Princesse Liet-boec

Een oudt Liedeken / van Graef Floris ende
Geeraert van Velsen.¹²⁸³ [vertaling]

WIe wil hooren een nieu Liedt
Hoort toe ick sal u singhen
Hoe Geraert van Velsen Graef Floris verriet /
T'zijn also wonderlijcke dinghen.

Graef Floris tot Gheeraert van Velsen sprack:

Geraert van Velsen ghy moet hylijcken /¹²⁸⁴
Al aen een Weeutgen heeft goets ghenoech /¹²⁸⁵
En sy is also suyverlijcke.¹²⁸⁶

Die schande en schieter my nemmermeer /¹²⁸⁷

Sprack Gheeraert van Velsen tot zijnen Landts-heer
Eer ghy my soudt brengen in sulck verdriet /
U Ouwe versleten schoenen en wil ick niet.

Gheraert van Velsen mijn lieve Neef

Had ghy die woortgens wat beter beleyt¹²⁸⁸
Al hadt ghy by u Ridders hals ghesworen /
Ghy sultse draghen ist u lief of leyt.¹²⁸⁹

Een corte wijl en was daer niet lanck /

1283 Dit historieliedje gaat over de benruchte moordaanslag op graaf Floris V (1254-1296), zoon van Willem II, door zijn neef Geeraerdt van Velsen. De graaf werd om politieke redenen gevangen genomen, maar volgens de overlevering wordt hij door Van Velsen gestraft voor de verkrachting van diens echtgenote, Machteld van Woerden. Tijdens een valkenjacht nemen Van Velsen en de bevriende edelen Herman van Woerden en Gijsbrecht van Amstel wraak: ze pakken Floris op en zetten hem vast in kasteel Kronenburg en vervolgens in het Muiderslot. Een poging hem naar elders over te brengen mislukt, waarop Van Velsen de graaf neersteekt en zelf na een lange marteling de doodstraf krijgt.

1284 hylijken: trouwen

1285 weeutgen: weduwe

1286 suyverlijcke: mooi

1287 schieter: gebeurt (er)

1288 beleyt: overdacht

1289 -se: nl. de schoenen; leyt: leed

[p. 77]

 

Gheraert van Velsen ghinck een Huys-vrou trouwen¹²⁹⁰

 

Graef Floris schreef Geeraert van Velsen eenen brief

 

Dat hy tot hem comen soude.

 

Gheeraert van Velsen dorst het laten niet

 

Hy deed dat zijn Lantsheer hem riet

 

Hy reed aen gheen lansdouwe¹²⁹¹

 

Dewijl sliep de Graef al van Hollant / by sijn over schoone vrouwe.¹²⁹²

 

Sy riep so luyt cracht ende ghewelt

 

Wat doet ghy mijn edel Lantsheere

 

Wasser een ander op my ghestelt

 

Ghy sout hem met u sweert afkeeren.

 

Krijten en kermen mocht haer baten niet

 

Haer eer most sy daer laten

 

Doe hy zijn willetgen hadde ghedaen¹²⁹³

 

Doe reet hy t'Utrecht al in de baen.

 

Gheeraert van Velsen had een soete lief

 

Van Woerden tot een wyve

 

Daer meende hy mee vrolijck te zijn /

 

Maer t'most de Graef zyn boeltgen blyven.¹²⁹⁴

 

Doen Geeraert van Velsen weder t'huyswaert quam.

 

Daer hy zijn liefste noch plach te groeten /

 

Wat isser myn weerde Vroutgen geschiet /

 

Dat sy my niet comt te moete.

 

Geeraert van Velsen op de camer quam /

 

Hy vant zijn soete lief in rouwe /

 

Heeft u yemant leet gedaen /

 

Segt my O over schoone vrouwe.

 

Geeraert van Velsen myn lieve man /

 

Nu isset al verloren /

 

Te slapen onder u groene sy /

 

Graef Floris heeft myn eer ghenomen.

