Pseudo-Bonaventura-Ludolfiaanse leven van Jesus

Wat onse Heer dede na sinen twalef jaren tot sinen dertichsten jaer toe. Dat dertiende capittel

Onse Heer als hi aldus weder ghekeert was van den tempel in Jherusalem mit sinen ouders tot Nazareth, als voer ghesproken is, was hi hem onderdaen ende woende daer mit hem vander tijt tot dertich jaren toe. Ende inder Scriftueren en vint men niet, dat hi in alle dese tijt yet dede, dat zeer wonderlike schijnt te wesen. Wat moghen wi daer om dencken, dat hi in deser tijt dede? Stont onse Heer ledich al dese tijt, dat hi niet en dede, dat waerdich was te vertellen ende te scriven? Ende of hi yet ghedaen hadde, waer om en hadment niet bescreven so als sijn ander werken? Dit is te mael te verwonderen. Die Scrifture swighet bi aventuren daer of, op dat die werke der jongher lude hem niet te zeer en souden openbaren. Mar merket hier aendachtelic, want du openbaerlic sien mogheste, dat hi niet doende grote dijnghen dede. Want van sinen werken niet en is sonder heilighe ver\burghen

[fol. 55v]

bedudinghe. Ende also alst al vol dogheden was, dat hi sprac ende wrochte, al so wast al vol doechden, dat hi sweech of hem ontoech van den werken.

Dese overste meester, die noch hier na leren soude doechden ende den wech des levens, begonste van sijnre joncheit doechdelike werke te werken, mar in wonderliker ende onbekender manieren, die in voerleden tiden onghehoert was, als hem te tonen inden aenschijn der menschen onnutte, verworpen ende onwijs, so als men devotelijc sonder enighe vermetele valscheit der reden dencken mach. Ende mit deser manieren so vest ic di alle dijnghe, die ic mitter Heiligher Scrijft noch mitten heilighen leraers niet proeven en mach ghelijc als ic di inden beghinne gheseit hebbe. Hi ontoech hem dan van gheselscap ende wanderinghe der lude ende ghinc ter synagoghen, dat is ter kerken, ende stont daer langhe in bedinghe inder snoetster stat der kerken ende ghinc thuus. Ende was mit sijnre moeder ende halp haer bi wilen ende Joseph ende ghinc onder die menschen, als of hi die menschen niet ghevonden en hadde. Alle menschen, die den schonen jonghelinc saghen niet doen dat lovelijc scheen, ver\wonderden

[fol. 56r]

hem, ende verwachten dat hi noch grote ende manlike werke soude doen, want hi een kint was, voertgaende in oude ende in wijsheden voer Gode ende den menschen. Ende als hi aldus wassende quam tot sinen dertich jaren ende gheen werke en wrochte die vroem schenen te wesen of manlic, verwonderden si hem, ende hi wart daer om bespot ende gheacht van allen menschen snode ende versmaet, dat wel vanden prophete voerghesproken was: "Ic bin een worm ende gheen mensche, laster der menschen ende een verwerpinghe des volcs".

Siestu dan, wat hi dede: dat hi, niet doende, hem gaf snode ende verworpen allen menschen, als ic heb ghesproken. Dunct di dat cleyn wesen? Hi en behoefde des niet. Mar voer waer houde ic, dat in alle onsen werken niet meerre en is noch en bekenne niet swaerre te wesen noch dat den mensche tot enighen hogheren graet brenghen mach dan daer toe te comen dat een mensche mit herte ende mit moede waerlic ende onghevensdelic hem selven so verwint, ende sinen moet so verheert ende die hovaerdighe opdraghenheit sijns vleischs, dat hi niet en wil gheacht wesen, mar versmaet als een snoede verworpen mens\che.

[fol. 56v]

Totter tijt dan dat du comen biste tot desen grade, so selstu di laten duncken, dat du niet en hebste ghedaen. Want als wi inder waerheit alle onnutte sijn, al ist dat wi wel doen, so onse Heer seit, nochtan, also langhe als wi in desen grade der verworpenheit niet en sijn, so en staen wi niet inder waerheit, mar wi sijn ende wanderen in ydelheden, dat oec die apostel Sinte Pauwels openbaerlijc toent, sprekende: "Die waent hem wat te wesen ende niet en is, die verleit hem selven". In allen sorghen die du draghes om dijn salicheit so en is gheen werc noch medicijn di oerbaerliker dan di selven te lasteren ende te versmaden. So wie dan dat di dat doet, dat is dijn hulper, want hi dat doet, dattu doen soudste ende schuldich biste te doen, op dattu salich wortste. Daer om also als du di scamel ende zeer biddende bewisen selste den ghenen dien du veronrecht hebste, noch veel meer selstu di sprakelijc ende vriendelijc bewisen den ghenen die di onrecht ghedaen hevet.

