Passionate. Jaargang 11
(2004)– [tijdschrift] Passionate–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 6]
| ||||||||||||||||||
Paul Verhoeven houdt van seksDat zie je zo. Aan de manier waarop hij je aankijkt, de gedrevenheid van praten, zijn bovenmatige nieuwsgierigheid en de energie die hij uitstraalt. Toen hij beweerde ‘een grote fan’ van seks te zijn werd dat dan ook beschouwd als understatement van het jaar. ‘Al die gekkigheid met president Clinton, daarmee kan ik me makkelijk identificeren. Zelfs met Monica Lewinski. Ik zou ook dat soort dingen gedaan kunnen hebben. Ik ben wat je noemt “zwak”, “belangstellend” of “een liefhebber van vrouwen”.’ Verhoeven gaf met zijn meest succesvolle film Basic instinct bioscoopgangers over de hele wereld het gedenkwaardigste onpornografische beaver-shot van de filmgeschiedenis (het inkijkje onder de rok van hoofdrolspeelster Sharon Stone). Hij heeft iets van een missionaris, als hij beweert: ‘Ik wilde het publiek iets laten zien over seks zodat ze op een andere manier erover gingen nadenken. De speelsheid van seks heeft mijn belangstelling, het is geen kwestie van huh, huh, huh, de snelste manier om klaar te komen. Er komt heel veel vrolijkheid kijken bij seks, daar wilde ik de nadruk op leggen.’ En de neukscène van de volledig naakte Sharon Stone en Michael Douglas op bed was volgens Verhoeven alleen mogelijk omdat het ook een thrillerscène betrof. ‘Het is een van mijn favoriete liefdesscènes, omdat het twee mensen laat zien die zich zonder al dat gebump vermaken. Ik wilde een interessante seksscène, waarbij ik gebruik maakte van hard gemonteerde overgangen van verschillende episodes. In de eerste episode bevredigt hij haar oraal, dan bevredigt zij hem en in de derde episode doen ze het samen. In de laatste episode bindt zij hem vast en lijkt het erop of zij hem gaat vermoorden. Er zijn dus vier elementen, zoals in een symfonie.’ | ||||||||||||||||||
[pagina 7]
| ||||||||||||||||||
Paul Verhoeven is intelligentHij is op het gebied van kunst en geschiedenis een veelvraat. Na het gymnasium in Den Haag vertrok de 18-jarige Paul naar Leiden, waar hij aan de universiteit twee studies met een doctoraal examen afsloot: wiskunde en natuurkunde. Zijn enorme leergierigheid uit zich in het lezen van boeken die een breed terrein bestrijken. Het maakte hem tot een politiek bewuste intellectueel, die via zijn kunst de geschiedenis van de mensheid wil verklaren. Van Plato (De republiek) tot Guy de Maupassants korte verhalen, van de negentiende eeuwse Amerikaanse spiritualiste Victoria Woodhull tot de Russische detectiveschrijver Boris Akounine. En dan alles wat er te vinden is over Hitler, Rasputin, en Jezus. Verhoeven is als enige niet-theoloog lid van het Jesus Seminar. Dit Amerikaanse gezelschap komt twee keer per jaar bij elkaar om te discussiëren over Jezus Christus als historisch figuur. Verhoeven, zelf een afvallige katholiek, bestudeert het thema al vijftien jaar. Natuurlijk met het plan er een film over te maken. ‘Ik zie het verhaal meer vanuit een politiek standpunt. Voor mij heeft het veel van doen met de politiek die de Romeinen bedreven en hoe de hogepriesters en de aristocratie van Israël samenwerkten met de Romeinen. Dus krijg je de collaborerende regering in een bezet land, waar de mensen onderdrukt zijn en middelen moeten vinden om met de realiteit te dealen.’ | ||||||||||||||||||
