Parmentier. Jaargang 14

[p. 31]

D. Hooijer
Johnny's maat

Ik heb de hele hei nu wel afgezocht naar mooie of interessante stenen, mijn handel. De buitenranden van de hei sloeg ik altijd over omdat ze geen sfeer hebben. Maar ik moet zakelijk blijven, nu ben ik toch aan een strook begonnen tussen de weg en een enkele rails. Langs dat spoor woont Bets in Baanvakkershuis 26. Als ik niet op tijd langskom roept ze door haar handen, ‘mof-fioah’ (koffie).

Voor haar huis staan de beuk en de linde. Ze jagen elkaar na met hun takken. Soms gaat de linde voor, zuidenwind. Bij noordenwind is het andersom. Soms gaan ze samen op. De linde heeft een huis vol mezen. De beuk is het luchtigste huis, daar wonen geen vogels. Alleen de sperwer kan de gladde takken grijpen. Hij zit daar stil en schuifelt steeds dichter naar de mezen in de linde. Bets' kat mekkert van jaloezie.

Het aanrijden van de treinen, in mijn gevoel recht op haar huisje af, scherpt Bets' concentratie. Ze maakt borduurboeken. Elk halfuur krijgt ze een verfrissende geluidsverdoving en moeilijke bloemen die altijd echt moeten bestaan zie je opkomen in blauwe kruisjes. Ze woont hier rustig maar nu is haar kat doodgeschoten. Nog wel door haar vriend en niet uit verstrooidheid. Poes had de sperwer van onderaf aan een vleugel gegrepen en daarna liet ze los. Toen Hessel langskwam had de sperwer machteloze rondjes gedraaid in de dorre bladeren en Hessel, snel giftig, had zijn buks uit zijn auto gehaald en kat en sperwer afgeschoten. Omdat hij geen gelijk kreeg bleef hij lang en agressief doordiscussiëren. Kort daarop trapte hij bij zich thuis een inbreker van het balkon vierhoog, met de bedoeling om hem even aan een voet te laten bungelen voor een afgrondgevoel. Hessel vatte hem om zijn enkel maar de jongen had laarzen aan. Daar kon Hessel geen grip op krijgen. De voet floepte de laars uit en de jongen viel dood. Hessel werd opgepakt na een klopjacht.

Nu ze alleen is wandelt Bets vaak over de hei naar de oude kazerne, het Asielzoekerscentrum. Daar heeft ze kennis gemaakt met de rondlopende kinderen. En na overleg met de vrijwilligers neemt ze tegenwoordig een klein ventje mee naar huis om hem te voeren en voor te lezen. Hij beweegt zich langzaam, hij huilt niet en lacht niet. Hij heeft een oud gezicht. Hij spreekt allerlei talen half, soms het Nederlands van de vrijwilligsters. Hij heeft een kleine stem. Zelfs zijn gebaren maakt hij klein alsof hij op de waakvlam leeft. Daar in het AZC hebben ze hem Johnny genoemd. Bets wil hem adopteren en hem een betere naam geven maar nee, geen sprake van. Ze moet blij zijn dat ze hem meekrijgt. Dat mag van zeven vrijwilligers, een kinderarts en een directrice. Bets is voorzichtig en brengt hem 's avonds precies op tijd terug.

Na een maand mag ze hem niet meer voeren omdat hij teveel binnenkrijgt. Van voedzaam eten wordt hij ziek. Water en bladgroente mag Bets hem geven, waar slaat dat op? Langzaam verzwakt hij. Op een ochtend komt iemand haar zeggen dat het jong het niet lang... nou ja, zou sterven.

[p. 32]

‘Wat heeft hij dan?’

Dat heeft ze vaker gevraagd en het antwoord is altijd ‘heimwee’ want er is geen enkele ziekte in hem te vinden. Bets huilt. Ze is voor de tweede keer in haar leven ontroostbaar, eigenlijk voor de derde keer als je meetelt dat ze huilde toen Hessel werd opgepakt.

‘Misschien overdrijf ik’, zegt ze, ‘maar het is daar erg. Gisteren stond er een vrouw op me te wachten. Ze hield me haar kind voor. Ik wil natuurlijk geen enkel ander kind, geen enkel! Maar er ging van alles door mijn hoofd. Had ik dat kind moeten aanpakken, wat denk je? Zou die vrouw keihard zijn?’

‘Misschien is ze gesmolten als een doorgeslagen stop.’

‘Zullen we kijken of die vrouw er nog is? Ik ga Johnny net terugbrengen.’

