Passionate. Jaargang 11

[p. 34]

[Recensies]

Algehele ontluistering

‘De oude Hollandse binnenkamer is verlaten, de jonge Nederlandse schrijvers zwerven veel op straat,’ aldus het voorwoord van de eerste editie van het nieuwe jaarboek Magazijn. De redactie van Magazijn gaat jaarlijks de beste boeken selecteren, geschreven door auteurs onder de veertig, en hen vragen om een bijdrage. Op deze manier wil Magazijn de beste jonge Nederlandstalige schrijvers van het moment onder de aandacht brengen.

Naar enige vorm van samenhang tussen de geselecteerde auteurs is niet bewust gestreefd, aldus de inleiding. Toch blijkt deze generatie, meent de redactie, zich te richten op de buitenwereld, en speelt migratie een belangrijke rol.

Deze twee elementen zijn terug te vinden in het openingsverhaal van Rashid Novaire. Het is een intrigerend, onheilspellend portret van een vakantieganger in Rabat en zijn ontmoeting met een Marokkaanse vrouw die haar land wil ontvluchten, omdat ze er overbodig is. De ikfiguur voelt zich echter onmachtig haar te helpen.

Helaas blijken de meeste andere bijdragen aan Magazijn zich toch in en rond de Hollandse binnenkamer al te spelen. Annelies Verbeke, auteur van de succesvolle debuutroman Slaap!, levert een aanstellerig, Connie Palmen-achtig verhaal over twee getrouwde zussen die met andere mannen flirten en dat erg interessant van zichzelf vinden. Relatie- en familieproblemen staan eveneens centraal in de bijdragen van Arie Storm, Nicolien Mizee en Yves Petry, met nogal alledaags resultaat.

Uitdagender is het fragment uit een volgend jaar te verschijnen roman van Hans den Hartog Jager. De hoofdpersoon is uitgenodigd als spreker op een congres over eerwraak, n.a.v. een recente moord van een Turks-Almelose man op zijn dochter. Hij pleit voor meer erkenning voor wraakgevoelens in het Nederlands recht, maar zijn speech wordt met hoon ontvangen.

Arnon Grunbergs bijdrage staat in alle opzichten los van de rest. Centraal staat een ouder wordende man die zijn laatste illusie verliest als zijn dochter zich van hem losmaakt. Zijn machteloosheid leidt tot een gewelddadige ontknoping. Grunbergs kale, franjeloze stijl sluit perfect aan op de complete ontluistering die wordt opgeroepen. Een onontkoombaar verhaal waar veel bijdragen aan Magazijn nogal vrijblijvend bij afsteken.

(EB)

Arjen Fortuin, Menno Hartman, Daphne de Heer en Judith Janssen (red.), Magazijn, paperback 256 blz, €17,50 uitg. 521, ISBN 9076927707.

Bijeengehouden door een hartslag

Christine Otten heeft met De laatste dichters een meeslepend en overtuigend stuk werk afgeleverd, dat met recht een eerbetoon genoemd mag worden. Het boek volgt de levens van The Last Poets, de zwarte dichters-groep die eind jaren 60 de grondslag voor hiphop legden. Het is gebaseerd op gesprekken met een aantal Last Poets (de groep bestond in verschillende samenstellingen) en artiesten met wie ze samengewerkt hebben.

Waren Ottens fascinaties voor haar muzikale helden vroeger aanleiding voor een enkel verhaal of interview, ditmaal bleek er voldoende stof voor een vuistdikke roman, waarin volop ruimte is voor de politieke impact van de tijd waarin The Last Poets furore maakten (Malcolm X, burgerrechtenbeweging), evenals hun vaak schokkende persoonlijke belevenissen. Naast de muziek, want niet alleen zit het boek boordevol citaten en verwijzingen naar muziek, het is ook bijzonder muzikaal geschreven: met meerdere klankkleuren, een vrije, jazzy opbouw, en bijeengehouden door een hartslag - de levens van de zwarte dichters.

