|
| |
Hoe onse Heer sijn twalef apostelen coes. Dat .xvij. capittel
Ende als onse Heer sach die scaren hem na volghen, clam hi op den berch van Thabor bi Nazareth op twe milen. Ende als hi was gheseten, riep hi tot hem die hi woude, ende vercoes daer tot hem hoerre twalef, die hi apostelen hiet, dat so veel ghesproken is als "ghesent". Ende hi sloech op sijn oghen ende leerdese ende seide: "Salich sijn die gheen die arm sijn van gheest, want dat rike Gods is haer". In desen sermoen is volcomelijc begrepen die
| |
| |
leringhe des Nuwen Testaments, also verre als den seden roert, want als Sinte Augustijn seit: "Hi begript in hem een volcomen manier kerstens levens". Ende ghelike als dat Oude Testament inden berghe ghegheven was, also was oec dat Nuwe Testament. Ende ghelijc als inden Ouden Testament eerst worden voer gheleit die tien ghebode, daer die somme alre gheboden is in gheleghen ende daer na die ghedeelt warden in veel delen, als in sonderlinghen gheboden, also voer set onse Heer inden beghinne sijns sermoens .vij. doechden, daer al dat aenhanghet, dat hi inden berghe leerde. Soe oec een yghelijc prediker inden beghinne sijns sermoens een theem voer seit, daer cortelijc al dat in begrepen is, dat hi namaels in delen den volke openbaert. Ende dese seven doechden set hi toe onderscheide inden loen. Ende desen seven doechden voer seit voecht hi tot die achtende doecht, die niet alleen een sonderlinghe doghet en is, mar een proevinghe ende een volcomenheit alre ander doechden, wilke doghet verduldicheit is gheheten, want verduldicheit een volcomen werc hevet. Ende daer om so en setmen haer niet
| |
| |
toe enich sonderlinghe loen als den anderen doechden, mar den ghemene loen, als dat rike der hemelen, dat eerste wort der armoeden toe gheleit, want als die Glose hier op sprect: "Die achtende doghet kiert weder tot den hovede".
Ende dit sermoen beghint onse Heer van armoede ende gheeft ons te verstaen dat die armoede een fundament is alles gheestelics ghetymmerts. Want hi ombecommert Cristum, den spieghel der armoeden, niet na volghen en mach, die verladen is mit tijtliken dijnghen. Noch hi en is oec niet vry, mar hi is eyghen, die die begheerten sijnre sielen onderwerpt desen vergancliken dijnghen. Want ic mi willens set enen knecht te wesen des gheens den ic begheerlike minne. Want, als Sinte Augustijn sprect: "Minne is een borden der sielen, die siel draghende, waer warts haer die minne kiert". Daer om en sel men te male niet minnen dan God alleen of om God. Mit recht dan die arme salich gheseit wort, die om God alle dinc versmaet, want hi alte hants sinen Heer sinen God een groet deel toe ghevoeghet is, wes alle die werelt is. Want also wel wederstoet als voerspoet ende ghemeenlic alle dinc
| |
| |
hem ghelike dient ende helpt tot doechden.
Onder ander veel dinghen, die in desen sermoen begrepen sijn, so wort daer mede inghebrocht dat pater noster, den wilken onse Heer oec toevoeghede aelmissen ende vasten, want als die Glose sprect: "Bedinghe is een voghelkijn, dat den hemel doer vaert ende hevet twe vloeghelen, als aelmisse ende vasten". Daer om sprect onse Heer eerst vander aelmissen ende daer na van vasten ende twisschen dese twe van den ghebede, want die bedinghe mit desen twien als mit tween vloeghelen, een ter rechter hant ende een ter luchterhant, op ghebuert wort ende gaet inden hemel. Die begheven mensche, al ist dat hi gheen guet en heeft, daer hi aelmissen of gheven mach, nochtan mach hi inder herten aelmissen gheven, die Gode harde bequaem is, als: enen goeden wil daer toe te hebben, onrecht dat hem ghedaen is van alre herten te vergheven ende mit enen anderen in sinen wederstoet van herten te doghen.
