Princesse Liet-boec

[Dido en Aeneas] [vertaling]

ICk doe clacht met droevighe sanck²⁸⁶
Ghy valt my stranck /²⁸⁷
Ick ben in swaer bedwanck²⁸⁸
Mijn sinnen zijn heel cranck /²⁸⁹
Ick ben verwaten²⁹⁰
Want Aeneas stranc / neemt zijn ganck²⁹¹
En hy wil my verlaten // Ist dat ghy my ginckt beloven
T'foey u ghy vals vileyn /²⁹²
Ghy brengt certeyn / my nu in groot geweyn²⁹³
Want myn eere reyn / gingt ghy my beroven.

Aeneas al mijn groote schat / Myn eygen Stadt

En die ghy eens lief hadt:
Die zyt ghy nu heel sat / En wiltse begeven /²⁹⁴
Ick verwijt u dat / Vals Ridder seer prat²⁹⁵
Ghy sult myn nemen tleven?
O Godt wilt hem straffen seer langhe
Och wat wilt ghy bestaen / Meent gy seer saen²⁹⁶
O verachte Troyaen // Datmen u sal so plaen²⁹⁷
En mildt ontfanghen

O Venus uwer liefden cracht

Werpt my onsacht // In treuren ende clacht
Want by dach nochte nacht / can ic niet rusten
Ick verfoey myn macht / dat ic oyt was bedacht²⁹⁸
Ende u Mondt oyt custe
Ick ginck u te veele betrouwen²⁹⁹
Want u edel persoon / die doet myn hoon³⁰⁰
Is dit myn liefde loon?
Och blyft by Dido schoon / u eyghen vrouwe

Schoon lief / Ick schou u so seer /

Vreest toch het weer / Ascanius jonck en teer
Brengt niet lyden meer? U eyghen soone /
Strect dan u begeer / die gy naemt haer eer?³⁰¹
En nu dus seer te hoone?³⁰²
Maer seght my toch Prince ghepresen?
O Conincklijcke bloet / U eloquency vroet³⁰³
U minnelijck ghemoet /

286 sanck: zang

287 Ghy valt my: u bent voor mij, ik vind u; stranck: wreed

288 bedwanck: nood

289 sinnen: verstand; cranck: verzwakt

290 verwaten: In de steek gelaten

291 stranc: sterk; neemt zijn ganck: slaat zijn eigen weg in

292 T'foey u: schaam u; vileyn: schurk

293 certeyn: zeker; geweyn: verdriet

294 begeven: opgeven

295 prat: hoogmoedig

296 bestaen: riskeren; seer saen: zeer zeker

297 plaen: zonder voorbehoud

298 macht: vermogen; oyt. altijd

299 betrouwen: vertrouwen

300 doet [...] hoon: doet iemand schande aan

301 strect: laat uitgaan naar

302 te hoone: te schande

303 eloquency: welsprekendheid; vroet: wijs

[p. 19]

 

Wil ick vallen te voet / wilt my ghenesen

 

Menich wasser die my heeft begheert:

 

Ja Coningen geeert / wyse seer hooch geleert /

 

Maer hebben my onbeert door u alleene³⁰⁴

 

My niet persequeert // Noch en tormenteert³⁰⁵

 

Want ghy zyt dien ick meene³⁰⁶

 

Merckt toch eens op al myn treuren

 

Ick heb u soo ghesint / ende hertelijck bemint³⁰⁷

 

O gheboren Venus kint/

 

Blust mijn liefde blint³⁰⁸

 

Laet my u ghebeuren.³⁰⁹

 

Ridderlijcke Prince expaert³¹⁰

 

Twort u verclaert

 

Ghy zyt seer vals van aert /

 

Hebt ghy daerom u swaert?

 

Hier laten blyven /

 

Een Coningin vermaert³¹¹

 

T'is Dido Jonck ghejaert /

 

Daer mede te ontlijven:³¹²

 

Anna lieve Suster vercoren

 

Mijn doot ick niet en staeck / al is sy suer van smaeck³¹³

 

Ick doe selfs die wraeck³¹⁴

 

Maer hy is die oorsaeck / dat ic gae verloren.

