|
| |
Vander completen over te dencken. Dat .xxviij. capittel
Salichlic dencke dan over vanden beghinne der passien tot den eynde toe, ende merc elc sonderlinghe, als oftu tegenwoerdich waerste. Sich onsen Heer aernstelic aen, als hi vanden avontmale op stont. Tot completen tide ghinc hi mit sinen jongheren inden hof, want het dat leste was, dat hi mit hem gaen soude. Merke hoe begheerlijc, ghesellijc ende vriendelijc hi mit hem gaet ende sprect ende troest se tot bedinghen. Ende als hi quam inden hove, seide hi sinen jongheren: "Sit hier tot dat ic ga ende bede", ende nam mit hem Petrus ende twe Zebedeus' kinder, Johannes ende Jacob, als sijn heymelike vriende, op dat hi den ghenen den hi ghetoent hadde die moghentheit sijnre glorien, oec openbaerde die droefheit sijnre passien. Ende ghinc voert een luttel also veer, als men mit enen steen werpen mochte, ende begonste te droeven, op dat hi toende die waerheit der menscheliker
| |
| |
natueren, die hi aenghenomen hadde. Wel seit die ewangelist, dat hi begonste te droeven, want die beroeringhe der droefheit en heeft hem niet verheert, mar hi onderwerpse den wille Gods. Dese droefheit na der Glosen hadde onse Heer niet om vrese des doots die de natuer ontsiet, mar om onsalicheit Judas ende om schande der apostelen ende die vermaledijtheit der Joden ende die verderfnisse der stat van Jherusalem, waer of die leerar Ancelmus dus seit: "Daer en schaemste di niet te belien voer dinen broederen die droefheit dijnre sielen, die du hadste, om dat het naecte dijnre passien, die du al willens aen naemste ende seideste: Mijn siel is bedroeft tot der doot toe, ende viels op dijn knien ende sloechste dijn aensicht neder ter aerden ende dedes dijn bedinghe in bedructheden ende spraecste: Vader mijn, oft moghelijc is, so neme desen kelc van mi; niet nochtan so als ic wil, mar als du wilste." Dit seit Ancelmus.
Ende onse Heer quam doe weder tot sinen jongheren ende vant se slapende ende seide tot Petrus, want hi hem voer die ander beroemt hadde: "En mogheste niet een ure waken mit mi?" als of hi segghen woude: "Soutstu aldus doen? Vervulstu aldus dattu gheloeft haddeste?" Waect ende
| |
| |
bedet, want ju gheest bereit is te belien, mar ju vleisch cranc is te verdraghen. Ende du sulst hem oec bidden: "Heer, die gheboden hebste, dat wi waken ende beden sullen, ghif ons gracie dat te doen. Want al ist, dat onse gheest bereet is, onse vleisch is nochtant cranc ende traech ende slaepachtich, vol spisen ende drancs, ende en mach niet liden, dattet cume een ure mit ju wake ende bede, op dat het niet in becoringhe en valle."
Daer na ghinc hi anderwarf ende derde warf beden in drien steden, die een vanden anderen ghescheiden - ende als men seit inden steden staen noch die teyken sijnre bedinghen - ende bat die selve bedinghe. Ende daer binnen, als hi langhe bede, liep sijn heilighe bloet sijns lichaems over al ghelike swete tot der aerden. Sich nu onsen Heer aen, in wat droefheden sijnre sielen hi nu is. Merke oec dat teghens dijn onverduldicheit, dat onse Heer te drien tiden bat, eer hi antwoerde creech ende ghesterct wart van sinen Vader.