Paul Verhoeven heeft een hekel aan sciencefiction boeken‘Ik ben wel begonnen in het boek Starship Troopers, maar heb het nooit uitgelezen. Ik houd er niet van. Als ik lees, dan is het nooit sciencefiction, als ik lees dan zijn het boeken over het verleden. Dan denk ik: ja dat is echt, dat is gebeurd. Hoe het ook gepresenteerd is, hoeveel vervalsing er ook inzit. Sciencefiction bestrijkt toch een eigen wereld, een fantasyland. Voor mij heeft sci-fi, als ik er zelf films over maak, heel erg te maken met mijn jeugd. Toen ik opgroeide met comicbooks, die fantasy-oriented waren. Of het nou Kuifje is of Tom Poes, of Flash Gordon of Superman, het zijn eigenlijk allemaal jeugdhelden van mij die ik bestudeerd heb, waar ik mee opgegroeid ben. Die verhalen stonden allemaal in het weekblad Kuifje of Robbedoes.’ | ||||||||||||||||||
Paul Verhoeven is een oorlogskindjeDat Verhoevens films vol zitten met geweld is een gevolg van zijn kindertijd, vermoedt hij. ‘Ik kan mezelf niet scheiden van wat ik gedurende de Tweede Wereldoorlog zag.’ Geboren op 18 juli 1938 in Amsterdam, verhuisde kleine Paul met het gezin in 1943 naar Den Haag. Enkele van Verhoevens vroege herinneringen betreffen neerstortende vliegtuigen, die terechtkwamen op een veld in de buurt. Gewonde en dode nazi-piloten en geallieerden trokken zijn aandacht. Zijn nieuwsgierigheid lokte hem zo dichtbij mogelijk te komen. ‘Ik merkte aan mijn ouders dat het geen gewone tijd was. Door hun reacties voelde ik de bruutheid van het bestaan. Ik herinner me dat ik met mijn vader op de Laan van Nieuw Oost-Indië langs tien lijken van neergeknalde gevangen liep. Ze waren doodgeschoten als represaillemaatregel, nadat er een aanslag op Duitsers was gepleegd.’ Verhoevens films worden algemeen beschouwd als extreem gewelddadig. ‘Omdat ik een oorlogskindje ben is mijn tolerantie voor geweld hoger dan normaal. Kinderen houden van geweld. Als volwassene realiseer je je echter dat geweld reëel is. Mijn werk is verankerd in de realiteit, het is hyperrealistisch. Daarom heb ik de behoefte om alles zo expliciet mogelijk te laten zien.’ | ||||||||||||||||||
Paul Verhoeven laat niet met zich sollen en houdt wel van een grapVerhoevens Nederlandse carrière in de jaren zeventig was een lange stroom van aanvallen tegen het burgerlijk fatsoen, althans in de ogen van de leden van het Produktiefonds, die de Nederlandse film subsidieerden. Die tegenwerking deed hem besluiten naar Amerika te gaan. ‘Nederland is nooit te klein geweest voor mij. Dat heb ik nooit zo gevoeld. Ik ging weg omdat het me moeilijk werd gemaakt hier films te draaien. Ik moest liegen en bedriegen, smeken en bidden om te mogen werken.’ Steven Spielberg bewonderde Soldaat van Oranje en gaf George Lucas de tip om Verhoeven als regisseur aan te trekken voor The return of the Jedi. Totdat Spielberg Verhoevens film Spetters zag. Toen werd het idee gauw los gelaten. ‘Ik denk dat Spielberg bang was,’ oppert Verhoeven, ‘dat de Jedi's meteen met elkaar zouden gaan neuken.’ Paul Verhoeven kan er wel om lachen. Zijn gevoel voor humor blijkt ook uit een optreden tijdens de Golden Raspberry Award show. Hij was de eerste en enige regisseur die persoonlijk deze prijs voor de slechtste film van het jaar kwam ophalen. Showgirls kreeg dertien nominaties, waarvan zeven keer een prijs. Een staande ovatie was zijn deel toen hij het beeldje voor de slechtste regisseur van dat jaar (1996) kreeg uitgereikt. | ||||||||||||||||||
