Pharmacopaea Amstelredamensis, of d'Amsterdammer apotheek

in welke allerlei medicamenten, zijnde tot Amsterdam in 't gebruik, konstiglijk bereid worden

Sectio II. Van de Wateren en Azijnen, de aquis & acetis.

Enkele neergedrupte Waters.

ABsinthii.

Acetosae.

Artemisiae.

Betonicae.

Boraginis.

Camomillae.

Caprifolii.

Cardui benedicti.

Chelidonii majoris.

Cichorei.

Cochleariae.

Euphragiae.

Faeniculi.

Florum caryophylleorum.

fabarum.

Lavendulae

Liliorum alborum.

Liliorum convallium.

Paeoniae

Rosarum.

Sambuci.

Tiliae

Fumariae

Hederae terrestris

Hyssopi

[p. 41]

Lactucae

Levistici

Malvae

Matricariae

Melissae

Menthae

Papaveris erratici.

Petroselini

Plantaginis

Portulacae

Pulegii

Raphani rusticani.

Rorismarini

Rutae

Salviae

Scordii

Solani

Spermatis ranarum.

Manieren om de Wateren te distilleeren.

MEn neemt de Kruiden, na datse op de volle middag geplukt zijn, en men stootse magtig fijn in een mortier oft vysel, welk men in een distileer ketel doet, totse ontrent half vol is, hier roert men dan onder een weinig gest van bier, of tot yder pond kruiden een dragme Tartari, dit laat men een dag of twee staan digereren, op dat de fijne deeltjes des te gereeder werden om onder het distilleren over te vliegen.

Dese kan men beter uit haar eigen sap distilleren, welker water seer kragtig is, of men doet by yder pond kruid een pinte nats, en men haalt dan van yder pond een muddetjen (dat is vijf oncen nat) af.

De Helm toegeluteert zijnde met stijfsel, lijnsaad meel, of tarwen meel, distilleert

[p. 42]

men sagjes, op dat de ketel niet open berste, nog de kruiden aan branden. Zoo het te hard distilleert giet men wat water in het vuur, en boven op de helm, 't welk terstond alle hitte uit dooft.

Aan de pijp van den helm, werd nu een ton gevoegt, door welke een tinne of loode slange loopt, de ton werd dan met kout water gevult, op dat het gedistilleerde water terstond soude kouwt zijn, en niet door wasem verliezen. Onder aan de ton is het recipient of den ontfanger vast gemaakt, wanneer het daar in tappelinx d'een druppel na d' ander drupt, is 't wel.

Wanneer ghy Venkel water distilleert, is 't best dat gy daar een goed deel ongestooten Venkel zaad by doet, want gestooten zijnde, wil d'oli sig met het water niet mengen, en by gevolg sou men geen olie over krijgen. Dit Venkel zaad doet men daar by, om het water des te krachtiger te maken.

De bloemen zijnde ook beter ongestoten gedistilleert, ten zy men die souten wilde, 't welk in de rosen beter is dan van versche gemaakt, want door het zouten, gesten de rosen beter, en de fijne deeltjes zijn dan bequamer om over te vliegen De riekende waters zijn ook beter wanneer sy een half jaar zijn gedistilleert geweest, dan dat sy vers zijn.

[p. 43]

Wanneer men Aqua Spermatis ranarum maakt moet men de ketel maar een derde vullen, of anders heeft de ketel licht nood van overkoken.

Aqua Centaurii Minoris. Graminis.

GEstooten zijnde, giet 'er water op, tot de hoogte van twee vingers hoog met een weinig souts, laatse soo eenige tijd digereren, tot ze wat murw en goorachtig beginnen te werden, daar na distilleert men die in B. M. tot de helft van het water afgetrokken is.

Is beide bequaam voor de wormen en koors.

Aqua Cinamomi simplex.

Cinamomi, anderhalf pond,

Aquae, hordei, agt pond.

De Kanneel van de sterkste soort, gestooten zijnde, giet men daar het gerste water op, en men distilleert soo lang als het water wit is, want klaar werdende is 't slap

Versterkt het bloed, en doet de geesten

[p. 44]

weder verquikken, alleen, of in eenig vogt in genomen.

Aqua Mellis.

Recipe Mellis. q.s.

Laat het tiende deel van uw glasen of steenen kolf hier mede vervult werden, en distilleert in 't kokent bad. Wanneer de druppelen beginnen zuur te werden, set men de kolf in 't sand, en het vuur vermeerderende, haalt men daar een tweede en derde vogt af. Om het opbruisen van den honing eenigsins te beletten, doet men daar wel wat zand by.

Dit water is bequaam om het uitvallende hair te doen wasschen, wanneer men de kale vlekken daar mede wast. Het dient ook om wratten te verdrijven, en om Tinctura Corallorum te maken.

Aqua alexipharmaca.

Recipe Okkernooten met de basten in de maand van Iunius vergadert vier pond.

Herb. Cardui benedicti.