Ende als onse Heer, dus biddende, bedroeft was, altehants die prince der enghelen, Sinte Michael, hem bi stont ende stercten. Ende die oetmoedighe Heer nam waerdelijc ende oetmoedelijc die sterkinghe van sinen creatuer, dien hi ghescapen hadde, ende mercte, dat hi verminnert was wat min dan
| |
| |
die enghelen, want hi was in desen dale des screyens. Ende so als hi bedroeft was als een mensche, so wart hi ghesterct als een mensche. Ende onse Heer mit sijnre reden hem selven oec stercte, doe hi seide totten Vader: "Niet als ic wil, mar als du wilste." Ende alte hants was hi in stride teghens dien doot, want hi die alrede verwonnen hadde in sinen gheeste, ghelike als hise na verwan in werken, als hi verrees van der doot.
Onse Heer stont dan op ten derden male vander bedinghe al nat van bloede. Sich hem nu aen, droeghende sijn aensicht of bi aventueren dwaende in dat water, dat daer liep, want hi zeer bedruct is, ende doech mit hem, want sonder alte grote bitterheit des rouwen hem dat niet en mochte ghevallen hebben. Waer hoerde men ye sterfliken menschen om anxt des doots bloet sweten? Waer bi het schijnt, dat sijns rouwen nie ghelijc en was. Dit sweten maket ghesont ende dwaet die sielen ende troest die gheen die in anxt sijn ende in rouwen ende sterct si. Waer of Ancelmus dus seit: "Dijn bloedighe swete toende seker die bedructheit dijnre herten, die inder tijt dijnre bedinghe als een goete van dinen heilighen vleische in die aerde liep. O Heer der Heren, Ihesu Criste, waen quam dijnre sielen dus grote dr\oefheit,
| |
| |
waen quam die noot van dus groten swete ende so noetlijc ghebet? Ende was die offer, dien du dinen Vader dedes, niet te male bi dinen wille? Heer, dit is seker waer. Mar wi vermoeden, dattu dese beweghinghe aen naemste tot enen troest dijnre crancker lede, op dat niement wanhopen en soude, of sijn crancke vleische murmuriert, daer die gheest totter martelaerscap bereit is. Ende op dat wi oec te meer worden gheprekelt di te minnen ende te dancken, daer om bewisestu in di selven die natuerlike crancheit des vleischs, daer wi bi gheleert souden warden, dattu waerlic onse siecten ghedraghen hebste ende niet sonder sericheit doer ghelopen en hebste den doern der passien. So was dan dit die stemme des vleischs ende niet des gheests, want du na seghedeste: Die gheest is bereit, mar dat vleisch is cranc." Dit seit Ancelmus.
Sich hier hoe die discipulen laghen slapende ende hoe hem onse Heer toende die manier te beden inder toevoeghinghe sijns lichaems ende in goedertieren woerden ende bi den enghel die hem openbaerde. Ende die manier sulstu oec houden, als nedervallende ter aerden in dijn aensichte, niet afterwaerts, als mit den monde sprekende ende anderswaer dat
| |
| |
herte hebbende, mar dat du bidste sulstu voer di hebben ende houden in der ghedachten, ende dat altoes die wille des Vaders voer gae. Ende niet lauwelijc, mar mit groten arbeide sulstu bidden ende mit rouwen, als onse Heer dede, ende niet luttel, mar langhe. Ende sich hoe te hants die enghel bi di wesen sel, die di horen sel ende stercken ende dijn bedinghe Gode voer brenghen, want om onse exempel so openbaerde hem die enghel ende stercten. Ende niet eens, mar stadelinghe so sel men bidden, als hi bewijst in sinen bidden te drien tiden. Ende du sulste oec bidden voer die die doot sijn, voer die sonders die noch leven, dat si God bekier, ende voer die rechtvaerdighen, dat se God stercke. Of na der Glosen bat hi driewerf, op dat wi van Gode bidden souden verlatenisse der sonden die gheleden sijn, bescermenisse inden teghenwoerdighen quaden ende voerhoedinghe van toecomenden perikulen, ende oec dat wi onse ghebet totter heiligher Drievoudicheit stueren souden, op dat wi mitten schilde der bedinghen teghens drierhande becoringhe ghewapent mochten warden. Aldus bat onse Heer nu, mar men leest dat hi dicwijl ghebeden heeft. Mar tot anderen tiden bat hi voer ons, nu badt hi voer hem selven.
