontmoetingen naderhand waren des te kostelijker.

Op het Muiderslot bij een of andere literaire plechtigheid werd een afspraak gemaakt voor wat achteraf gebleken is onze laatste grote ontmoeting te zullen worden. Eka en ik zouden die zomer van het jaar 1961 met ons vijfjarig zoontje Onno, in St. Paul bij Vence de junimaand doorbrengen, juist de maand dat Nini en Toon een uitgebreide reis door Frankrijk maakten en o.a. Nîmes en Arles gingen bezoeken. Het slot van die reis zou dan een verblijf worden van enkele dagen in onze nabijheid, waar wij een klein appartement hadden gehuurd. Zij zouden dus komen, zo mogelijk, om een paar plezierige dagen met elkaar door te brengen. Zulke beloften worden in het vage wel vaker gedaan onder invloed van een feestelijke stemming en het heerlijke vooruitzicht, maar meestal worden ze door omstandigheden of doordat de reislust door vermoeidheid wordt ondermijnd, niet vervuld. Anders was dit met Toon van Duinkerken. Precies op tijd ontvingen wij een uitvoerige brief met de meest nauwgezette aanwijzingen omtrent uur van aankomst en duur van het verblijf, met het verzoek voor een behoorlijk onderdak zorg te dragen. Ik weet nog met hoeveel enthousiasme ik er op uittrok om links en rechts naar een passend nachtverblijf voor hen te zoeken. Want dat zij de verdere dag bij ons zouden doorbrengen en bij ons elke maaltijd zouden nuttigen, en elk drinkgelag aanrichten, stond natuurlijk als een paal boven water. Door middel van onze propriétaire, de excentrieke Madlle Faure, vonden wij een slaapkamer voor Nini en Toon bij een tuinder en wijnboer, op 400 meter ongeveer van ons verblijf, in het huis genaamd ‘Les vieux ceps’.

Op het aangegeven uur stormden wij de weg op, de autobus tegemoet en daar waren zij dan, vol van de in Frankrijk opgedane indrukken maar terstond te onzer wille, niet zoals zoveel pas bereisden met eigen belevenissen te koop lopend, maar volkomen opgaand in onze aangelegenheden, onze situatie en de natuur hier om ons heen.

Hoe kunnen onder dergelijke omstandigheden een drie-, viertal dagen in de herinnering blijven als een lange geluksperiode! Dit was nu het geval: die paar wandelingen, feitelijk wel eens te ver voor ons kind - want Toon, onvermoeibaar, spaarde noch zichzelf noch anderen waar het een wandeling betrof, - ze leken wel een hele reeks dwaaltochten, op gezette tijden onderbroken in een

[p. 25]

herberg voor de duur van een fles witte wijn. Heuvel op, heuvel af in dat onvergelijkelijk schone land, met uitzichten op dalen en met bergen in het verschiet, met de geur van de veldbloemen en kruiden en de heerlijk stovende zon, het stille en herderlijke, wij genoten ervan dubbel door hun aanwezigheid, alsof wij het voor het eerst beleefden.

Onwillekeurig werd toch nog aan cultuur gedaan. Wij bezochten b.v. de kapel van Matisse bij Vence en daar lichtte Toon van Duinkerken ons leken precies en tot in de kleinste details in over alles wat daar te zien is en waarvan wij de betekenis bij een vroeger bezoek al te oppervlakkig tot ons hadden genomen. Ook deed zich een klein incident voor. Eka's halssnoer brak daar in die kerk, een euvel dat vrouwen meest op de ongelegenste momenten overkomt. En het ongeluk wilde dat enige kralen op het altaar belandden, verboden gebied. Maar Toon meende aan zijn aanvankelijk bedoeld priesterschap wel enig recht te mogen ontlenen en klom onvervaard over de balustrade om de kralen op te pikken. Toen hij op enige afstand een non uiterst afkeurend zag fronsen - en weinig ontging hem - snelde hij na zijn zondige daad op de religieuse toe om haar omstandig met zijn gewone gemoedelijkheid te gaan uiteenzetten dat hij heel goed wist iets onoirbaars te hebben verricht maar gemeend had in deze noodtoestand, tevens met het oog op zijn verleden, te mogen optreden zoals hij had gedaan.

Natuurlijk kwamen in onze wandelgesprekken de Provençaalse dichters in het geding: alles om ons heen riep er om, wij liepen als het ware door de gedichten heen en daarom kon Van Duinkerken het niet laten in Vence voor ons een fraai exemplaar te kopen van Mirèio (Mireille) van Frédéric Mistral, vanzelfsprekend begeleid van de nodige explicaties en in het luie natafel-uur de voorlezing van een der mooiste gedeelten, een verlustiging voor ons allen. Ach, die avonden trouwens, buitenzittend bij die overdaad van sterren en voor ons uit in de verte de lichtjes van de Côte in hun soepel buigende lijn, met de glazen in de hand en onwillekeurig onze stemmen gedempt, het zijn de ogenblikken dat mensen zich het sterkst verbonden voelen in een zelfde genieting van wat aarde en hemel maar schenken kan.

Er moest een einde aan komen, helaas, en we brachten hen tenslotte naar Nice; er werden cadeautjes gekocht voor ‘thuis’; Toon en ik hadden een laatste zitting ter laving op een terrasje. Per vliegtuig vertrokken zij, voor ons eigenlijk voorgoed. Want wat ziet men dan nog van elkaar bij het schaars elkaar tegenkomen op een boekenbal, een inauguratie of andere gelegenheid, met zoveel mensen er omheen en zoveel geroezemoes, die het nooit kunnen opnemen tegen de stilte, de schoonheid, de geconcentreerdheid van deze laatste grote ontmoeting.