Princesse Liet-boec

[Paris en Helena] [vertaling]

VErcoren greyn⁶⁷⁹
Door wien dat ick seer blake⁶⁸⁰
U schoonheyt reyn
Heeft mijn herte doorstraelt /
Eer ick certeyn / u sach oft met u sprake⁶⁸¹
Soo hadt ghy seer pleyn⁶⁸²
De sinnen my onthaelt⁶⁸³
Dus hier niet op en smaelt⁶⁸⁴
Noch u vertorent niet /⁶⁸⁵
T'comt al door Venus raden // vroet⁶⁸⁶
Dus my nu doch genaden // doet
Ghy zijt die my ontladen // moet⁶⁸⁷
Van druck en swaer verdriet.⁶⁸⁸

Helena jent / al zijdy groot van macht en⁶⁸⁹

Seer rijck bekent / en edel van geboort /
Een groot regent/ ben ick wilt hierop achten
Mijn rijck present / hebdy wel aff gehoort /⁶⁹⁰
Troy'n ongestoort / dat is mijn eygen stadt /
Priamus moet ick nomen // bly⁶⁹¹
Hector daer toe vol vromen // vry⁶⁹²
Siet waer ick af gecomen // sy
Dus wort mijn lieft niet sadt.

D'aerd' delicaet / die sal soet geurich ruycken⁶⁹³

Daer ghy op gaet
Ter eer u schoonheyt reen /⁶⁹⁴
Troyens hoog' staet⁶⁹⁵
Die sult ghy daer ghebruycken /
Dus het niet en laet /
Maer weest met my te vreen
Met purpuren kleen /⁶⁹⁶

679 vercoren greyn: allerliefste

680 blake: brand van liefde

681 certeyn: voorwaar

682 pleyn: helder

683 sinnen: verstand; onthaelt: ontnomen

684 smaelt: bespot

685 vertorent: maak kwaad

686 raden vroet: slimme plannen

687 ontladen: verlossen

688 druck: leed

689 jent: edel

690 aff: van

691 nomen: noemen

692 vol vromen: dapper; vry: edel

693 delicaet: fijn

694 reen: rein

695 hoog' staet: pracht en praal

696 purpueren kleen: kleding (van machthebbers)

[p. 38]

 

Salmen u daer versien:⁶⁹⁷

 

Dus wilt met my na Troyen // gaen

 

Laet u straffheyt ondoyen plaen /⁶⁹⁸

 

U herte sal verfroyen // saen⁶⁹⁹

 

Van t'gheen u sal gheschien

 

U schoonheyt off eer // lieff die sal moeten wijcken?

 

Want nemmermeer // accorderen sy wel /⁷⁰⁰

 

Doet myn begeer// boven eenige konincrijcken

 

Ende om breer // boven die wijsheyt snel /⁷⁰¹

 

U en niemant el // heb ick daer voor begeert /⁷⁰²

 

Om dat nu u coralen // mont⁷⁰³

 

U borstkens myn doorstralen // ront /

 

Die heb ick al te malen / jont⁷⁰⁴

 

Seer hooch gheexalteert.⁷⁰⁵

 

Deur Venus cracht / so heb ic dit begonnen

 

Haer goden macht / heeft my u toegheseyt:⁷⁰⁶

 

Neemt hier op acht / wilt myn u liefde jonnen⁷⁰⁷

 

So sal ick dach ende nacht / t'uwer dienst sijn bereyt /

 

Vreest ghy het feyt / ick sal u beschermen vry:⁷⁰⁸

 

Souden lyen myn handen / mee?⁷⁰⁹

 

Datmen u eenighe schanden / dee

 

Ick ben als de vaillianden ree⁷¹⁰

 

Te waghen mijn lijff voor dy.

 

Prince.