De plaats waar Bets de vrouw gezien heeft ziet er onschuldig uit. Daar staat geen vrouw. We gaan alle zalen door, waarschijnlijk vlucht ze nu voor ons uit naar de voordeur als wij bij de achterdeur zijn. Een vrijwilligster klopt Bets op de rug en zegt dat ze morgen haar zieke nog één keer mee krijgt. Hij wordt opgenomen, meer laat ze niet los. Op de terugweg lopen we haastig alsof we iets gestolen hebben. Dat komt omdat we iets diefachtigs in gedachten hebben. Ik wil Johnny houden, inpikken en Bets wil dat ook.

We lopen langs het Dierenasiel en het Emplacement, daarnaast ligt de afvalverwerking waar Bets heel wat spullen vandaan heeft. Zelf woon ik in de stad daar ligt ook heel wat op straat maar hier heb je keus.

‘Heimwee,’ zegt Bets. ‘Laten we Johnny's huis namaken. Als het beter gaat blijft hij in ieder geval in de kazerne.’

Op Johnny's laatste dag gaan we in haar keuken zitten, op de grond naast een emaillen vergiet. We stoken daar een vuurtje in van houtskool en stukjes krant. Johnny zit stil tussen ons in. We kijken naar buiten, we zien vanaf de grond alleen het rode of groene licht van de baanwissel. Bets zegt:

‘Eigenlijk zou ik een nieuwe kat moeten nemen zodat hij wat kan aaien’

‘Nee! Straks komt Hessel vrij. Een oude hond zou goed zijn!’

‘Vind je niet dat hij al opknapt?’

Ik zie niets. We pakken Johnny in alsof het vriest en lopen naar de afdeling ‘Honden bejaard’. We kunnen kiezen uit vijf honden. Dat is pijnlijk. Wat doe je als je er vier gewoon laat staan? Die honden horen dat, zien dat aan ons. We laten Johnny er een aanwijzen. Ja, die hond is wel goed. Hij heeft zacht haar, wit met bruine spikkels en vlekken. Hij is dik op de rug, dat aait stevig. Hij heeft een herengezicht met hangwangen en een slordige bovenlip. Hoe hij precies heet zullen we uitzoeken, hij reageert het snelst bij Pluto en Bruno. Als Johnny rechtop staat is hij niet kleiner dan de hond. De hond is elf, ze zijn allebei even verstandig.

En we gaan terug met hond, blikvoer, oordruppels en een leren kluif. We stoken het vuurtje op. Het vergiet gloeit op de plaatsen waar het email weg is. We drinken chocomel. Geen

[p. 33]

bladgroente, het is feest, Johnny is voor het laatst. We lezen zelfs niet voor. We praten niet op hem in. Opeens gaat hij zweten, hij zweet heel erg maar het lijkt of hij wat beweeglijker wordt. Knapt hij op? Is dat waar? Hij wil zelf zitten, niet meer tegen Bets aan en hij neemt de hond zo half en half op schoot.

‘In ieder geval is zijn slaapzaal daar veel te groot’, zegt Bets.

‘En zijn bed. Trouwens het hele gebouw.’

‘En op de hei krijgt hij pleinvrees. Hij schijnt uit een stad te komen.’

Waar Johnny ook gewoond heeft, een koude stad of een warme stad, hij gaat staan en drentelt wat rond. Hij kent het huis maar nu raakt hij de raampjes aan en klopt op de sierranden van rode steen

‘Prins in de kastel.’

(Dit huis heeft dezelfde stijl als de kazerne en de oude kantoren van het Emplacement. Het is de kastelen-stationsstijl. De grote gebouwen zijn lelijk, de kleine gebouwen zijn eng als tombes over een dode die graag ontsnapt. Er zijn zo sluizen, gemalen en stallen. Op landerijen zie je nog wel eens varkens voor schut lopen in hun hok alsof ze stationskasteelheren zijn. Alles potdicht. Voor duiven is het wat anders. Ook zij moeten spelen maar ze kunnen duiven blijven. Ze kijken uit naar de jonkvrouw die naar duiven verlangt en vast haar lippen spitst. Speels denken? Er was maar één gedachte, waar baksteen gebruikt wordt moet het klasse worden. Het elektriciteitshuisje. Daar woont het spook dat door de muren gaat, door roeien en ruiten van steen. Het kan spelen dat het naar buiten kikt, kijk hier is het raampatroon, dichtmetselen daar! Als je toch klasse najaagt, maak dan een kop met ogen die over het land uitkijken. Een scherpzinnige kop als er veel elektriciteit rondgaat daarbinnen en een dom hoofd als er weinig draden lopen. Toevallig is het huis van Bets op schaal. Het heeft echte deuren en ramen. Het bakstenen raam aan de kant van het spoor werkt juist veilig tegen de aanstormende treinen. Je kan naar buiten kijken. Je kan naar binnen kijken, dan zie je: koffiebekers, koektrommel, bank. Alles klein, Johnny's maat.)

Dat Johnny opknapt komt natuurlijk door Bets. Ook door de warmte, de hond en het huis waar hij in rondloopt alsof het van hem is. Hij had al geen tranen en misschien is nu ook zijn heimwee uitgeput en kan hij gewoon niet meer treuren. In ieder geval knapt hij zo op dat we hem de volgende dag weer meekrijgen. Hij staat op een wachtlijst voor een ziekenhuis maar dat gaat voorlopig niet door. De volgende dag klimt hij de trap op en steekt zijn hand door de ronde gaten van de trapleuning. ‘Password!’ Mij laat hij soms niet door. Bets is zijn prinses, hij is de prins en ik ben de dwalende ridder. Ik heb hele middagen een speer in mijn hand en Bets loopt met een kroon van goudpapier. Elke dag strooit hij zandweggetjes over de vloer. Er is een rails en een metro. We doen onze voeten netjes in de paden, we schieten niet op. We zijn erg veel tijd kwijt.

[p. 34]

Bets mag geen kinderen adopteren omdat haar vriend in de gevangenis zit. Dat is geen geheim, dat weet iedereen omdat Hessel eerst nog een tijdje gezocht is geweest. Twintig tips kwamen er binnen nadat hij op de televisie verschenen was, lachend nog wel. Vroeger lachte hij kuiltjes. Nu hij zo mager is zijn de kuiltjes lange putten geworden. Als Bets haar vriend in heroverweging neemt, zijn de vrijwilligers bereid om haar voor te dragen als opvangmoeder. Maar Hessel wegdoen? Ze heeft wel genoeg van hem maar iedereen heeft wel eens genoeg van een partner. Ze begint aan haar cursus ‘opvangmoeder’. De inspectrice is al langs geweest om haar verblijf te bekijken. De vloer was op dat moment bestrooid met wit zand van de hei. Johnny had krassen en ballen getekend in een lading zwart zand en een looppad gestrooid van wit zand. De inspectrice moest keurig lopen en ja, ze verstapte zich.

‘No dice absolutely,’ krijste Johnny, hij hield niet meer op. Zo is hij tegenwoordig. Toen ik een keer de trap op wilde zonder password gooide hij zich op mijn voeten zodat ik struikelde. Bets werkt boven op haar bed omdat de kamer beneden vol ligt met zand en water. Johnny werkt ook, dat is geen spelen meer.

De inspectrice vroeg of de vent altijd zo was. En Bets zei: ‘Altijd maar alleen bij de eerste keer. Daarna is het over, hij leert met de minuut.’ Bets loog niet maar ze overdreef. Die vrouw vond alles gewoon aan Johnny, zijn gekrijs en zijn lieve ogen. Niet dat hij hertenogen heeft, hij is niet knap. Hij is geen leuk zwart Pietje. De inspectrice praat behoedzaam:

‘Hij is van een onbestemd eh.... Bets krijg je de indruk dat hij wat groeit?’

‘Groeit? Daar heb ik niet zo opgelet. Tuurlijk wel.’

Dit is gelogen. Nee hij groeit niet. Ja, Bets let daar wél op. Als we konden, keken we hem groot.

Johnny heeft gezegd dat hij niet groeien wil. Anders wordt hij een reus en hij moet de prins zijn. Als hij moet bukken om door de raampjes te kijken dan begint het verschrikkelijk gegroei. We praten als Brugman, we laten hem cake bakken, overal meel. Ook moet hij zich wassen en aankleden voor hij zijn kroon opkrijgt. Hij leert wel iets maar wat een troep overal.

In de weekends geeft Bets het ene feest na het andere. Ze zal het niet toegeven maar ze kan Hessel missen. Als de vrienden aankomen in hun oude rotauto's gaat Bluto (bij die naam sprong hij het snelst op) naast mijn knieën staan en blaft één keer. Hij heeft zijn lap leer in de bek en blaft met volle mond. Als ik opsta gaat hij me voor naar mijn auto, daar wil hij in. Hij wacht op de tik van het slot voor hij gaat liggen. Johnny rammelt en roept. Maar Bluto kijkt de andere kant op. Hij knippert met zijn ogen van schaamte over zijn ongehoorzaamheid maar hij komt niet. Al hengst de prins op het glas.

Aan het eind van de cursus moet Bets zo hard werken dat ze geen tijd heeft om naar Hessel te gaan. Die weet nog niets van het kind. Daar ben ik voor, het is aan mij om alles te vertellen, luchtig alsof ik gek ben. Ik vind hem in een zaaltje met vrouwen en kinderen vóór en de gevangenen achter een balie met glazen wand. Hij zit achter spreekgaatjes. Hij had liever tralies gezien maar daar kon je door zoenen en daarom is dat afgeschaft.

[p. 35]

‘Zo daar heb je de béste vriendin. Hoe is het met je vriend, al helemaal blind zie ik, je trui vloekt met je bloes.’

Hij schraapt zijn keel nadrukkelijk en kijkt om zich heen.

(Niet kwaad worden, in de gevangenis zijn vrouwen er voor het mooi. Alles daar wordt een wedstrijd, Hessel moet aan zijn reputatie denken. Een van zijn medegevangenen zit te lachen, hij heeft vandaag de mooiste vrouw. Niet kwaad worden als hij zegt, daar heb je de béste vriendin. Hij bedoelt daar hebben we diefjesmaat, handlanger. Inderdaad ben ik handig. Ik ben gekomen om te zeggen wat Bets niet graag zegt. En niets loslaten over mijn vriend die hoe langer hoe slechter gaat zien, die zijn handicap gebruikt om met vrouwen aan te pappen. Laatst trof ik hem in bed aan met een qua stem, keurige dame. Ze zei dat ze hem alleen maar had willen helpen met oversteken. Ik kon haar zo naakt, niet peilen. Droeg ze bijvoorbeeld jeans met lovertjes dan was ze romantisch. Dan vroeg ze niet om condooms. Het moet maar eens uit zijn. Omdat mijn vriend teveel vrije tijd heeft neem ik hem niets kwalijk. Hij ziet de stenen van de hei als grauwe ballen. Je zal maar niets zien, je zal toch zo'n mens als dat mee naar huis nemen.)

‘Misschien heb ik een nieuwe vriend’ zeg ik. ‘Bets heeft een feest gegeven en daar liep hij ook. Hoe gaat het hier?’

‘Kan niet slechter. Als ik niet zo groot was, dan was die cel niet zo klein. Deze zaal is ruim. Was het maar altijd bezoekuur. In de kamer van de dokter adem ik ook op. Maar in de cel... Jezus ik ben bijna twee meter. Zo dus jij beweert dat Bets feesten geeft.’

Ik vertel hem dat Bets voor een examen zit. Ze heeft overdag een kinderdagverblijf. Maar hij hoort niet wat ik zeg. Hij staart op zijn handen.

‘Bets blijft kwaad, dat is het. Katten horen niet op de hei waar haalt dat beest het lef vandaan om zo'n kanjer aan te vallen. Wat vind jij? Sperwers zijn zeldzaam. Katten zijn er teveel en mensen helemaal. Dat is mijn gedachte, mijn filosofie maar een lastige filosofie.’ Hij gaat harder praten. ‘Katten en mensen, ik haat ze omdat ze krioelen. Daarom krijgt Bets ook geen kind van me. No dice absolutely!’

‘Dan bof je niet want Bets heeft op het moment een kleuter in huis. Uit het Asielzoekerscentrum. Ze voedt hem op. Ik zou het niet kunnen.’

Ik wacht. Hessel kan schelden alsof hij voor iedereen de teksten klaar heeft maar nu zegt hij alleen dat Bets ziek is, ziek van de softigheid. Hij brult niet. Hij fluistert dat als Bets er bovendien zo blijft uitzien als laatst, dan kan ze wegblijven. Hij zit voor paal met die slons. De vrouwen van zijn collega's zien er stuk voor stuk beter uit.

‘Feesten geven,’ brult hij opeens, ‘dat zouden mijn collega's niet pikken.’

Een gevangene zonder bezoek wil weten waar het over gaat. Ze praten lang over de kat. Hessel krijgt geen gelijk maar hij blijft bij zijn mening. Hij doet of hij zwelt van trots.

[p. 36]

Ik heb Bets gewaarschuwd voor de picobello vriendinnen van dc collega's. Daarom was ze bijgeblondeerd toen ze weer naar Hessel ging. Ze droeg een nieuw koud jurkje en suède laarzen met kwasten. Hessel had zo vriendelijk naar het kind gevraagd dat ze begon te vertellen, zei ze me later. Misschien niet verstandig maar kort geleden was Hessel nog een aardige vent.

‘Neem hem maar mee de volgende keer. Dan kan ik hem mijn cel laten zien dat zo'n jong uitkijkt voor hij wat doet. Dat bed is het ergste.’

Bets had een gil gegeven en vertelde gauw dat Johnny slecht at uit angst dat hij een reus zou worden. Goed, ze zou het kind meenemen maar dan moest Hessel zwijgen over zijn twee meter en zijn nauwe bed. Hessel zou zwijgen, hij hief twee vingers op. En, omdat hij weinig nieuws had en Bets teveel, zei hij nu dat ík te slonzig gekleed was. Zijn maten vonden het ook en die hadden smaak. Hij moest goed in de vrouwen zitten zodat ze niets te zeiken hadden. Die maten kon hij niet ontlopen. Bij het afscheid wilde hij Bets' arm pakken maar zijn hand had ‘tik’ gezegd tegen het glas.

We zijn te slonzig dat is waar. Dus als we de keer daarop naar Hessel gaan, wij alledrie, is mijn haar zo zwart en dof als breiwol. En op de vlakke vloer van de bajes stappen we in onze nieuwe stiletto's. Tenslotte wil Bets met hem door, als dat maar geen medelijden is. Zo wiegelen wij met Johnny tussen ons in naar het spreekloket. Johnny vindt vandaag alles goed. Hij heeft een tekening voor zijn onbekende oom gemaakt. Ik geloof dat hij ziet dat Hessel een reus is want hij gaat op zijn tenen staan om over de balie naar Hessels voeten te kijken. Misschien verwacht hij een keten met bal. Eerst prijst Hessel de tekening. En dan:

‘Ja ik heb een eed gezworen dat ik niks zou zeggen maar dit is te gek, ik zeg niks, ik zeg niks. Kan die turf mij verstaan? Jij moet beter eten vent anders word jij niet groot.’

‘Ik moet niet beter eten anders word ik een reus.’

‘Nee man. Als je niet eet ga je dood. Eerst worden je handjes heel dun en eh... daarna worden het vissenvinnen.’

‘Hebben ze jou dat verteld?’ Johnny kijkt ernstig. ‘Reuzen geloven de listen en hop dan zijn ze gevangen. Ze zitten tegen het plafond. Hun baard groeit uit het raam en hun tranen rollen op het lange witte haar naar buiten. Dan komen de vogels en pikken de tranen op en opeens zijn het diamanten geworden voor de prinses.’

‘Ach welnee man. Na één karbonade rukken de reuzen hun ketens los en springen over de muren van de gevangenis.’

Hessel verwacht nu geen babbels meer van Johnny. Hij lacht de groeven voorheen kuiltjes, en keert zich naar Bets om over het eten-hier door te gaan. Na een kwartier krijgen we een rondleiding. Hessel gaat vast zijn cel in en even later komen wij langs om hem door het luikje te groeten. Ik zie zo dat zijn bed te smal is maar hij zwijgt erover. Hij wijst Johnny op zijn leuke wc.

[p. 37]

Dat Hessel Bets kort daarop een brief schrijft waarin staat dat hij doodongelukkig is en een andere vrouw gaat proberen, dat lucht op.

‘Ha, ha,’ doen we. Maar het steekt ons dat Hessel nu tegenover een ander zit achter zijn spreekgaatjes. Die ander zal na een uur opgelucht weggaan. En hij blijft zitten, te groot voor zijn cel en zijn lastige filosofie.

‘Nu heb jij maar eens een vriend,’ zegt Bets. ‘Die kan Hessel wegjagen als hij losgelaten wordt. Ik heb nu een dagverblijf.’

Het wordt mooi weer en Johnny gaat naar buiten. De hond gaat tot de drempel mee. Hij kijkt niet naar de mezen, hij is oud, hij is er om geaaid te worden daar is hij op uitgezocht. Johnny groeit. Komt dat door de buitenlucht of door Hessels hint over die karbonades. Als hij zo doorgaat zal het hier binnen te klein voor hem worden. Bluft hij dan in de kazerne om door de gangen te skaten? Roept hij dan over zijn schouder dat hij niet komt, zonder grof te worden, zonder te zeggen dat het bij Bets te klein is?

Over de hei gaat een machine om het opschietend hout te kappen. Nu zal de hei ouderwets paars worden, staat in de krant. De mezen zijn dik van de pinda's teruggekeerd uit de steden. En om alles belachelijk te maken zit er een nieuwe sperwer in de beuk. Met álles bedoel ik: dood van kat en sperwer, woede van Bets en het gelijk van Hessel. En met belachelijk bedoel ik: graf van kat met drie ronde granieten en graf van sperwer met vierkante kwartsiet. En nu is daar een sperwer precies als de vorige. Ook deze schuifelt steeds dichter naar de linde met mezen. Wel is de hond een ander dan de kat.