Ottens besluit om zich te verdiepen in het veelbewogen verleden van deze invloedrijke artiesten, bracht haar ertoe zich helemaal in hun leefwereld te storten, en die intimiteit weet ze uitstekend op het papier over te brengen. Soms vraag je je af waar feit eindigt en fictie begint, maar van sensatiedrang is nergens sprake -

[p. 35]

daarvoor is het met teveel liefde geschreven.

Helaas maakt liefde soms ook blind, en af en toe is het jammer dat Otten zich heeft laten verleiden tot zo'n tamelijk lukrake afwisseling van perspectieven, waarbij het overzicht wat kwijt dreigt te raken. Maar voor wie vanaf de eerste pagina wordt meegezogen in dit rijke scala aan verhalen, zijn dat slechts kanttekeningen.

Doordat The Last Poets actief werden in een tijd van fel antiracisme, is afkomst onvermijdelijk een rode draad geworden in het boek. Het is de verdienste van Otten dat ze je daar als lezer zowel steeds aan herinnert, als dat doet vergeten, juist door haar personages zo dicht op de huid te zitten, met al hun menselijke verlangens, vreugde en verdriet.

In een tijd van politieke en culturele verschuivingen is De laatste dichters naast een levendig tijdsdocument ook een actueel, levend boek, waaruit de generatie van nu menige les en inspiratie kan putten.

(MD)

Christine Otten, De laatste dichters, paperback 448 blz, €22,50 uitg. Atlas, ISBN 9045009269.

Mechanische liefde

Grasaap te water zal voor altijd bekend staan als het boek met de misdruk, zonder uitgeverij op de kaft en met slechts een half motto. Maar afgezien daarvan is Grasaap te water een debuut om trots op te zijn. Het begint krachtig met ‘Ritueel’, dat direct een luguber gevoel achterlaat. In de rest van de gedichten wordt deze spanning vastgehouden. Buehler mixt succesvol beelden uit de natuur die rust en ruimte zouden moeten oproepen met bevreemdende uitkomsten, zoals in ‘Rooilijnen’: wat was er gevaarlijk/ aan die dag?// grootvader knikte richting/ schuur, gebaarde// hem te volgen/ te zien tegen een blinde// muur, daarachter/ stond de ladder// hing het levenloos/ aan de poten.

Een terugkerend motief is daarnaast het gebruik van termen en frases uit de mechanica. Zelfs een liefdesgedicht wordt mechanisch in ‘220 Volt’: met kracht stoot hij/ haar lichaam open/ inspecteert hart/ en longen// vraagt beleefd/ of de buren ooit/ hebben geïnformeerd/ hoe hij haar doorbrandt/ elke nacht// ze kijkt hem aan/ met grote glazen ogen/ knippert mechanisch/ naar het licht// kantelt haar hoofd/ en laat de rook/ uit haar geopende mond/ ontsnappen.

Mechanisch en krachtig. De natuur is niet meer romantisch, de liefde heeft niets met de natuur te maken. Taaltechnisch lijkt Buehler zich te hebben laten inspireren door de hype van het moment: slam, rap, performen: het metrum loopt goed, de poëzie lijkt gesneden op de maat van de voordracht. Jammer is dat Buehler hier soms in door lijkt te slaan: flinterzacht ziet zij zijn schim/ en hoort zijn krukkige krassen/ ze wist hem uit en vult hem in/ ze is van hem, hij luistert. (uit: ‘Guadeloupe’) Niet alles hoeft te rijmen zou ik hier de dichter op het hart willen drukken. De zo beklemmend juist opgeroepen sferen gaan er anders onder lijden. Gelukkig is daar in ‘Tonus’ geen sprake van. Het gedicht illustreert in drie strofen hoe met hetzelfde woordgebruik de lezer drie keer van gevoel kan wisselen: macho-zielig, eng-zielig, grappig-zielig. Kortom: ik raad de lezer die verrast wil worden deze bundel van harte aan.

(IvE)

Maurice Buehler, Grasaap te water, paperback 40 blz, €14,90 uitg. Contact, ISBN 9025418945.

RECENCIES