Melissae

Rutae

Scabiosae

Scordii ana vier oncen.

[p. 45]

Doet hier over een genoegsame quantiteit wijn azyn, tot het twee of dry vingeren bedoken is, eerst d'okker noten en de kruiden klein gestampt zijnde, laat het alsoo een week of twee staan, en distilleert door de kolf in 't zand, tot het vogt, sonder aanbranden daar afgetrokken is.

Dit water wort gebruikt in pest en heete koorsen onder Iulapia en Sweetdrankjes gedaan tot een half once. Het doet sweeten, en doorsnijd alle swavelige en ziltige fenijnen, de zelve t' onderbrengende, of door sweeten uitdrijvende.

Aqua ant-epileptica.

Recipe Rad Paeoniae maris gedroogt een half pond.

Angelicae,

Fraxinellae,

Fol. origani cretici,

Rutae,

Salviae ana een once.

Flor. Paeoniae maris,

Betonicae,

Liliorum convallium,

Rorismarini,

Tiliae, gedroogt,

Sem. Amnios orientalis,

Nigellae ana een half once

Paeoniae twee oncen.

Cassiae ligneae.

[p. 46]

Caryophyllorum,

Cardamomi minoris,

Nucis Moschatae,

Olei Vitrioli, ana twee dragmen.

Laat alles grof gestooten werden, giet daar over tien pond Spiritus vini, laatse agt dagen of langer in een toegestopte fles staan weiken, sijgtse dan door een zift die wat nauw is, of door een doek, en bewaart het in een nauw gehalsde fles.

Dit water is bequaam in de vallende ziekte, als ook in eenige andere hersen ziekten, als hooft-swijmel, pijn in 't hooft uit dikke slijmige vogten, en diergelijke: 't is ook niet ondienstig in de kinder stuipen en koude maag ziekten.

In oude persoonen geeft men het lepelwijs elders anders in (tot een once) onder gemengt. In de kinderen doet men dat altijd onder eenig bequaam vogt tot twee drachmen en een half once.

Aqua anti-nephritica.

Recipe Rad. Raphani sylvestris vier oncen.

Glycyrrhizae,

Ononidis,

Petroselini,

Pimpinellae ana twee oncen.

[p. 47]

Ligni Nephritici interioris,

Sassaphras ana drie oncen.

Fol. Hederae terrest. M. vier.

Ribesiorum nigrorum,

Betonicae,

Cherefolii,

Fragariae ana M. twee.

Sem. Faeniculi,

Urticae,

Bacc. alkekengi ana twee oncen.

Juniperi een oncen.

Laat alles in half Succus Hederae terrestris en half Rinsche wijn, soo veel tot de kruiden ruim bedoken zijn, dry dagen, weiken. Distilleert dan na de Konst, het water digt bewarende.

Dit water drijft alle graveel af, gebruikende het enkel lepelwijs: of tot een once of meer elders onder gemengt: men gebruikt het ook in Stranguria, dysuria, urina ardente en diergelijke.

Aqua anti-paralytica.

Recipe Rad. salsae parillae,

Ligni Guajaci ana anderhalf pond,

Sassaphras dry oncen.

Herb Betonicae.

Calaminthae montanae,

[p. 48]

Chamaedryos,

Chaemaepytios,

Hyssopi,

Majoranae,

Origani,

Prassii,

Primulae veris,

Pulegii,

Rorismarini,

Salviae,

Serpilli,

Thymi,

Flor. Calendulae

Staechados ana M. een.

Bacc. Juniperi een once.

Laat dit alles dry dagen lang in goede Spiritus Vini weiken, daar soo veel op gietende tot het vier vingers daar boven op staat: distilleert dan door het glas, weikt dan de volgende in 't gedistelleerde vogt.

Recipe Rad. Costi amari

Pyrethri,

Zingiberis,

Sem. Sinapi albi,

Caryophyllorum,

Piperis,

Cinamomi,

Styracis calamitae,

Castorei, ana een dragme.

[p. 49]

Distilleert weder door het glas na de konst, en bewaart het in een nauw toegesloten glas.

Dit water wert innerlijk en uiterlijk voorgeschreven in de lamheit, geraaktheit, hooftswijmel, kouwe hooftpijn, &c. gebruikt, men giet het in 't oor voor ruisingen en doofheit; opgesnoven, is goed voor een Coryza, en Odonthalgia. In de mond gehouden verdrijft de tand-pijn. Van buiten op verdrijft mede koude klieren, geronnen bloed &c. verdrijft ook de winden, en sterkt een koude maag. Men gebruikt het innerlijk en om sijn sterkigheit zelden alleen, en daarom mengt men een once of twee, in 't eene vocht of 't ander. Uiterlijk gebruikt men het ongemengt.

Aqua Hysterica, Moer-water.

Recipe Rad. Bryoniae gedroogt.

Bacc. Sambuci die rijp zijn, en in een matige warme oven gedroogt, van hare steeltjes gesuivert, twee oncen.