[pagina 8]
| ||||||||||||||||||
Paul Verhoeven is ordinair en sophisticated tegelijk‘Ik heb er altijd plezier in gehad om het B-film genre op een hoger niveau te brengen, om het alledaagse te gebruiken als vehikel tot andere gedachten. Het is zoals de schilderijen van Karel Appel, die kindertekeningen “kopieerde”. Zijn manier van werken is een grote inspiratie voor mij geweest. Ook Dada heeft mij beïnvloed. Als je naar de beeldende kunst kijkt of zelfs naar muziek - en dan heb ik het vooral over het begin van de twintigste eeuw - zie je het aan titels als Saties compositie “Musique en forme de poire” dat het “gewone” en het “banale” gebruikt worden om een statement te maken. Helaas kom je dat in de filmwereld zelden tegen. Dat ligt aan de commercie, mensen moeten direct vermaakt worden en alles meteen begrepen worden. Dus als je hyperbolen, vervreemding of ironie in je film stopt blijkt dat moeilijk te snappen voor het filmpubliek, zelfs voor recensenten. Die weten vaak niet veel van andere kunstvormen af, zodat ze de laatste vijftig jaar steeds op dezelfde manier naar films zijn blijven kijken.’ | ||||||||||||||||||
Paul Verhoeven heeft nog steeds vertrouwen in de cinema als kunstvormOok al moet hij daarvoor klassiekers blijven afdraaien, om optimistisch te blijven. ‘Als ik mij rot voel kijk ik graag naar Iwan de Verschrikkelijke of Metropolis of zelfs Blade runner.’ Ook met zeker de helft van de Hitchcock-movies komt hij dan weer op adem. ‘Het is zo moeilijk in een industrie waar de parameters zo'n beetje gelijk zijn komen te staan aan puur entertainment, om je geloof in de cinema als kunst te behouden. Het hoeft helemaal niet de hele tijd “art Art” te zijn, maar er is een mogelijkheid om jezelf uit te drukken op een manier die boven het basisvermaak uitstijgt. En meer dan alleen de zogenaamde normen en waarden die je wilt uitdiepen.’ Verhoevens Top Tien werd afgelopen januari afgedrukt in het Britse filmblad Sight & Sound en geeft zijn smaak goed weer. De Europese film wint het van de Amerikaanse als je de lijst overziet: La dolce vita (Fellini), Ivan the Terrible, Part II (Eisenstein), Lawrence of Arabia (Lean), Rashomon (Kurosawa), Vertigo (Hitchcock), The seventh seal (Bergman), La règle du jeu (Renoir), Metropolis (Lang), Los olvidados (Buñuel) en Some like it hot (Wilder). Verhoeven: ‘Ik heb die klassiekers nodig om mezelf ervan te overtuigen dat ik mijn carrière als regisseur met reden ben begonnen. Vaak denk ik waarom doe ik wat ik doe? Hoe komt het dat ik soms weinig geloof meer hecht aan mijn eigen werk? Maar dan komen er ineens weer een paar films langs die me verbazen en me bij mijn lurven pakken, zoals Y tu mamá también, Sexy beast en Amores perros.’ | ||||||||||||||||||