 

Edel Princesse / wilt my nu toch verhooren /

 

Schoone matresse / wilt myn genadich zijn.⁷¹¹

 

Deur der goden lesse / ist gepropheteert te voren /⁷¹²

 

Soect geen excesse / legt vry de schult op mijn /⁷¹³

 

Wist ghy wat pijn / en lyden dat ick draech

 

Seer bitter wort myn leven // wis⁷¹⁴

 

Want het gheheel vol sneven // is /⁷¹⁵

 

Dus wilt myn troost gheven / fris /⁷¹⁶

 

Dat ick niet meer en claech.

Helena antwoordt tot Paris Op die Stemme
Tant que vivray[melodie]

697 met [...] versien: van [...] voorzien

698 straffheyt: afwijzende houding; plaen: volkomen

699 verfroyen: zich verheugen; saen: spoedig

700 accorderen: overeenstemmen

701 om breer: sterker nog

702 el: anders

703 coralen: rood als koraal

704 jont: bevallig

705 gheexalteert: geprezen

706 toegheseyt: beloofd

707 jonnen: gunnen

708 vry: edel

709 mee: ook

710 vaillianden: dapperen

711 matresse: meesteres

712 gepropheteert: voorspeld

713 excesse: buitensporigheden

714 wis: zeker

715 vol sneven: vol ellende

716 fris: flink

[p. 39]

 

SYdy ontsint / wat gaet ghy nu bestaen?⁷¹⁷

 

Wat ghy begint / doet mijn hier aff vermaen?⁷¹⁸

 

Een ander bemint / doet mijn geen quelling aen /

 

Priamus kint / wie heeft u dit gheraen?⁷¹⁹

 

T'was niet u vrient / segt vry dat hem seer saen⁷²⁰

 

Die u verblint / dit werc heeft doen aengaen

 

Is het door Venus crachten:

 

Dat ghy dit gaet verpachten /⁷²¹

 

Off syde ghy alsoo stout?⁷²²

 

Op u ghelt oft gout?

 

Daer wil ick niet op achten.

 

Ick ben oock groot van machten

 

Ick bid u toch op hout /⁷²³

 

Op u macht niet betrout:⁷²⁴

 

Eer dat het u berout.

 

U rijck playsant / en u machtich ghewelt /⁷²⁵

 

U edel lant / daer toe u groote gelt /

 

En noch tryumphant / u schoonheit fray gestelt

 

Heeft dat te hant / hier oock toe ghequelt?⁷²⁶

 

T'foey het is schant /

 

Het moet u zijn vertelt

 

T'huwelijcks bant / wilt ghy hebben gevelt:⁷²⁷

 

U purpuren habyten /⁷²⁸

 

Wilt die selffs verslyten /

 

Want ick begeerse niet

 

Wat ghy doet wel toesiet⁷²⁹

 

Ghy soud my wel verwijten

 

Soud my dan dat niet spyten

 

Dat ick dat gheen ghy riet⁷³⁰

 

Ghy overspeelster vliet /⁷³¹

 

Van myn sou zijn t'bediet.⁷³²

 

Myn eelheyt fier / is dat u dus behaecht?

 

Mijn reyn manier /

 

Hebt ghy daer na ghevraecht?

 

Myn wesen goedertier?⁷³³

 

Bemint ghy onversaecht:⁷³⁴

 

O valsch dangier /⁷³⁵

 

Het moet Godt zijn gheclaecht

717 ontsint: het verstand verloren; bestaen: beginnen

718 doet [...] vermaen: vertel

719 gheraen: aangeraden

720 seer saen: zeer zeker

721 verpachten: nastreven

722 stout: trots

723 op hout: houd op

724 betrout: vertrouw

725 playsant: aangenaam; ghewelt: heerschappij

726 te hant: nu; ghequelt: aangezet

727 gevelt: te gronde gericht

728 habyten: gewaden

729 wel: goed

730 riet: aanraadde

731 vliet: ga weg

732 bediet: voorschrift

733 goedertier: zachtaardig

734 onversaecht: onbesuisde

735 dangier: leed

[p. 40]