Fol. artemisiae,

Dictamni creticae,

Matricariae,

Nepetae,

Ocimi,

Pulegij,

[p. 50]

Rutae,

Sabinae, in de schaduw gedroogt ana unc. sem.

Cort. arantiorum, het buitenste daar af gedroogt unc. unam & sem.

Myrrhae,

Castorei, ana drach. tres.

Croci, drach. unam.

Gestampt zijnde laatze agt dagen weiken in vier pond Spiritus vini: zijgtse dan door een zeer nauwe seef, en bewaart het in een nauw glas.

Dit water gebruikt men in de vrouwe opstijgingen, lepelwijs of elders anders onder gemengt tot een half once en meer.

Aqua Theriacalis.

Recipe Cort. citriorum de buitenste gedroogde geeligheid.

Radicum petasitidis,

Rad. glycyrrhizae,

pimpinellae,

tormentillae ana twee oncen.

angelicae.

dictamni albae,

gentianae

imperatoriae

vincetoxici

zedoariae,

[p. 51]

Fol. cardui benedicti

rutae.

scabiosae

scordii gedroogt ana een once.

sem. acetosae

Cardui benedicti ana een half once.

Croci brittannici twee drachmen.

Laat alles een grof poeder werden, en acht dagen weiken in twaalf pond Spiritus vini, in een wel toegestopte fles: gietse door een nauwe teems, en mengt daar by

Theriacae die oud is drie oncen.

Olei sulphuris per campanam destillati, drag. duas.

Bewaart alles in een toegesloten vat. Wanneer dit water gedistilleert werd is het des te aangenamer te gebruiken.

Het wert alleen lepelwijs of elders anders onder gemengt, ingegeven, in koors, pest, en alle quaataardige ziekten, winden, verkouwtheden, wormen, en diergelijke, en doet fraytjes sweeten.

Aqua Vitae Composita.

Recipe Cinamomi drie oncen.

santalorum omnium ana een drachmen.

rad caryophyllatae,

galangae,

[p. 52]

Zingiberis,

Cort. aurantiorum.

citriorum, het buitenste gedroogt ana derde half dragme.

Nucis Moschatae,

Cardamomi minoris,

Macis ana dry drachmen.

sem anisi,

dauci cretici,

Foeniculi dulcis,

Ocimi ana anderhalf dragme.

Fol. majoranae

salviae

saturejae ana half once.

Flor. caryophylleorum fragrantium.

Rorismarini,

Rosarum rubr. ana twee dragmen.

Stoot dit tot een grof poeder, welker helft in dry pond Spiritus vini geweikt wert, agt dagen lang: 't welk men dan door een digte teems doorzygt. By d'andere helft doet men

Pulv. diamargariton frigidi,

diambrae ana dry dragmen.

Laatse in gelijke quantiteit spiritus vini weiken, en doorgesygt werden als voren: mengt daar dan by

Ambrae griseae,

[p. 53]

Mosch, in een doekje gedaan ana een half scrupel.

Julapii rosacei ses oncen.

Giet dan beide by elkander, en bewaart het in een toegesloten glas.

Het verquikt de geesten en het bloed, helpt alle ziekte uit kouw en slijm voort komstig, als hooft-pijn, swijmeling, quade maag, winden, zuurigheden en ziltigheden, walgen, braken, hik, &c:

Men geeft het alleen, of elders anders onder gemengt, lepel wijs, tot een onc. en een half onc.

Van de Azynen.

Acetum calendulae.

lavendulae.

rosaceum.

sambucinum.

Desen werden alle op een wijse gemaakt, als

Recipe de bloemen middelmatig gedroogt q.v.

aceti vini q. s.

Tot een deel bloemen mag men wel vier deelen beste edik nemen: maar andere nemen tot een deel bloemen, agt deelen eek, 't welk best is.

[p. 54]

Doetse in een fles wel toegestopt, of in een ander verglaasde kan, en laatse in de heete Sonne somers veertig dagen of langer staan, wanneer de kragt uit de bloemen getrokken is, doet men die door een doek of teems: en men bewaartse tot het gebruik.

De Acetum Calendulae werd meest in Pest-tijden gebruikt: Lavendulae en Rosarum om met natte doeken op het hooft te leggen, rooskoeken te vervogtigen of onder voetpappen te mengen: de rose-eek mengt men ook onder Lavamenten, en Empl. Diapalma, om die te dissolveren en tegens eenige ontstekingen te gebruiken. Sambucinum gebruikt men tot het eigenste oogmerk, maar is ook bezonder in de roos, met natte doeken opgeleid.

Acetum Scilliticum.

Recipe Radicum scillae (Zee-Ajuin) schilfert die in schubben, rijgtze aan een draatje, en laatse matig droogen, een pond.

Aceti vini agt pond.

Laatse als voren in de zonne staan, doetse door, en bewaartse tot het gebruik.