Oftu vragheste, waer om onse Heer Jhesus aldus levede, ic antwoerde di: niet dat hijt behovede, mar tot onser leer. Waer bi, ist dat wi niet en leren, wi gheen ontschult en hebben. Het is te male lasterlic, dat

[fol. 57r]

hem een arm wormken verheffet ende een toecomende spise der wormen, daer die Heer der moghentheit hem dus veroetmoedighet ende verworpen hevet.

Ist dattet yement onbillic dunct dat onse Heer dus onnuttelijc staen soude of dat die ewangelisten veel souden ongheschreven laten van hem, men mochte hem antwoerden dattet niet onnutte en was so grote oeffeninghe der doechden te bewisen ende te doen. Voerwaer het was dat alre oerbaerlicste, ende alre doechde een recht ende een stadich fundament. Dit, dat ic segghe, schijnt Sinte Baernaert oec te ghevoelen in dit naeste capittel in der lester autoritaet. Hoe nochtan die waerheit hoer hevet, ic vermoede dat oerbaerlic ende guet is te dencken, dat dese dijnghen aldus gheschiet sijn.

Aldus dan so hebstu hoe dat onse Heer eer begonste te doen dan te leren want hi namaels leren ende segghen soude: "Leert van mi, dat ic sachtmoedich ende oetmoedich bin van herten". Dit woude hi dan eerst doen, ende dedet niet ghevensdelijc, mar van herten. Ende want hi waerliken van herten oetmoedich was ende sachtmoedich, so en mochte gheen ghevenstheit comen in hem. Mar so seer stichte hi ende fundierde hem in oetmoedicheden, in

[fol. 57v]

versmaetheden ende verworpenheden, ende verniete hem so seer in dat aenschijn der menschen, dat naemaels, als hi begonde te prediken ende hoghe ende godlike dijnghe te spreken, ende wonderlike ende grote werke te doen, dat si hem niet en achten, mar lasterden ende seiden: "Wie is dese? En is hi niet een smeets soen?" ende ander spottelike woerde ende smelike woerde. Na desen sin dan is dat woert des apostels Sinte Pouwels waer ghemaect, sprekende: "Hi heeft hem selven vercleynt, een forme des knechts aen nemende" ende niet alleen eens slechten knechts overmids sijnre menscheliker aenneminghe, mar eens onnutten knechts overmids sijn oetmoedighe ende verworpen wanderinghe.

Merc alle sijn werke; altoes so blencket daer in die oetmoedicheit. Hier dan so hevet hi die oetmoedicheit ghetymmert, ende ghetoent hoe dat mense vercrighen moghe, als overmids snoetheit ende verworpenheit sijns selves in sinen oghen ende oec in anderen menschen oghen ende overmids stadigher oeffeninghe oetmoedigher werken. Want wilstu die oetmoedicheit vercrighen, so moet voergaen dattu di oetmoedichste

[fol. 58r]

ende oeffenste in snoden ende in oetmoedighen werken. Want die leraar Sinte Bernaert spreket, dat die oetmoedicheit, daer die mensche toe ghebrocht wart overmids den, dat hi hem vercleynt, een fundament is eens yghelijcs gheestelics ghetymmerts. Voer waer vercleyninghe is een wech totter oetmoedicheit ghelike als verduldicheit een wech is tot den vrede ende lesse een wech is tot den consten. Ist dan, dat du begheerste die doghet der oetmoedicheit, en versmade niet den wech di te vercleynen. Want ist dattu di niet en moghes vercleynen, nymmermeer en moghestu tot der oetmoedicheit comen. Het baet mi, datmen mijn onwijsheit bekent, ende dat ic, so het recht is, confuse lide van den ghenen die mi bekennen, want mi dicwijl ghevalt dat ic vanden ghenen die mi niet en bekennen, mit onrecht gheprijst warde. Voer waer het is enen yegheliken mensche grote verderfnisse te horen van hem selven boven dat hi bevoelt in hem. Wie sel mi gheven, dat ic voer allen menschen te recht also seer veroetmoedicht warde, als ic te onrecht van sommighen bin verheven? So mochte ic mit recht aen mi nemen die stemme des propheten: "Doe ic ver\hoghet

