Raam. Jaargang 1968

Jan Engelman
Het geloof is een genade

In de lente van dit jaar maakte ik het plan naar Italië te reizen en daar te verblijven in de Albaanse bergen. Ik wilde wel dicht bij Rome zijn, maar zoveel mogelijk de steeds groeiende verkeersdrukte van de Città Aeterna vermijden. Vroeger nam ik altijd mijn intrek in een klein hotel bij de Fontana di Trevi, een heel aantrekkelijke buurt, maar daar komt niet veel van de nachtrust terecht. In de Albaanse bergen is men dicht bij Rome en dicht bij de natuur.

De reisbiljetten waren nauwelijks besproken, toen mij het bericht bereikte dat Willem Asselbergs door een gevaarlijke kwaal was aangetast en het vermoedelijk niet lang meer zou maken. Daarom ging ik in April van dit jaar naar Nijmegen om hem te bezoeken. Hij deed toen zelf de deur open van zijn huis aan de Regentessestraat. Bij zijn oog was in een gezwel zichtbaar dat het euvel reeds aan 't voortschrijden was. Zodra ik met hem alleen was, sprak hij: ‘Nu, Jan, ik heb kanker, ik ben opgeschreven en heel lang zal het niet duren, mijn vader heeft het ook gehad, die is er in Amsterdam aan gestorven’. Dit alles behandelde hij als de gewoonste zaak van de wereld, maar het was niet moeilijk te bevroeden wat hij daarbij verbeet.

In het begin van Juli, toen mijn reis achter de rug was, had ik het gevoel dat ik hem zo spoedig mogelijk terug moest zien en ik liet er geen gras over groeien. Hij werd toen verpleegd in het St. Radboud Ziekenhuis en was lichamelijk schrikbarend achteruitgegaan, zijn geestkracht echter niet. Hij vertelde mij nog eens de geschiedenis van het archief van het tijdschrift ‘De Gemeenschap’ en daarna.... volgde een ellendig halfuur, waarin hij mij enige overtuigingen wilde bijbrengen, maar waarbij hij werd gestoord door afschuwelijke pijnen, die hem

[p. 15]

deden brullen als een gewond dier. Ik wilde telkens weglopen om een dokter of verpleegster te waarschuwen, maar hij belette dat en gaf mij te verstaan dat hij uit wilde spreken. Als de pijn bedaard was, zouden wij verder zien.

Het grondmotief van zijn mededelingen was aldus samen te vatten: ‘Van God weten wij niets, het geloof is een gave van God, toch is er reden om te geloven’. Uit tal van vroegere gesprekken herinnerde ik mij zijn gezegde: ‘Het geloof is een genade’, waarop ik steeds liet volgen: ‘Geen reden om ingenomen te zijn met je geloof, toch moeten wij maar geloven’. Ik ben mij er van bewust dat voor veel denkhoofden deze uitspraken van een ongelofelijke banaliteit zijn. Wie echter werkelijk gelovig is, vindt ze vanzelfsprekend.

De omstandigheden in aanmerking genomen, kan men begrijpen dat dit gesprek met een vriend, die zeker niet lang meer te leven had, aangrijpend en uitputtend was. Ik heb er wel eens over nagedacht hoe aantrekkelijk het zou zijn een debat bij te wonen tussen Asselbergs en Ottaviani, de man uit Trastevere, over het z.g. Natuurrecht. Ottaviani zou superieur zijn geweest door zijn sublieme Latijn, maar wat zou Asselbergs de draak gestoken hebben met de onomstotelijkheden van dat Natuurrecht. Daarmede zou hij Ottaviani in zijn hemd hebben gezet.

In enkele weken is de natuur in Willem Asselbergs vernietigd. Op de 27e juli stierf hij met de kracht en vanzelfsprekendheid, waarmee zijn moeder hem ontvangen en gebaard had. Liever dan de theologie was hem de dichtkunst, maar de poëzie en zijn persoonlijkheid is een heel ander hoofdstuk.

Amsterdam, augustus 1968