Onse Heer leerde oec hier van enen simpelen oghe te hebben, dat wi in al onsen werken aendencken sullen. Want, als Sinte Augustijn sprect, bi den oghe sullen wi verstaen
| |
| |
die meyninghe, daer wi mede doen wat wi doen, wilke meninghe ist dat si reyn ende gherecht is, ende wi dat aensien dat wi aensien sullen, alle onse werken, die wi in sulker meninghe werken, die moeten van noede goet wesen, wilke werke onse Heer dat lichaem heet. Niet en is dan aen te sien, wat yement doet, mar in wat meninghen dat men dat doet. Voerwaer een guet werc dat ic ghedaen heb in goeder meninghe, wat mach ic des, of dat yemant scadelijc heeft gheweest? Mijn werc in goeder meninghe wort verlicht, oec wat uutganc dattet hevet. Ende al ist dat yement enich guet daer of comet, dattu in onrechter meninghen ghedaen hebste, het en sel di niet toe warden ghescreven, want, als Sinte Augustijn spreket, die volcomelijc bekent ende volcomelijc mint gherechticheit, die is altehants gherechtich, al is dat sake dat die mensche van buten na sijnre gherechticheit mit den lichaem gheen werke en werket. Want die willen, die te gader gheknocht sijn, die sijn recht, ist dat die guet is, uut wilker wi alle onse dijnghe doen, mar is die quaet, sijn si alle quaet.
Onse Heer vermaende oec in desen
| |
| |
sermoen in te gaen doer die enghe poerte ende doer den nauwen wech die ten leven leit, waer of die leeraer Sinte Gregorius seit: "Die wech goeds levens en is niet wijt, mar is een enghe pat, in wilken pade die mensche ghedruct wart te leven onder die hoede der ghebode. En is dat niet een enghe wech inder werelt te leven, mar niet van begheerlicheden der werelt te hebben, niemants guet te begheren, eyghen guet niet te behouden, lof der werelt te versmaden ende om God laster te minnen, glorie te schuwen, versmaetheit te volghen, smekers te versmaden ende te eren die gheen daer men of versmaet wort, quaet dat ons ghedaen is van herten te verlaten, ende tot dien onvervaerlike gracie der minnen inder herten te behouden? Wilc al pade sijn, mar grote pade, want hoe veel si om behoedinghe des levens nauwe sijn in deser tijt, also veel sullen si te meer ontruumt warden inder ewigher wederloninghe. Het is een volcomen const al dese dijnghe te doen, ende daer toe te weten, dat hi niet en vermach van sinen eyghen crachten".
Van desen enghen weghe seit die Abt Johannes aldus in een sijnre epistelen: "Laet ons ons selven aendencken,
| |
| |
op dat als gheseit wort van ons, dat wi den enghen wech gaen, dat wi ons niet en pinen te houden den rumen wech. Die enghe wech sel di bewisen ende verlichten: tribulacie dijns bukes, stadighe wakinghe in dijnre bedinghe alle dien nacht, een maete van water, ghebrec des broets, versmaetheit, beclaghinghe, bespottinghe, ofsnidinghe dijns eyghens willen, dranc des lasters ende der passien ende des aenvechtens mit verduldicheden, in versmaetheden te wesen sonder murmurieren, starckelic ghewelt des onrechts te liden, van achtersprake niet te veronwaerdighen, als men versmaet ende ghelastert wort niet toernich te wesen, als men gheoordelt wort dat men oetmoedich blive. Salich sijn si, die desen wech gaen, want dat rike der hemelen is haer". Dit seit die Abt Johannes.
Onse Heer leerde oec van veel anderen dijnghen, die tot der doecht ende tot volcomenheden behoeren, in desen voerseiden sermoen, die du vinden moghest inden selven sermoen. Leset daer om dicwile ende vlitelike, want het is seer schoen ende volcomen. Sich daer om ende merket onsen Heer Jhesum oetmoedelijc inder aerden sittende op den berch ende sine
| |
| |
jongheren om hem, ende hoe hi begheerlijc ende goedertierlic hem toe sprect, om dat hise brenghen mochte ende leiden tot desen voerseiden werken der doechden. Sich oec die discipulen, hoe waerdelic ende oetmoedelijc ende mit aendenckinghe der herten si sitten ende sien hem aen ende merken die wonderlike woerde ende pinen hem die inder ghedenckenisse te houden, ende mit hoe groter vrouden si daer sijns ghebruken, beide inden woerden ende inden aenscouwen. In deser merkinghe sulste di verbliden ende hem pinen te schouwen, als oftu hem sagheste spreken. Ende pijn di hem te ghenaken, als oftu bi aventueren gheroepen wordeste, ende blijft al daer, so als di onse Heer gheven sel.