Paul Verhoeven is een politiek dierHij worstelt soms met zijn positie in de Verenigde Staten. ‘Ja ik ben net zo schuldig als de andere Amerikanen, omdat ik me confirmeer met de politieke situatie en daar belasting betaal. Ik zou mijn stem kunnen verheffen, maar dat heb ik tot nu toe niet gedaan. Zo'n man als Bush, het is veel moeilijker geworden om er nu te wonen. Met Starship Troopers liet ik mijn gedachten gaan over de binnenlandse politiek van Amerika. Er zijn veel parallellen aan te wijzen met wat er na 11 september plaatsvond. En dan heb ik het niet over de voor de hand liggende scènes van het afvuren van raketten in tunnels om de Taliban te verdrijven, nee meer over de rol van de propaganda en hoe spindoctors te werk gaan. Het is nu veel moeilijker, zo niet onmogelijk om een kritische film te maken. De Amerikaanse studio's zijn door de regering gedwongen om het patriottisme op te hemelen en deel te nemen aan het gevecht tegen terrorisme. De manier waarop Bush zich gedraagt in het conflict tussen Palestina en Israël stuit me ook erg tegen de borst. De Amerikaanse visie van de geschiedenis van de strijd in het Midden-Oosten lijkt telkens opnieuw ingegeven door de laatste bom van een zelfmoordenaar. Zelfs Powell sluit zijn ogen voor de lange geschiedenis die eraan vooraf ging. Er is echt geen enkele reden voor optimisme wat dat betreft. Er heerst een enorme zelfcensuur. Geen complot, maar iets wat de Amerikanen zelf blijken te willen. Kijk wat er in de aanloop naar de oorlog met Irak gebeurde. De media keken nederig op naar de grote tovenaar Bush. Volstrekt kritiekloos stelden ze zich op over de zogenaamde bewijzen van massavernietigingswapens. Toen deze wapens niet te vinden waren, dekten alle journalisten zich in.’ | ||||||||||||||||||
Paul Verhoeven is loyaalVerhoeven is ongewoon loyaal waar het zijn crew betreft. Hij steunde bij al zijn films op twee cameramensen, te weten Jan de Bont en Jos Vacano. Voor al zijn Nederlandse films (ook voor het in 2005 verwachte Zwartboek) werkte hij onverminderd samen met scenarioschrijver Gerard Soeteman. En voor zijn Amerikaanse films vroeg hij, slechts met uitzonde- | ||||||||||||||||||
[pagina 9]
| ||||||||||||||||||
 Paul Verhoeven en Gerard Soeteman foto Willem de Roon
ring van Showgirls, de componisten Basil Poledouris and Jerry Goldsmith voor de score. Alan Marshall heeft Verhoevens laatste vier films geproduceerd. En wat zijn familie betreft, die denken ook mee met Verhoevens plannen voor nieuwe films. Toen Claudia, een van Verhoevens drie kinderen, voor haar studie in Moskou zat, raadde zij haar vader aan de detectives van bestsellerauteur Boris Akounine te lezen. Verhoeven: ‘Toen ze me opbelde kon ik ze niet meteen lezen, want ze waren in het Russisch. Toen ik echter twee maanden later in Parijs was zag ik ze in de etalage in het Frans. De hoofdpersoon is detective Fandorin. Een beetje een Russische Sherlock Holmes, maar dan met een Indiana Jones touch. De verhalen spelen zich af eind negentiende eeuw. Ik heb Akounine ge-emaild en gezegd: ik wil dat verfilmen. Ik ben naar Moskou gegaan en heb met hem gepraat, omdat het voor mij zo'n plezier was om zijn werk te lezen. Het was net alsof ik weer kind was. Ik ben nu een volwassene, maar hetzelfde plezier dat Kuifje me gaf toen ik twaalf was, geven deze boeken me nu ik in de zestig ben’. Voor RoboCop, de eerste film die hij in de Verenigde Staten zou draaien, overtuigde zijn echtgenote Martine hem ervan dat het de moeite waard was. De eerste keer dat Verhoeven het script las, vond hij het maar lachwekkend. Zijn vrouw stuurde erop aan dat hij het alsnog zou herlezen. De rest is geschiedenis.
Bronnen: The Guardian, Xi, Het Parool, Verhoevens fanzine, en de sites jigsawlounge.co.uk en paulverhoeven.net. | ||||||||||||||||||
Selectieve filmografie Paul Verhoeven
|
|