Doech mit
| |
| |
hem ende verwonder sijn grondelose oetmoedicheit, want al was hi den Vader even ghelike ende even ewich, nochtan neder boghede hi hem ende als een ander mensche badt hi sinen Vader. Merc oec sijn grondelose ghehoersamicheit, want om dat sijn Vader woude, dat hi storve, so ontfenc hi dese ghehoersamheit ende vervuldese waerdelic. Merc oec ten derden male die onsprekelike minne des Vaders ende des Soens tot ons, want om hoer onsprekelike minne wart dese doot gheboden ende gheleden om onsen wille.
Hier na quam onse Heer Jhesus tot sinen jongheren ende seide hem: "Slaept nu ende rust." Ende doe sliepen si een luttel, ende die guede heerde waecte op die hoede sijnre scapen. O grote minne! Waerlic, hi heeft se totten eynde toe ghemint, want al was hi in groten stride, nochtan sorchde hi om hoer rust.
Ten lesten sach hi van verren comen sijn wedersaken mit vackelen ende mit wapen. Nochtan en wrecte hi sijn jonghers niet, tot dat si daer bi waren. Ende doe seide hi hem: "Ghi hebt ghenoech gheslapen. Het is ghenoech, staet op, ende ga wi. Siet, die gheen die mi verraden sel, naect." Ende als hi noch sprac, so quam die bose Judas voer die ander, die alre quaetste coepman, ende gruete hem bedrieghelijc ende custen. Men seit dat onse
| |
| |
Heer voer een sede hadde, als hi sijn jongheren uut sende ende si weder quamen, dat hi se mit enen cussen plach te ontfanghen, ende daer om gaf die verrader Judas dat cussen hem tot een teyken. Ende hi quam voer die ander gaende ende cussede onsen Heer, als of hi seide: "Ic en bin niet mit desen ghewapenden luden, mar ic come weder, ende alst ghewoenlijc is, cusse u ende segghe: God groet ju, meester." Och waerlijc verrader!
Daer na hilden si hem ende bonden. Waer of die leerar Ancelmus seit: "O guede Jhesu, hoe bereet dijn gheest totter passien was, toenste claerliken, doe dijn viande, dijn bloetstorters, mit dinen verrader quamen ende sochten dijn leven mit lanternen, mit vackelen ende mit wapen inder nacht, ende du hem willens teghen ghincste ende deetste di hem condich overmids den teyken dat si ontfanghen hadden van dinen verrader, want doe die bloedighe beest tot dinen heilighen monde quam om di te kussen, du en versmaetste hem niet, mar du leghedeste soetelike dinen mont, daer nye boesheit in en quam, aen den mont, die vol ende overvloeyende van boesheden was. O onnosel lam Gods, wat ghemeens hadstu mitten wolve? Wat
| |
| |
ghemeens heeft Cristus ende die duvel? Mar Heer, dat dede dijn goedertierenheit, dattu hem alle dinghe bewisest, die die hartheit sijns bosen herten beweken mochte, want du vermaenste hem ouder vrienscap ende sprecste: Vrient, waer toe biste ghecomen? Ende du woutste oec dat bose herte slaen mit vresen, doe dus spraecste: Juda, du leverste des menschen soen mit enen cussen? Ende si en ontsaghen hem des niet, dattu se alle ter aerden sloegheste mit enen woerde dijnre almachticheit in die ure dijnre vanghenisse. Ende dat en deetstu niet om di te beschudden, mar op dat die menschelike vermetelheit beken\nen
mochte, dat si niet en vermochten teghens di dan also veel als du hem selven woutste ghehenghen. Ende wie mach sonder suchten horen, hoe si hoer manslachtighe hande sloeghen aen di inder uren ende bonden, guede Jhesu, dijn onnosel hande mit banden ende toeghen di, onnosel swighende lam, totter doot schandelijc als enen moerdenaer. Mar nochtan, lieve Criste, en ruste dijn suete ontfermicheit niet hoer te tonen dinen vianden, want du tastes aen dat ofgheslaghen oer dijns viants, dat dijn jongher of sloech ende ghenas dat, ende beschuldichste die
| |
| |
minne des gheens die di bescermde, ende gheboetste hem dat hi niet quetsen en moste die gheen die di trecten ghevanghen. Vermaledijt was hoer verwoetheit, want si verhardt was, die noch die moghentheit des mirakels noch die goedertierenheit der weldaden te breken mochten." Dit seit Ancelmus.
Sich wel alle dese dijnghen aen ende sich een grote quade schare der dienres, die ghesent was vanden princen der priesteren mit eenre schare der ridders, die si ghenomen hadden vanden rechter Pylatus. Sich dese wrede gheselscap comen op dinen Heer, ende sich hoe onse Heer willens hem teghen gaet te ghemoete, al bereit totter passien. Ende sich hoe sijn jonghers hem na volghen beanxt. Ende hi sprac tot Judas: "Vrient, waer toe bistu ghecomen?" Sich sijn sachtmoedicheit, dat hi een cussen sinen verrader gaf ende mit sueten woerden hem toe sprac ende seide: "Vrient". Sich oec hoe hi hem laet gripen, binden ende slaen ende van sinen jongheren sceiden, ende hoe hi leet dat si verwoedelic hem leiden als oft een quaet mensche waer ende te mael onmachtich hem te bescudden, ende hoe hi oec medeliden hadde mit sinen jongheren, doe si vloghen ende dwaelden. Merc oec wat rouwen sijn discipulen hadden, als si en wech liepen
| |
| |
ende van horen gheminden meester sceiden mosten. Och hoe noede, och hoe ontroestelike, och hoe screiende, och wat stemmen ende roepen ende suchten si gaven, doe si als vaderlose kinder mit vresen bevanghen en wech ghinghen. Och hoe dicke saghen si omme siende, hoe dat hoer Heer ghebonden sonder eer ghetoghen wart. Och hoe dicke si hem neder worpen ter aerden ende op riepen ten hemel, want daer of wies meer ende meer hoer rouwe, dat si saghen horen meester ende horen Heer also scandelic trecken, ende dat hi die quade bitende honde, die hem treckeden totten offer, als een saft lam sonder wederstaen of gherucht volghede. Sich onsen Heer dan aen, hoe hi vanden bosen menschen gheleit wort vanden waterkijn haestelijc ende mit eenre jacht op wert to Jherusalem mit ghebonden handen ende, als men seit, mit eenre ketene om sinen hals, sonder mantel, mit enen roc omgheghort, niet sierlijc, ondects hovedes, neder bockende ter aerden van moetheden ende vander groter jacht. Ende hoe hi ghinc als een onnosel lam onder die wolve, ende brochten hem aldus mit eenre haesticheit als enen moerdenaer totten bisscoppen, daer die princen der
| |
| |
Joden vergadert waren ende hem wachten. Ende als hi voer den raet deser boser menschen was ghepresentiert, verbliden si hem als een lewe, die sijn proye ghevonden heeft. Nu moechstu merken, hoe qualijc si hem ontfenghen ende hoe si hem sonder eer deden sitten neder op die aerde voer hem. Ende Petrus ende die ander discipul, die mitten bisscop bekent was, volgheden onsen Heer Jhesum, ende die ander discipul brochte Sinte Pieter daer binnen. Ende want onse Heer Jhesus in dus harden stride ende in dus wreder pinen is, moghestu dan slaperich wesen ende oflaten van medeliden ende van suchten?
|
|
Auteursrechtelijk beschermd