Als dit sermoen ghedaen was, sende onse Heer sine jongheren te prediken mit der macht te ghenesen alle die besiect waren, op dat die werke der miraculen ghelove makeden in horen woerden, ende leerde si, waer dat si trecken souden ende wat si doen souden, waer of dat si hem hueden souden, van wien dat si vlien souden ende van wien si hem niet ontsien en souden.
Sich hem nu aen te gader mit sinen jongheren neder climmende vanden berghe ende
| |
| |
vriendelic mit hem sprekende over den wech gaende, ende hoe dat die schare van simpelen luden te gader hem volghet, niet curioselic gheordiniert ende ghestelt die een na den anderen, mar als kuken na der hennen. Ende also veel als hem een yghelijc ghenaken dorste, so pijnde hem elc bi hem te comen, ende hoe die schare oec des volcs mit groter begheerten hem te ghemoet comen ende hem voer brenghen hoer sieken, dat hise ghenesen soude.
Onse Heer dan vanden berghe nederclimmende eerst enen laseren ghesont maecte mitten tasten. Ende dat hi hem aentaste, dat en was niet alleen om die heymelike beteikeninghe die daer in is te verstaen, mar om dat hi ons exempel ende een forme soude gheven der oetmoedicheit, dat niement enighen menschen scuwen soude of ontsien om enighe smette sijns lichaems, ende op dat hi toende hem onder die wit niet te wesen, die verboet die lasers aen te tasten, mar te wesen een heer der witten, ende oec op dat hi toende die gracie des ewangelijs te wesen boven der witten.
Ende als hi tot Capharnaum quam, centuriones knecht die in sijnre teghenwoerdicheit
| |
| |
niet en was, maecte hi ghesont, tot wilken knecht hi van oetmoedicheden bereit was te gaen onghebeden. Mar tot des conincskens sone, daer wi hier na of hebben, en woude hi niet gaen ghebeden, om ydel glorie der werelt te schuwen, daer onse hoverdie in berespt wart, die inden ontfanghen der personen inden menschen niet die natuer ende dat beelde Gods en eren, mar hoecheit ende rijcheit. In deser stat quam hi inden huse Symon Petrus, ende daer ghenas hi sinen swegher vanden koerts also dat si hem ende sinen jongheren altehants diende.
Ende als onse Heer ghinc totter stat waerts van Naym, ontmoete hi voer dier poerten der stat eenre groter scharen van volke enen jonghelinc, eenre weduen soen, doot draghende ten grave, dien hi van goedertierenheit verwecte. Ende dien scriben, die hem volghen woude, op dat hi leren mochte teyken doen tot sijnre winninghe ende tot ydelre glorien, dien versmade hi ende seide hem: "Die vossen hebben hoelen ende die voghelen des hemels nesten, mar des menschen soen en hevet niet, daer hi sijn hoeft op neyghen mach". Ende enen ande\ren
| |
| |
gheboet hi sonder merren hem na te volghen ende en liet hem niet sinen vader begraven.
Ende van daer op climmende mit sinen jongheren in enen schepe om te varen over dat water van Ghenezareth, daer leide hi hem te slapen, want hi langhe ghewaket hadde inder nacht in sinen ghebede ende veel des daghes ghearbeit hadde mit prediken. Ende als hi sliep, een groet onstuer des weders op stont inder zee. Die discipulen van anxte der doot wecten hem. Ende hi stont op ende berespede den wijnt ende die zee, ende die storm liet of. Ende daer om als wi becoringhe of tribulacie hebben, sullen wi wesen stadich inden ghelove ende niet twivelen. Want al ist dat ons dunct dat onse Heer slaept op ons ende op onsen werken, hi is nochtan alte sorchvoudich op onser hoeden.
Ende als hi quam inden lande van Ghenezareth, ghenas hi daer twe beseten lude van enen legioen der viande, wilke viande, als si uut den menschen verdreven waren, wouden hem in haren gode schaden, ende daer om voeren si in enen cudde der verken ende verdrencter twe dusent, dat onse Heer verhenghede, niet om dat si horen quaden wille volbrenghen souden, mar om dat
| |
| |
die dodinghe der verken occune wesen soude der salicheit der menschen. Want die hierden daer omme liepen ende dedent te weten den menschen der stat. Ende oec om dat hi tonen woude, hoe veel waerdigher die mensche is dan die beesten, want hi om salicheit van twen menschen vervaren liet twe dusent verken, ende oec mede om te gheven te bekennen: het en si, dat die mensche levet ghelike eenre beesten, dat die viant gheen macht in hem en heeft.