[fol. 58v]

wart, doe wart ic veroetmoedicht ende bedruct". Ende ter ander stede: "Ic sel spelen, op dat ic snoder warde", dat is: Ic sel spelen op dat ic bespot warde. Het is een guet speel, daer Mycol of toernich wert ende daer God ghenuechte in heeft. Dat is guet speel, dat den menschen een spot is, mar den enghelen een schoen aenschouwen. Dat is oec een guet speel, daer wi mede warden een laster den ghenen die in overvloedicheiden leven ende versmadenisse den hovaerdighen. Mit desen reynen gheesteliken spele so speelde die apostel, doe hi seide: "Wi sijn ghemaect een aenschouwinghe den enghelen ende den menschen". Mit desen speel sellen wi hier inder tijt spelen, op dat wi spottinghe ende confuse liden ende veroetmoedicht warden, hent dat die Heer comet, die die machtigen ofsettet ende die oetmoedighen verheffet, die ons verbliden, glorificieren ende verheffen moet in ewicheden". Dit seit Bernaerdus ende die selve seit ter ander stede: "Als du sieste, dattu veroetmoedighet wartste, so hebbe dat voer een guet teyken, want het is een argument der toecomender gracien. Want ghelike als voer den valle dat herte verheven wart, also wort het veroetmoedicht voer der verheffinghe

[fol. 59r]

, want van beiden leest men, dat God den hovaerdighen weder staet ende dat hi den oetmoedighen gheeft sijn ghenade. Maer het is cleyn, dat wi ghaern nemen, als ons God overmids hem selven veroetmoedicht, ten si dat wi des ghelijc ghevoelen, als hi ons veroetmoedicht overmids enen anderen". Dit sijn Sinte Baernaerts woerde. Ende van deser doghet der oetmoedicheit so is nu inder teghenwoerdicheit ghenoech gheseit.

Mar laet ons weder kieren over te sien die werken ende die doechden ons Heren Jhesu Cristi, ons spieghels, want dat ons principael opset is. Wes dan teghenwoerdich in allen dijnghen, ende merc dan boven al dat ghebenedide ghesinne, dat cleyn was, mar seer hoech, een arm ende oetmoedich leven leydende. Die salighe oude Joseph verdiende mit tymmeren dat hi mochte, ende onse Vrouwe arbeide om loen mit den spinroc ende mitter naelden ende bereide horen brudegom ende horen soen die spise ende ander nutten dienst des huus, want si anders ghenen dienre en hadde. Wes daer om medelidende mit haer, dat si dus moste arbeiden mit haren handen. Doech oec mit onsen Heer Jhesum, want hi onser Vrouwen halp trouwelike ende arbeide in dien dat hi mochte. Want hi comen

[fol. 59v]

was, als hi selve spreect, te dienen, niet om te warden ghedient. Sich dan onsen Heer Jhesum aen, hoe dat hi die oetmoedichste werke des huus dede.

Sich oec mede aen, hoe dat si drie daghelijcs eten tot enen tafelkijn te gader, gheen lecker of costel spise etende, mar arm ende snode avontmael doende, ende hoe si daer na te gader spraken, niet onnutte ydel woerde, mar woerde vol wijsheden ende vol des Heilighen Gheests, ende niet min ghespijst en worden inder sielen dan inden lichaem. Ende hoe si na alsodanigher recreacien hem kierden tot bedinghen elc in sijn camerkijn, want dat huus niet wijt en was, mar cleyn. Dencke inden cleynen huseken te wesen drie cleyne stedekens te beden in eenre cleynre cameren, enen yegheliken een stedekijn. Ende sich hoe onse Heer Jhesus in sinen stedeken des avonts na sijnre bedinghen hem leghert elcs nachts in so langhen tiden, so oetmoedelijc, so armelijc ende oec so stadelijc als enich ander arm mensche vanden volke. Elcs avonts in deser rusten sulstu hem aensien.

Du hevest wel ghesien, hoe grote armoede, snoetheit ende hartheit slapende, wakende ende in sijnre abstinencien ende in allen sinen anderen werken die coninc der coninghen ende die ewighe God

[fol. 60r]

inder langher tijt om onsen wille gheleden hevet. Waer sijn si dan die gheen die ledicheit soeken des lichaems ende ghenoechlicheit ende curiose ghescierde ende ydele dijnghe? Wi, die sulke dijnghe soeken, en hebben dat niet gheleert inder scolen deses meesters. Mar of wi yet wiser moghen wesen dan hi is, hi heeft ons gheleert mit woerden ende mit exempel oetmoedicheit, armoede ende castijnghe des lichaems ende arbeit. Laet ons daer om volghen den oversten meester, die nyement bedrieghen en wil noch bedroghen en mach warden. Ende na der leren des apostels, als wi hebben eten, drincken ende cleder tot onser noetdurft, daer mede wi ons laten ghenoeghen, ja tot onser tameliker noettruften, niet tot overtallicheden. Laet ons oec anderen oefeninghe der doechden ende in gheestelike ghedachten stadeliken, sonder onderlaet ende mit herten aendachtich te wesen.