Parmentier. Jaargang 17

[p. 93]

Gaston Franssen, Vincent Schmitz en B. Zwaal
Juryrapport Literaire Prijs Gelderland 2008*

Hoe natuurlijk de natuur ook mag zijn, een vanzelfsprekend onderwerp voor literatuur is ze zeker niet. Dat werd de jury van de Literaire Prijs van de provincie Gelderland 2008 al snel duidelijk bij het doorlezen van de 138 verhalen en gedichten. De wijze waarop de inzenders het thema ‘Over de natuur’ hadden verwerkt, leek in elk verhaal of gedicht anders uit te pakken. Er waren gedichten bij met een Natureingang, liefdesverklaringen aan bijzondere planten of dieren, en jeugdherinneringen waarin de natuur de hoofdrol speelde. Maar er waren ook verhalen waarin het begrip natuur op een psychologische wijze werd opgevat. In die bijdragen stond het wezen of de aard van de personages centraal: ‘natuur’ betekende dan zoveel als ‘aard’ of ‘eigenheid’. Die diversiteit aan invalshoeken maakte de jurering tot een lastige klus, want het is uiteraard moeilijk om een ‘natuurlijke’ winnaar aan te wijzen, wanneer de natuur op zulke uiteenlopende wijzen wordt benaderd. Toch kon de jury zich aan een duidelijke richtlijn vastklampen: de prijs zou moeten gaan naar die auteur waarvan duidelijk was dat het schrijverschap zijn of haar ‘tweede natuur’ was - of op zijn minst beloofde te gaan worden.

Over het algemeen vond de jury het lastig om tot een shortlist te komen, want het thema ‘Over de natuur’ bleek ook tot veel onoriginele en ongerichte inzendingen te leiden. Sommige schrijvers, zo stelden wij vast, gaan er nog steeds van uit dat het onderwerp natuur (of dat nu biologisch of psychologisch wordt opgevat) als vanzelf resulteert in een goed verhaal, of een overtuigend gedicht. Wat dat betreft, gaat Vondels klassieke adagium ‘Natuur baert den Dichter; de Kunst voedt hem op’ ons inziens nog steeds op: wie schrijver of dichter wil worden, zal niet alleen op zijn eigen natuur moeten vertrouwen, maar zich ook bekend moeten maken met de kunst van het schrijven.

De jury selecteerde tien inzendingen die natuur en kunst met elkaar verenigden. Deze werden ingezonden door - in willekeurige volgorde - Martin Pieterse, Lucas Vastenhout, Henry Daams, Kees Brandsen, Gerrit Pleiter, Jos Jansen, Geertje Kindermans, Hein van der Schoot, Michel Ramaker en Bart Diephuis. Uit die lijst van kandidaten moest een winnaar worden gekozen. Omdat de winnaar van de prijs uit Gelderland komt, vervalt de prijs voor het beste Gelderse debuut. Maar omdat er twéé sterke bijdragen bij zaten wil

[p. 94]

de jury, naast de Literaire Prijs van de provincie Gelderland, toch graag een tweede prijs toekennen.

De tweede prijs wordt toegekend aan een kort verhaal, waarin de biologische en de psychologische natuur op voorbeeldige wijze met elkaar worden verweven. De jury was onder de indruk van de manier waarop de auteur van dit verhaal de confrontatie tussen de twee hoofdpersonages vormgaf door de dialogen summier en fragmentarisch te houden, maar de beschrijving van de omringende natuur dusdanig met betekenis op te laden, dat deze het conflict op navrante manier voelbaar maakt. Vandaar dat de tweede prijs wordt toegekend aan het verhaal ‘Het is de natuur’ van Geertje Kindermans.

De eerste prijs, de Literaire Prijs van de provincie Gelderland 2008, kent de jury toe aan een verhaal waarin het natuurlijke en het bovennatuurlijke hand in hand gaan. Het is een verhaal waarin de auteur de grenzen tussen natuur en mensheid, tussen plant en persoon, laat vervagen. De lezer maakt in het verhaal kennis met een personage waarvan langzaamaan duidelijk wordt dat zij haar leven als wetenschapper achter zich heeft gelaten, ten faveure van de vegetatieve bestaanswijze die ze jarenlang heeft bestudeerd: het bestaan van een boom. De jury bewonderde de ijzeren greep die de auteur heeft op de moeilijk te bedwingen kracht van de suggestie en kent de Literaire Prijs van de provincie Gelderland 2008 daarom toe aan het verhaal ‘Beukmuis en konijnenkers’ van Jos Jansen.

Gaston Franssen

Vincent Schmitz

B. Zwaal

* De Literaire Prijs van de provincie Gelderland wordt, in opdracht van de provincie Gelderland, georganiseerd door literair tijdschrift Parmentier en Literair Productiehuis Wintertuin.