Raam. Jaargang 1968

[p. 48]

Geert van Beek
Het sletje

Alleen de blauwe, zei het meisje, de rode smaken zuur.

De jongen trok twee plastic zakjes uit zijn broekzak, glad, goednieuw, één voor haar en één voor zichzelf.

- Het voelt helemaal warm aan, zei ze en ze had er even moeite mee om met haar nagels de velletjes los te breken. Haar vingertoppen waren stomp, ze beet haar nagels tot er geen randje overbleef en om haar linkerwijsvinger zat een goor bandje leukoplast dat rafelde aan de randen. Ben jij zo lekker warm?

Ze keek naar zijn broekzak, bruin ribfluweel dat een beetje uitpuilde en daar kon ze haar hand best in warmen, misschien zou de geschonden nagel dan ook sneller genezen, want warmte is goed bij elk soort verwondingen. Ze deed het niet, gelukkig deed ze het niet, al zag ze er kil uit in de mist die grijs tussen de bomen hing en over de struiken en de bramen vochtig maakte en alles veel koeler en treuriger dan wanneer de zon scheen. Aan de ene helft van de aardbol is het dan dag en aan de andere helft nacht, de ene helft licht, de andere helft duisternis, maar mist was geen dag en geen nacht, geen licht en geen duisternis: mist was dag die niet kon openbreken en nacht die niet wou eindigen. Toch vonden ze het niet erg dat de wereld zo klein was geworden, dat op een steenworps afstand - hij raapte een steen op en wierp en hoorde hem ketsen tegen een boomstam die hij niet meer zag - de bomen onzichtbaar waren en dat de huizen niet meer bestonden, want de mist onttrok hen aan nieuwsgierige ogen die het niet zo heel vanzelfsprekend vonden dat een jongen uit de zesde klas met een meisje uit de zesde klas bramen ging plukken. Jongens spelen met jongens, zei het hoofd der school, jij die kant uit en jij die kant uit, ze zaten toen met hun voeten in het water van de sloot omdat het warm was en ze ver gelopen hadden samen en teruggekeerd waren met vleesetende plantjes op polletjes mos; zonnedauw, vloog er een vliegje in dan bogen de kleverige klauwen zich om het lijfje, sloegen het vleugellam en het vlees loste op in venijnige zuren. Maar verliefde mensen speelden óók samen, het gras in het bos was plat waar ze gelegen hadden, hele middagen lang, met hun armen om elkaar heen geslagen en hun monden op elkaar en dan schoten ze plotseling overeind als je toevallig het spoor volgde van een konijn. En je vader speelde met je moeder badminton

[p. 49]

op straat en hij kuste haar in haar hals.

In de mist kon je de róde vruchtjes het best onderscheiden, balletjes vuur, balletjes warmte, maar ze voelden even koel en vochtig aan als de blauwe. Béét je erin, dan spoot een insect vergif in je tong.

- Pas op dat je niet blijft haken met je trui, zei hij, bramen hebben lelijke stekels.

Hij stroopte zijn mouwen op en kronkelde een arm tussen de dorens door en desondanks voelde hij de stekels als naalden krassen over zijn vel, maar wat gaf dat, er lag een rijpe vrucht in zijn handpalm en striemen maken de man. Door zijn striemen zijn wij genezen, dat was een mooie zin uit de schrift, striemen maken de man, dat was een even mooie zin, en hij keek naar de schrammen op zijn vel of er geen bloed uit wou komen dat hij offerde om straks haar ogen te zien glanzen, als ze dank je wel zei, niet meer en niet minder.

In geheimschrift hadden ze de afspraak gemaakt, tekens waar niemand iets mee te maken had, hiërogliefen; wat de Egyptenaren deden konden zij ook. Misschien had hij hun schrift kunnen ontcijferen als ze hem niet vóór waren geweest. Niemand hoefde het te weten, de vaders niet en de moeders niet, de jongens van zijn klas niet die schreeuwend achter een balletje aanholden terwijl er grote dingen gebeurden, bijvoorbeeld Marion zat op haar kamertje te wachten tot de klok twee keer sloeg en dan trok ze haar trui over haar hoofd en stapte de bosweg op; bijvoorbeeld twee straaljagers gierden door de lucht en je kon er niets van zien, zo ging het aan het front, je zag ze overvliegen maar je kreeg geen tijd om ze te horen, want de trillingen van het licht zijn sneller dan die van het geluid, zei het hoofd, en precies in die tussenruimte werd je dodelijk getroffen door rondspattend ijzer; en de bladeren lieten los van de bomen en lieten overal littekens achter die verhardden in de winter; en wie zag nog de nerveuze zwaluwen vlak voor hun grote reis naar de piramiden; en Marion zat op haar kamertje te wachten tot de klok twee keer sloeg. Kijk eens aan, zou het hoofd zeggen, dat is een interessante tekening, wat bedoel je er eigenlijk mee?

Niemand hoefde het te weten, ook het hoofd van de meisjesschool niet, een zware vrouw verborgen in een habijt. Hij kende haar slechts van op een afstand. Dat het een vróuw was wist je alleen aan de hoge stem waarmee ze vóórbad in de kerk ik beleid voor de almachtige god, alle woorden reciterend op dezelfde hoogte; zó precies op dezelfde hoogte moesten ze dan bij honderden invallen jongens en meisjes samen, dat je helemaal vergat dat je zeer gezondigd had in gedachte woord en daad en ze liep de rijen langs om het je nog méér te doen vergeten en met haar uitgestrekte armen tilde ze de eenstemmige woorden op naar de gewelven. Wás ze wel een vrouw. Je moeder had benen, bruine armen, borsten en een warme hals en haar haren kietelden soms over je wangen. De zware lading rokken gaf niets van de zuster bloot, maar als het stormde en de rijen kinderen onder geleide van kerk naar school marcheerden, dan woeien alle rokken één kant uit, dan had ze een deuk in haar buik en kon je vermoeden dat daar ergens twee dijbenen begonnen met bulten aan de knieën; boven de schoenen kwam een streepje zwart te voorschijn van een kous die ze niet verbergen kon omdat ze beide opgeheven handen nodig had voor de witte kap die dubbel sloeg en de zwarte sluier wapperend als een vlag in rouw.

[p. 50]

Kleren maken de man. Striemen maken de man. Aan de kleren kon je zien dat ze zich toegewijd had aan de Heer. Onder de kap moest zich een schedel bevinden met kortgeknipt haar of volkomen kaal afgeschoren. Hoe zou zij eruit zien als de storm kap en sluier van haar hoofd rukte en zij gillend met beide handen haar hoofdhuid zou bedekken? een gevangenisboef, een slachtoffer van een concentratiekamp, een slet die gespeeld had in het bos met Duitse soldaten toen de oorlog hier was in ons land en midden op straat kaal geknipt werd, of studenten in september? Goud op snee fonkelde het woord gods boven haar hoofd met smalle wimpels in rood wit groen paars, het woord van waarheid, zachtmoedigheid en liefde, zo zeiden ze het. Lig je zo lekker, vroeg de verpleegster die ook zuster was, en ze maakte een holletje in zijn kussen en ze kontroleerde de katrol van zijn opgehesen been en toen ze het licht uitdeed lachte ze haast als je moeder en haar rokken ruisten een veilig geluid als wind door struiken, dat je niets gebeuren kon. Maar wat bedoelde het hoofd van de meisjesschool als ze vóórbad god is liefde en wie in de liefde blijft blijft in god, vlak voor ze allemaal donderend opstonden en moesten luisteren naar marcus in die tijd.

De liefde, zei Marion, dat was kom jij eens voor de klas, en ik kwam voor de klas en zij bleef zitten op de lessenaar zonder iets te zeggen en ze wachtte tot ik rood genoeg was en zweette van alle ogen die naar me keken en van de stilte en van de open plek voor het bord en toen zei ze: schrijf op, slet; ik wist niet wat ze bedoelde, ik hoorde alleen dat ze me uitschold waar iedereen bij was, maar wát moest ik nou opschrijven, en toen zei ze: pak een krijt en schrijf op het bord ‘slet’ en ik pakte een krijt en schreef ‘slet’ op het bord, goed zo, zei ze, dáár mankeert niets aan, wie kan me zeggen wat dat woord betekent? niemand uit de klas stak een vinger op, een sletje, zei ze, dat is een meisje dat in het donker met jongens op straat loopt, en toen wachtte ze weer tot mijn gezicht wit was geworden, ik voelde mijn benen niet meer.

De liefde, dat was terugkeren van de communiebank, haar vingertoppen zoetjes aan de lippen en neergeslagen ogen, je hoorde haar voorbijruisen, de meester is daar en roept u op een beslagen tong achter gepoetste tanden en als hij doorgeslikt was riep zij met heilige adem ik geef u mijn mond om te spreken uw woord van wijsheid en van liefde; en dat was heerlijk, dat alle mensen wijze dingen zouden zeggen nadat zij hun tong hadden uitgestoken naar de heer, wij staken het vuren en wel onmiddellijk, bijvoorbeeld, wij vernietigen al onze waterstofbommen, wij smelten onze kanonnen om tot ploegen en traktoren, en dingen van liefde, geen smerige nikker en vuile rotzak met mij ben je nog niet klaar, en geen slet.

- De liefde, zei Marion, dat was ‘klein krengetje’ en ze lichtte met de nagels van duim en wijsvinger een velletje op van je bovenarm en kneep haar nagels tegen elkaar dat je het uitgilde omdat een slang zijn tanden in je vlees zette.

- Kijk, je kunt het nog zien, zei ze. Ze schoof de mouw van haar trui nog wat hoger op, de trui had de kleur van bronzen herfstblad, en in de mist die alle dingen vervaagde kon hij het duidelijk zien, twee rode kerven in de huid van haar bovenarm, striemen die niet ingescheurd waren door dorens van braam-

[p. 51]

struiken. Ze streek erover met haar hand.

- Je kunt het zelfs vóelen, zei ze.

Hij zette het plastic zakje met bramen neer in het natte gras en met zijn blauwgevlekte vingers streek hij over haar bovenarm om het verschil te voelen tussen gave huid en geschonden huid, eerst zo glad en zacht dat het bloed hem naar de wangen sprong en dan de inkepingen, de kerven. Hier had ze haar tanden ingezet en niet los willen laten toen Marion het uitschreeuwde, en nu de wereld door de mist nergens grenzen had zag hij in het lazaret dat de chirurg, met bloedbevlekte handschoenen aan, de arm afsneed boven de elleboog en deze opzij schoof om de wond dicht te naaien en hij hoorde de kreet toen de soldaat wakker werd en schreeuwde dat zijn vingers zo'n pijn deden en zijn vingers lagen in een afvalbak samen met voeten, benen, ogen en oren in de tropische hitte van de jungle te sterven, en dat was veel erger dan de kerf in Marions huid, maar toch voelde hij dat soldaten geen pijn hoefden te lijden en niet hoefden te sneuvelen als je mekaar niet kneep en uitschold en hij walgde van de liefde die met de mond gelezen werd.

- Voel je het nou? vroeg Marion, geluidloos stond ze te huilen toen hij de littekens wit en effen probeerde te strelen. - Dit is de liefde, zei ze en hij zei niets want zijn keel was verstopt. Hij verzette alleen zijn voeten.

- Nou trap je de bramen nog stuk ook, zei ze.

Hij stond met een schoen bovenop het zakje, het begon te bloeden, het plastic scheurde, de bramen rolden verminkt in het gras. - Vind je het erg? vroeg hij, met wel tien vingers probeerde hij het zakje op te rapen. Het was een stuk huid geworden waar het vlees uitpuilde. Hij liet het liggen.

- Nee hoor, zei ze met haar hand om haar bovenarm geklemd, je hebt ze toch nog veel te rijp geplukt. Gek is dat, dat jij geen idee hebt van rijp of niet, jij weet zoveel.

- Ik vind de rode eigenlijk het mooist, zei hij, verlegen omdat hij iets zei wat hij niet wou zeggen.

Hij trok de mouw van haar trui over haar arm en vouwde er aan haar pols een boord in over de blauwe aderen vlak onder de huid. Als ze dáár haar nagels had ingezet was Marion doodgebloed. Door de mist liepen ze het bospad af, hun tocht was niet vergeefs geweest al ging hij met lege handen, maar behalve alles wat hij dacht en voelde wou hij haar nog iets geven wat ze pakken kon met haar handen. Toen kwamen ze onder een kastanjeboom, hij zag de groene egeltjes op de grond liggen en tussen de bladeren hangen, ze prikten aan je vingers, maar binnenin de bolsters lag de schat. Staande op zijn tenen kon hij een blad bereiken en voorzichtig naar zich toe trekken, zodat het niet scheurde, en dan zijn hand om een tak slaan en de tak omlaag buigen zodat de tak niet brak en hij de kastanjes aan het steeltje af kon knakken. Sommige stonden op openbarsten, andere moest je een handje helpen. Even bruin en vochtig als haar ogen glansden de vruchten. Zij wreef met een vinger in de witte holte van de bolster waarin een kastanje rijp geworden was.

- Lekker zacht, zei ze, maar de buitenkant stéékt gewoon.

Hij stopte zijn broekzakken vol waar ze koel tegen zijn buik botsten bij elke stap en toen het bos ophield en de weg splitste links en rechts naar de huizen toe, stopte hij haar handen vol met zijn kastanjes.

- Lekker warm, zei ze, wat zijn die lekker warm. Haar handen vouwde ze als een smalle boot tegen elkaar, het sliertje leukoplast een verregende wimpel.

[p. 52]

Een scheepslading bracht hij over en zo ging ze stap voor stap met beide handen gevouwen voor haar trui voorzichtig en eerbiedig de mist in. Hij keek haar na tot hij niet meer kon zien of de bronzen vlekken beukebladeren waren of haar trui. Toen tekende hij volmaakt overbodig met de rand van zijn schoenzool een pijl naar links en een pijl naar rechts en toen twee pijlen naast elkaar die het bos in wezen, zodat verspieders konden zien dat het bos die middag hún territorium was geweest, ter-ri-to-ri-um, en het vlees zouden vinden en het bloed, maar van de liefde wisten ze niets dan de letters waarmee het gespeld werd, en van de vrede wisten ze niets dan de letters waarmee het gespeld werd, en van God wisten ze niets dan de letters waarmee het gespeld werd en de eerste moest een hoofdletter zijn.