 

Dat ick alhier / dus seer moet zijn beclaecht /

 

Mijn schoonheydt schier /⁷³⁶

 

Doet dat mijn hert dus knaecht /

 

Ghy seght schoonheydt en eeren

 

Off ick als nu ter tijdt

 

Conden niet accorderen⁷³⁷

 

Schoonheydt oft eer waer quijt /

 

Soudy my wel begheeren:

 

Ick denck ghy soudt cesseren⁷³⁸

 

Van u lieffde subijt /⁷³⁹

 

Met een ander u verblijdt

 

Tis u beste profijt.

 

Ghy claecht dus seer // dat ghy lijdt groot torment /⁷⁴⁰

 

En door Venus teer // ben ick tot een present

 

U gegeven weer / t'can my niet zijn bekent

 

Tis een quaet begeer / tsal nemen een quaet ent

 

Denct toch om mijn eer / en suyverheydt seer jent⁷⁴¹ /

 

Ick sou dan weer / wel zijn met u content /

 

Alle u hooghe maghen⁷⁴²

 

En soud ick niet nae vraghen /

 

Noch al u groote goet⁷⁴³ /

 

Noch oock u edel bloet /

 

En sou tot gheenen daghen

 

Comen in mijn behaghen /

 

Maer u persoon seer soet /

 

U minnelijck ghemoet

 

Dats / dat my minnen doet.

 

Prince.

 

Prince seer schoon / Troyen u groote stadt /

 

Noch oock u Croon / daer toe u gelt en schadt⁷⁴⁴

 

Acht ick niet een boon⁷⁴⁵ / noch al u Rijckdom pladt⁷⁴⁶ /

 

Maer u persoon / die behaget my wat

 

Sal dat zijn mijn loon / u teeder leden glat?

 

Doet my geen hoon⁷⁴⁷ / ick ben u lieff niet sadt /

 

U jeuchdelijcke wesen

 

U manieren ghepresen

 

Die hebben my verheucht

736 schier: bijna

737 accorderen: samengaan

738 cesseren: ophouden

739 subijt: onmiddellijk

740 torment: kwelling

741 jent: edel

742 maghen: verwanten

743 goet: bezittingen

744 schadt: rijkdom

745 niet een boon: volstrekt niets (waard)

746 pladt: volkomen

747 hoon: schande

[p. 41]

 

Daer toe u jonghe jeucht /

 

Dus comt voort sonder vresen /

 

Ick sal u wel ghenesen

 

Schoon lieffken als ghy meucht /

 

Want al u groote deucht

 

Die maeckt mijn hert vol vreucht.

678 Als tijdens een bruiloftsfeest een twist uitbreekt tussen Minerva, Juno en Venus over de vraag wie de mooiste godin is en prins Paris de kant kiest van de laatste, krijgt hij van haar als geschenk de mooiste vrouw van de wereld: de Spartaanse koningin Helena. Om deze gehuwde vorstin voor zich te winnen brengt de prins een bezoek aan het hof van Helena en Menelaus in het Griekse Sparta. Daar lukt het hem Helena te overreden mee te gaan naar Troje. Over de vraag of zij vrijwillig is meegegaan of is geschaakt, zijn de meningen van de dichters al eeuwenlang verdeeld. Ovidius liet Helena in haar antwoordbrief aan Paris (Heroides 17) zorgvuldig de ingebrachte argumenten uit Paris' schriftelijke pleidooi (Heroides 16) tegen elkaar afwegen, met een open einde. Hier in de briefliedjes voert Paris dezelfde argumenten aan: Helena is aan hem door Venus beloofd, het rijke Troje met de grote koning Priamus en de onoverwinnelijke Hector is machtiger dan Sparta, en Helena zal koninklijk gekleed gaan. Op haar beurt reageert Helena in haar antwoordiedje verrassend.