 

Dat hy u eertgen genomen heeft /¹²⁹⁵

 

Dat is u soete lief al vergheven /

 

Gister was hy myn heer / nu ben ick de zyn /

 

Dat sal hem costen zyn leven /

 

Hy setten een valck op zyner handt /

 

Of hy spanceren soude rijden /¹²⁹⁶

1290 Huys-vrou: echtgenote

1291 gheen lansdouwe: de betreffende landstreek

1292 sijn: nl. van Geeraerdt van Velsen; over schoone: zeer mooie

1293 willergen: wil

1294 boeltgen: minnares; blyven: worden

1295 eertgen: eer

1296 spanceren soude rijden: zich in het veld ging vermaken

[p. 78]

 

Hy dede eenen sprong van eenen haes

 

Of hy Graef Floris sou ontlyven

 

Och Geeraert van Velsen myn lieve Neef

 

Woud ghy my leven laten /

 

Ick salder van uwen Bastaert dochter

 

Een Gravin van Hollant maecken.

 

Dat en doe ick nu noch nimmermeer

 

Ken wilse gheen verrader gheven¹²⁹⁷

 

Gy hebter myn huysvrou haer eer benomen

 

Dat sal u costen u leven

 

Dat ghy mijn broeder hebt vermoort

 

Dat had ick u al vergheven

 

Nu hebt ghy myn huysvrou haer eer benomen

 

Dat sal u costen u leven

 

Hy worp hem een paer hantschoen voor zijn mont¹²⁹⁸

 

Op dat hy niet soude luyden¹²⁹⁹

 

Hy voerde hem vant huys te kronenburch¹³⁰⁰

 

Al op dat huys te Muyden.¹³⁰¹

 

Snachts ontrent der middernacht

 

Ontrent den middernachte

 

Doe lach die edele Graef al van Hollant

 

Gheslooten in boeyen alsoo vaste.

 

Smorghens doen het was schoon dach

 

De Heeren souden daer wat eeten

 

Doe docht die Graef al van Hollant

 

Rijck Godt nu ben ick al vergheten

 

Sy brochten hem daer een stuc bere Spec /

 

Sijn swijnen speek was onghebraden

 

Doe dacht die Graef al van Hollant

 

Rijck God nu ben ick verraden /

 

En had ick eenen schiltknecht goet

 

Die my verloste van den bloede

 

Ic soude hem schencken mijn bruyne schilt

 

Met mynen yseren hoede.

 

Geeraert van Velsen was rat ter hant¹³⁰²

 

Hy greep een becken van de want¹³⁰³

 

Hy wies Graef Floris vanden bloede

 

Segt my o Graef al van Hollant hoe is u nu te moede

 

Hoe my nu te moede is

1297 Ken wilse gheen: ik wil haar niet aan een

1298 zijn: nl. Floris

1299 luyden: geluid maken

1300 huys te kronenburch: kasteel Kronenburg (bij Castricum)

1301 huys te Muyden: Muiderslot

1302 rat: snel

1303 becken: waskom

[p. 79]

 

En ick moet immers sterven

 

Had icker een wijf met een kint /

 

Die ick mijn groote goet mocht erven.

 

Ick heb noch wel een soon hiet Jan /

 

Hy is so verd in vremde lant

 

Hy cander zijn goet regheeren niet

 

Dus leyt myn hert in groot verdriet

 

En daer is mijn een bastaert soon

 

Hy is so jonck van weken

 

Al quam hy over hondert jaer /

 

Sijn Vaders doot sal hy wel wreken.

 

Een corte wijl en was daer niet langh

 

Geeraert van Velsen wert daer ghevanghen

 

Hij docht so dick by sijnder eer

 

Rijck Godt nu moet ick immers hanghen

 

Hanghen en was hem noch niet goet ghenoech

 

Hy moest wel sevenwerf meer lyden

 

Sy deden een vat vol spijckers slaen

 

Daer moest zijn edeldom in syghen¹³⁰⁴

 

Sy rolden hem daer drie daghen

 

Drie daghen voor den noene.¹³⁰⁵

 

Gheraert van Velsen wel lieve man

 

Hoe is u nu te moede.

 

Hoe my nu te moede is

 

Dat sal ick u wel segghen:

 

Ick ben noch de selfde man.

 

Die Graef Floris zijn leven nam

 

 

 

FINIS.

1304 syghen: gaan zitten

1305 noene: middag