En de mist bleef hangen dagenlang, en toen deelde het hoofd der school de witte vellen uit om te tekenen. - Vrijuit wat er in je leeft, zei hij, zoals jij de dingen om je heen ziet.

Ontzaglijk spannend was het, een vel wit papier voor je te hebben, een leegte die gevuld moest worden, het niets waaruit je een wereld kon scheppen, god schiep hemel en aarde uit het niets. En toen schiep hij met glad krijt tussen zijn vingers op het grote witte vlak de zon en de sterren en de zee en het land en de vogels en de vissen en de dieren en de bomen zou hij nog bijna vergeten en de struiken en de bloemen. En toen rustte hij even om de mens te maken, zijn hand zocht naar de juiste kleuren voor de mens. Zoals jij de dingen om je heen ziet; veel zag je niet, het was half vier in de namiddag en hij vroeg zich af hoe dicht de aarde wel in wolken gehuld was midden in de nácht op zijn eenzame tocht door de ruimte met geluidloze muskieten om hem heen cirkelend, en of er aan de andere kant van de aardbol ook jongens en meisjes samen op pad gingen, sletjes met striemen op hun arm, en of er op ditzelfde ogenblik geen mannen werden doodgeschoten en messen geslepen om te wonden. En toen merkte hij dat zijn vingers voor de mens rood en zwart gekozen hadden en toen rukte hij haar de sluier van het hoofd die met spelden vastgestoken zat aan de witte kap en hij rukte de kap van haar schedel, en zij gilde zoals een pauw moest gillen wanneer de veren van zijn kop gestroopt werden; op haar hoofdhuid zaten korte stekelige grauwe haartjes, jarenlang zat ze al in de gevangenis en niemand had haar verlost, haar witte hals kwam bloot en met één slag van zijn tweesnijdend zwaard scheidde de scherprechter het hoofd van de romp, duidelijk kon je de cirkelvormig doorgesneden luchtpijp zien en het strottenhoofd waarmee ze zo mooi kon zingen. Hij plantte het hoofd bovenop een stevige stok, het wiebelde een beetje, zodat hij zijn hand op de stekelige schedel moest leggen en duwen moest tot het vast zat, en toen plaatste hij het het hoofd voor de ingang van de school opdat alle voorbijgangers zouden weten welk onrecht was geschied in naam van de liefde van christus die alle begrip te boven gaat, maar Marion wilde niet kijken, en bloedrood plaatste hij op zwarte stokken de hoofden van generaals die het vuren niet wilde staken, en van geleerden die planeten de ruimte inzonden met het doel om de aarde te vernietigen, en van mannen die hun kinderen hadden vergiftigd, en dronken achter het stuur zaten en dieren sloegen. En allen riepen ze met scheve mond en de zuster reciteerde aanschouwt en ziet of er een smart is gelijk aan mijn smart, met haar hoge stem hief zij aan het gezang op bladzijde achtenveertig, bladzijde achtenveertig, en godsheerlijk was het dat zij niet in hoefden te vallen. En de

[p. 53]

regen sloeg neer op hun schedels en plette hun haren, de hemel huilde van verdriet, en het bot verrotte, zienderogen werd het sponzig met honderden poriën en dieper drongen de punten van de stokken in hun hersens en plotseling boorden de spitsen zich heen door het doorweekte gebeente. Stroef gleden de hoofden langs de stokken omlaag en vielen uiteen tot hoopjes modder, bij elke stok lag een hoopje grauwe modder op de grond. En de lucht klaarde op met vegen blauw tussen de duistere wolken door en je hoefde nog maar even te wachten of de zon zou weer gaan schijnen, zo rood en machtig als hij in den beginne geschapen was op dit papier.

Toen voelde hij het warme lichaam van het hoofd der school over hem neerbuigen, hij zag zijn vingers geel van tabak het papier opnemen van de bank en verbaasd hoorde hij hem zeggen: - Wat moet dát nou voorstellen? Zit je zomaar wat te kliederen?

Hij voelde een harde hand sluiten om zijn arm en hij zei niets en bewoog zich niet en hij zág ook niets meer in de wazige mist die ook door de muren was binnengedrongen. De man liet los, legde een nieuw blank vel papier op de bank.

- Gewoon zoals jij de dingen ziet, zei hij, zo moeilijk is dat toch niet, bomen en bloemen en dieren, en kijk eens naar de huizen.

Hij liep naar de prullenmand. Je kon het papier horen scheuren.

7 nov. 1967.