U Droeve clacht / die ghy doet onsacht³¹⁵
Dus brengt my dach en nacht
In lyden en verdriet
Neemt hier op acht
Ick en heb noyt verpacht / door al die Griecken macht /³¹⁶
So veel lydens geschiet / waer deur ic u verliet
O Dido schoon en jent / excelent³¹⁷
Het is myn schult ick kent³¹⁸
O overschoone vrou³¹⁹
Ick bid laet toch u rou / En al u swaer torment³²⁰

Stelt niet op my / Schoon lief u sinnen bly³²¹

Want het die Goden vry
Anders hebben versien // Sy zijn party /³²²

304 ontbeert: gemist

305 persequeert: kwel; tormenteert: pijnig

306 meene: bemin

307 ghesint: begeerd

308 Blust: beantwoord

309 Laet my u ghebeuren: laat mij u ten deel vallen

310 expaert: beproefd

311 vermaert: beroemd

312 te ontlijven: van het leven te beroven

313 staeck: stel uit

314 selfs: zelf

315 onsacht: onaangenaam

316 verpacht: ervaren

317 jent: edel

318 kent: beken

319 overschoone: zeer mooie

320 laet: houd op met; torment: lijden

321 stelt niet [...] u sinnen: toon u hartstocht niet

322 versien: beschikt

[p. 20]

 

Hoort doch wat ick bely /³²³

 

Want hare prophecy / inhout dat ic sal vlien /³²⁴

 

Och mocht ick u bespien:³²⁵

 

Schoon lief ick waer gesont / rooder mondt /

 

Ghy hebt mijn hert doorwondt / maer seght niet o Karssou /³²⁶

 

Mijn mannelijcke trou / heb ic noyt ghejont /³²⁷

 

Vrouwelijcke zaet / lieffken seer delicaet³²⁸

 

Ist dat ic u verlaet / zijt daerom niet verdruckt³²⁹

 

Volcht Venus raet / een ander t'uwer baet

 

Crijcht Lieff nae uwen staet³³⁰

 

Ben ick van u gheruckt /³³¹

 

Een ander bloeme pluckt /

 

Die weert is u persoon / ende Croon

 

Dat sal lief zijn u loon / voor al u swaere pijn /

 

Verblyt suldy dan zijn / o Dido net en schoon.³³²

 

Prince.

 

Princesse soet / hebt een mannelijc gemoet /

 

En thoont nu metter spoet

 

Dit wordt u nu verclaert:

 

Siet wat ghy doet / dat ghy u roode bloedt /

 

Toch niet en stort onvroet³³³

 

Met mijn ghelaten swaert /³³⁴

 

U sinnen wel bewaert /³³⁵

 

Sterft niet om my de doot / minjoot³³⁶

 

Want die oorsaecke bloodt / die waer ick dan schoon lief³³⁷

 

Troost u door desen brief

 

Van al dit wederstoot.³³⁸

323 bely: zeg

324 prophecy: opdracht; vlien: weggaan

325 bespien: zien

326 Karssou: madeliefje

327 ghejont: gegund

328 Vrouwelijcke zaet: aantrekkelijke vrouw

329 verdruckt: bedrukt

330 nae uwen staet: overeenkomstig uw sland

331 gheruckt: weggenomen

332 net en schoon: deftig en mooi

333 onvroet: onverstandig

334 ghelaten: achtergelaten

335 sinnen: verstand

336 minjoot: edele vrouw

337 bloodt: duidelijk

338 wederstoot: ongeluk

285 De beroemde stichtster en koningin van Carthago, Dido, is in de literatuur-, muziek- en kunstgeschiedenis onsterfelijk dankzij haar tragische afscheid van Aeneas, de Trojaan die zijn stad na de verovering door de Grieken brandend moet achterlaten met op zijn rug zijn vader en aan zijn hand zijn zoontje Ascanius, met de goddelijke opdracht elders een nieuw Troje te stichten. Aeneas' vloot lijdt echter schipbreuk en samen met zijn bemanning maakt hij zijn opwachting aan Dido's hof. Hoewel de koningin trouw wil blijven aan haar overleden echtgenoot en vele mannen naar haar hand dingen, wordt ze op slag verliefd (door toedoen van Venus, Aeneas' moeder). Als Dido zich tegen deze liefde verzet, spoort haar zuster Anna haar aan eraan toe te geven. Er volgt een zeer gelukkige tijd, waaraan echter abrupt een einde komt als de goden Aeneas herinneren aan zijn opdracht. Aeneas maakt zijn vloot gereed en Dido is wanhopig. In haar liedje smeekt ze haar minnaar om te blijven, waarschuwt ze hem voor gevaren en dreigt ze de hand aan zichzelf te slaan met het zwaard dat Aeneas achterlaat, om hem duidelijk te maken dat hij de oorzaak is van haar dood. In zijn antwoordliedje is Aeneas vol spijt (‘Het is myn schult ick kent’) maar vastberaden de opdracht van de goden te vervullen. Hij spoort Dido aan in leven te blijven en een andere minnaar te zoeken; zij moet zich maar vermannen (‘hebt een mannelijc gemoet’). De toehoorders weten dat Dido deze raad niet aanneemt en zelfmoord pleegt.