Ende van daer quam hi weder tot Capharnaum, daer hi enen ver\gichten
mensche ghenas, die voer hem van boven ten latten des huus neder ghelaten was. Ende eerst vergaf hi hem sijn sonden, die een sake waren sijnre syecten, want wanneer die sake ofghenomen is, so moet dat werc dier saken oflaten.
Ende overlidende dat rike van Samarien, als hi quam inden acker van Sychem op den put Jacobs, was hi vanden weghe vermoeyt ende ghinc sitten, ende daer bekierde hi een wijf ende overmids haer veel ander lude van Samarien. Sich hier onsen Heer aen, hoe hi vermoeyt was van den weghe ende ghinc sitten op den put om te rusten. Dicwile was onse Heer vermoeyt,
| |
| |
want al sijn leven vol arbeits was. Sich oec aen, hoe sorchvoudich dat hi was in gheesteliker vliticheit, want hi niet eten en woude, voer dat hi dien vander stat ghepredict hadde, om dat hi eer werken woude die werken des gheests dan die werke des lichaems, hoe zeer dat hijs oec behoevede. Want als sine jongheren hem noeden ten eten, seide hi: "Ic heb een spise te eten, die ghi niet en weet. Mijn spise is, dat ic doe den wille des gheens die mi ghesent heeft". Van desen wille die leraer Cyprianus seghet op dat Pater noster: "Die wille Gods, den Cristus leerde ende dede, is oetmoedicheit in wanderinghe, ghestadicheit inden ghelove, ghesaetheit in woerden, in werken rechtvaerdicheit, inden doen ontfermicheit, in seden alle behoetheit, onrecht vergheven ende dat moghen verdraghen, mit allen menschen vrede te houden, onse Heer van alre herten te minnen, hem te minnen in dien dat hi onse Vader is, ende te ontsien in dien dat hi God is, gheen dinc te achten boven onsen Heer Jhesu Cristo, want hi boven ons gheen dinc gheacht en heeft, sijnre caritaten onverscheidelic aen te hanghen, sinen
| |
| |
cruce starkelike ende ghetrouwelike bi te staen. Als van sinen name of van sijnre eren strijt is, so sel wi bewisen stadicheit in onsen woerden, daer wi hem mede belien, ghetrouheit inder vraghen daer wi mede aen ghetaelt warden, verduldicheit inden dode daer wi mede ghecroent warden. Dat is te willen wesen een erfghenaem ons Heren Jhesu Cristi, dat is te doen tghebot Cristi, dat is den wille des Vaders te vervullen".
Sich oec aen, hoe hi vermoeyt was ende hongherich ende sat op der aerden ende at ghelijc enen anderen armen mensche vanden volke. Niet en ghelove dat hi alleen op dese tijt opter aerden sittende at die oetmoedighe Heer, mynre der armoeden, mar dicwile, als hi ghinc after der werelt, at buten den steden op enighen rivierken of fonteynen. Ende hoe zeer hi vermoeyt of ghepijnt was, hi en had gheen duerbaer lecker spise, niet menigherhande costelike vate, gheen lecker wine, mar hi dranc puer water uut der fonteynen of uut der rivieren, die den wijnstocke sijn vruchtbaerheit gaf ende at broet daer toe, sittende op der aerden als een arm mensche oetmoedelijc die scepper alder werelt is ende die alle creatueren spiset. Doech daer om mit
| |
| |
hem, want du hem dus gheoetmoedicht sieste ende behoeflijc der natuerliker spisen des lichaems ende etende als enen anderen mensche.
Ende als onse Heer weder quam in Galileen, ghenas hi des conincs soen mit enen woerde, daer hi niet bi en was. Ende inden huse Levy, daer hi sat ter werscap, ontschuldichde hi hem teghens dat begripen der Phariseen van dat hi die sonders ontfenc, ende sijn discipulen van dat si niet en vasten. Daer na Jayrus' dochter des princen, die doot was, verwrecte hi; ende inden weghe een wijf, die sulke lerers segghen, dattet Martha, Marien Magdalenen suster, was, ghenas hi vander bloetsocht overmids dat aentasten der vaesen van sinen clederen. Hier hebstu een harde merkelike sake ter hueden dijnre oetmoedicheit, ghelike als Sinte Barnaert hier op seit: "Een yeghelijc mensche, die Gode volcomelic dient, mach hieten een vaese des cledes, als dat nederste vanden clede ons Heren, overmids cleynre achtinghe sijns selfs in oetmoedicheden. Die dan tot sulken staet ghecomen is, dat hi weet, dat hi van Gode ghehoert wort in sieken te ghenesen of ander miracule te doen, die en sel hem daer niet
| |
| |
in verheffen. Want al was dat sake dat Martha al hier die vaese taste, van welken si betrouwede te warden ghevriet, ende al ghevielt so, nochtan en ghenc die cracht der ghesonden niet uut der vase, mar uut onsen Heer. Ende daer om seide hi: Ic ghevoelde die cracht uut gaende van mi. Merket dan dit wel, ende inder ewicheit en scrive di selven niet guets toe, wanttet al van Gode is".
Twe blinden verlichte onse Heer daer na. Ende enen beseten mensche, die blint, doef ende stom was, ghenas hi, ende toende, dat hi dat niet en dede inden name Belsebubs. Hier na wart hi ghenoet ten eten van enen Phariseen, daer hi oetmoedelike mit hem at, ende danckelic ontfenc, alst behoerlike tijt ende stat was, dat hem die Phariseen noeden. Ende somtijt om minnen wille der sielen wanderde hi mit hem, op dat hise tot sijnre minnen trecken mochte, somtijt uut minnen der armoede, want hi voer hem ende voer die sine vanden guede deser werelt niet mit hem ghenomen en hadde.
Ende als dat hoerde Maria Magdalena, die hem bi aventueren tot anderen steden hadde horen prediken, wart si beroert van binnen in rechten rouwe des herten om haer
| |
| |
sonden ende wart ontsteken inden vuer sijnre minnen ende toech tot den huus des Phariseus. Ende mit gheboegheden aensichte, die oghen inder aerden ghesleghen, ghinc si voert voer die ter tafel saten ende en ruste niet, voer dat si quam tot onsen Heer. Ende thants boghede si haer neder tot sinen voeten, hoer aenschijn legghende op sijn voeten mit enen ghansen betrouwen. Want si hem altehants boven al begheerlike minde, begonste si starkelic ende overvloedelic te screien ende te suchten, ende mit haren tranen, die so mildelic liepen, ons Heren voeten te baden ende te wasschen, ende als si haer screyen ghelaten hadde mit horen haer die voete te droghen. Ende want die minne in haer wies, cussede si begheerlijc die voete dicwile. Ende want overmids den gaen die voete bestoven waren als sise ghedwoghen hadde, so salvede sise mit duerbaerre salven.
Merket hier wel Marien ende haer devocie ende denct langhe daer op, wanttet een zeer merkelijc werc was, dat si dede. Sich oec aen onsen Heer, hoe goedertierlic hise ontfaet, hoe duldelijc hi lidet al dat si doet. Hi verbeit ende rust hem van eten, tot dat si haer boetscap voldaen hadde.
Ende al die over tafel saten,
| |
| |
lieten oec hoer eten ende verwonderden hem vander nuwicheit, die si Marien saghen doen. Ende want onse Heer tonen woude, dat alle dijnghe in minnen vervult warden, seide hi: "Haer sijn veel sonden vergheven, want si veel ghemint heeft". Ende tot Maria seide hi: "Ganc in vreden". O suete ghenoechlike woert, hoe ghaern Maria dat hoerde ende hoe blidelike ghinc si en wech. Ende volcomelic bekeerde si haer tot Gode ende leefde daer na eersamlijc ende heilichlic, ende volchde onsen Heer ende onser Vrouwen sonder aflaten. Hier hebstu openbaerlic, dat caritaet den vrede wedermaect twischen God ende den sondaer. Waer of Sinte Pieter seit: "Caritate bedect menichvoudicheit der sonden" sonder wilke voerwaer onmoghelijc is Gode te behaghen ende mit wilker sonder twivel een yghelijc Gode behaghet.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd