Parmentier. Jaargang 11

[p. 60]

Markus M. Liske
Goethe
Vertaling: Harm Hopman

Steeds meer is men Goethe vergeten. Compleet vergeten. Dat heeft hij mij in ieder geval verteld. Maar Goethe heeft ook vaak behoorlijke onzin verteld. Hij beweerde bij hoog en laag bijvoorbeeld dat hij bij Bloch en Adorno filosofie gestudeerd had, wat allemaal verzonnen was. Zeker, gelezen had hij ze wel en hij kon er iedereen mee omver praten als dat nodig was. Maar om toch werkelijk bij de colleges van deze heren geweest te zijn, had hij toch aanzienlijk ouder moeten zijn. Niet dat ik met zekerheid kan zeggen hoe oud hij was, toen we elkaar voor het eerst troffen, maar hij zag er ongeveer even oud uit als ik, zo rond de dertig. Het was een boom van een vent, niet onaantrekkelijk, maar op een bepaalde manier ontzettend lomp. Dat zou echter ook aan zijn dikke jas hebben kunnen liggen, die hij altijd aan had. Erboven een rechthoekig, ernstig gezicht, een brede kin, donkere haarbos en een nikkelen brilletje dat scheef op zijn neus balanceerde. Massief als een brok steen, zo zag hij er uit. Ik was nooit op de gedachte gekomen dat iemand zo'n soort mens vergeten kon. Maar juist dat was hem overkomen.

Het begon al tijdens zijn studententijd. Op een gegeven moment waren hem geen herinschrijfpapieren meer opgestuurd. Niet dat daar een speciale reden voor was.

Waarschijnlijk had men gewoon nieuwe software geïnstalleerd bij het inschrijvingsbureau en waren er een paar regels data verloren gegaan. Misschien was het probleem wel veel groter geweest, en waren zijn medestudenten ook vergeten, maar zij zijn er achteraangegaan. Goethe niet. Die verwonderde zich niet één keer om de papieren. Die broedde op zijn denksystemen en wereldinzichten en was daar niet van weg te krijgen. Pas toen hij zich op een dag voor het examen wilde aanmelden, ontdekte hij dat dit niet ging. Hij heeft toen behoorlijk herrie staan schoppen, wat beslist geen lolletje moet zijn geweest. Ik heb

[p. 61]

Goethe een keer boos gezien maar dat was dan ook afdoende. Dat was in onze stamkroeg. Daar was eens de bierprijs met vijftig pfennig omhoog gegaan. Ze zaten daar in het saneringsgebied. Nieuwe verhuurders moesten betaald worden en misschien wilde men zelfs een ander publiek aantrekken, meer mensen zoals ik, minder zoals Goethe, wie weet. In ieder geval was het daardoor nogal een spektakel. Goethe had natuurlijk de aankondiging niet gelezen en hij stopte altijd het geld voor zijn bier afgepast in zijn portemonnee. Hij had dus niet genoeg toen de serveerster met de rekening kwam. Toen werd hij kwaad. Een paar tafels zijn daarbij omvergegooid en ook een paar klanten had hij te pakken.

Het is moeilijk te geloven dat zo iemand helemaal vergeten wordt. Door het gedoe op de universiteit moest hij nog een nacht zitten, en heeft later nog zijn proeftijd uit moeten dienen. Een paar vrienden wilden daardoor niets meer met hem te maken hebben, maar de meesten hebben hem in de loop der tijd simpelweg vergeten. Die hebben bijna allemaal hun studies afgemaakt en zijn hun carrière begonnen, ieder op hun eigen manier, zoals dat gaat. Velen hebben ook een gezin gesticht, huizen gekocht of zijn weggetrokken. Goethe zei altijd dat ze hem vergeten hadden omdat hij zoveel dacht en graag over zulke zware materie praatte en omdat hij niet zich niet wilde laten indelen, om een plaats in te nemen, een bestandsdeel te zijn.

Goethe zei altijd dat hij geen bestanddeel was en dat hij daarom vergeten is. Misschien had hij gelijk, maar ik denk dat het meer aan de telefoon lag. Die hebben ze bij hem namelijk op een gegeven moment afgesloten. Hij zei tegen me dat de telefoonmaatschappij hem ook vergeten was. Waarschijnlijk had hij gewoon zijn rekeningen niet betaald. Dat had ook goed gekund, tenslotte leeft hij al lang van de sociale dienst. In ieder geval kon men hem dus nu niet meer bereiken en aangezien hij zelf ook nooit iemand belde, steeds verzonken in zijn gedachten, hadden zijn vrienden hem in de loop der tijd uit het oog verloren. Zo gaat dat.

Echt anders werd Goethes leven pas toen zijn huurbaas hem vergat. Het huis waar hij in leefde, stond op de lijst voor sanering. Waarschijnlijk kreeg hij in die tijd talloze brieven over alternatieve woningen, schadeloosstellingen en dergelijke. En waarschijnlijk heeft hij ze niet eens opengemaakt. Toen is alles echter zonder overleg verdergegaan. Zijn kleine zolderkamer zou bij het buurhuis getrokken worden en op een dag - hij was juist bij de sociale dienst - braken ze zijn deur open, wierpen zijn matras, zijn boeken en zijn boekenplank bij het vuilnis in de achtertuin en metselden de voordeur dicht, die tot na de renovatie toch niet nodig was. Of hij kwaad was toen hij thuis kwam? Ik weet het niet. In ieder geval is hij door het raam geklommen, heeft de matras en zijn boeken door het raam weer naar binnengesleept en betrad en verliet het huis voortaan alleen nog door het raam, zoals hij deed toen ik hem aanvankelijk leerde kennen.

Hij kon er namelijk wel blijven wonen. Nadat de vloer als eerste gerenoveerd was en van de dichtgemetselde muur niets meer te zien was, hadden de bouwvakkers vergeten het gat in de wand met de buren te maken. Maar hij betaalde nu ook geen huur meer, kon de sociale dienst dus ook geen kwitantie van de huur meer laten zien en hij ging er dan ook al snel niet meer naar toe. Dat de sociale dienst hem vergat is logisch. Ambtenaren onthouden

[p. 62]

altijd alleen die mensen van wie ze nog geld krijgen. De anderen moeten zich zelf maar zien te redden. Vanaf toen leefde Goethe vergeten en in rust met zijn boeken en gedachten. Hij at het afval dat de marktkooplui weggooiden, viste zijn kleren uit oude kledingzakken en maakte zich nergens meer druk om. Stroom en water had hij nog, want die waren aangesloten bij het huis van de buren. Alleen de schoorsteen was dichtgemetseld zodat het in de winter vaak nogal koel was, zoals hij dat zei. Waar hij het afgepaste kleingeld voor zijn bier vandaan haalde kon niemand zeggen. Ik geloof in ieder geval niet dat hij er voor bedelde en hij had het ook niet gekregen van iemand. Zijn jas, die hij nooit uittrok, was wel versleten, maar Goethe was zeker niet slordig. Goethe had nooit vet haar of ongepoetste tanden, geen alcohollucht om hem heen en - zoals gezegd - hij zag er goed uit. De vrouwen vlogen zowat op hem af. Vaak bracht hij knappe jonge studentes naar huis, die we in onze stamkroeg hadden leren kennen. Een paar keer heb ik hem er zelfs om benijd. Ik was inmiddels al lang getrouwd en mijn Nadja zag er de lol niet van in. Ik vroeg Goethe eens, waarom hij geen relatie zocht. Hij dacht dat het er aan lag dat deze studentes hem de volgende dag alweer vergaten. Maar dat kan ik me niet voorstellen. Ik denk dat dit soort dingen hem gewoonweg niet genoeg interesseerden. Maar misschien kende ik hem ook niet lang genoeg om dit te kunnen beoordelen. Eigenlijk waren we ook maar één zomer bevriend, als ik het me goed herinner, misschien waren het ook maar enkele weken. Ik was toen onverhoopt werkloos geworden en kwam vaak in de kroeg. Nou ja, niet alleen hierdoor, maar ook omdat het met Nadja niet zo goed liep. Nadja en ik liepen zo langzaam naar de veertig toen en zij wilde kinderen. Sinds een jaar had ze aan me aan het hoofd gezeurd en - zoals het bijna altijd eindigt als Nadja wat wil - op een gegeven moment gaf ik toe. Daarmee was weliswaar niet veel gewonnen. Zo goed als Nadja was om mij zo ver te krijgen, zo weinig invloed had zij op de natuur. Wat we ook deden, niets lukte. Uiteindelijk lieten we ons testen. En - het kon ook niet anders - de schuld lag bij mij. Wat daar steeds zo fris en levendig leek vooruit te schieten, was zo vruchtbaar als tapijtlijm. Nadja's stemming zonk in het bodemloze en toen weinig dagen later mijn ontslag kwam, begon ik mijn nieuwe vrije tijd zoveel mogelijk door te brengen in mijn stamcafé.

Daar leerde ik Goethe kennen. Eenmaal per week was daar namelijk een open podium en iedereen die een bijdrage leverde kreeg gratis bier. Goethe stond daar dan ook steevast elke week en las voor. Meestal waren het gedichten. Afschuwelijk expressionistisch werk, dat hij ononderbroken met kleurstiften op kladblok krabbelde. Goedkoopste metaforen waren die van ‘papieren tijd’ en ‘versplinterde uren’. Maar hij was een showtalent. De aankondigingen van zijn teksten waar telkens tienmaal zo lang als de teksten zelf en hij was erg grappig. De mensen lachten tranen om hem en meestal bevond er zich ook een studente in het publiek die niet kon wachten om bij hem aan tafel te komen zitten. Ik was in die tijd namelijk voortdurend op zoek naar nieuwe showtalenten. Ook toen het agentschap mij ontslagen had, bleef ik bezig met evenementen. Het kunstenaarsbestand van het agentschap had ik nog snel op mijn laatste werkdag afgedrukt en ik hoopte vroeg of laat zelfstandig verder te gaan. Daar kwam een onontdekt talent als Goethe goed bij van pas. We praatten dan ook veel over een gezamelijk evenement en hadden zelfs al plaats en datum ergens vastge-

[p. 63]

legd. Maar toen werd er gereageerd op een van mijn advertenties voor werk. Vooruitstrevend bedrijf, goed loon. Ik zegde toe en stak snel tot over mijn hoofd in het werk. In de stamkroeg kwam ik niet meer. Ik zou graag beweren dat ik het evenement simpelweg vergeten was, maar dat was niet zo. Ik heb zelfs de afspraak nog afgezegd. Nee, het was Goethe die ik vergat. Die stond op de afgesproken avond op de afgesproken tijd, in de veronderstelling dat hij op moest treden en schreeuwde toen ik hem vertelde dat ik het afgezegd had. Hij heeft er behoorlijk herrie staan schoppen. Ik heb hem zelf daarna nooit meer gezein. Maar Nadja had hem nog eens gezien en zij had mij alles verteld. Goethe was namelijk daarna direct in onze woning gelopen om zich bij ons te beklagen. Ik had die dag echter een etentje van mijn werk en toen ik 's avonds laat aangeschoten thuiskwam vertelde Nadja me in korte bewoordingen wat er gebeurd was. Het leek haar zeer te bedrukken. Ze kwam erg verward over. Ik was allang blij dat hij niet ook hier nog wat had uitgehaald en zei dat ook. Nadja zweeg. Ze nam het me behoorlijk kwalijk dat zij zijn woede had moeten opvangen.

Het etentje van mijn werk was echter een groot succes geweest. Ik verdiende nu meer geld en al snel kochten we een huis aan de stadsgrens. We hadden sowieso meer ruimte nodig, aangezien Nadja overwacht toch nog zwanger was geworden. Aan Goethe heb ik nooit meer gedacht. Ik weet ook niet waarom. Pas vandaag moest ik weer aan hem denken, toen ik in de Spiegel een reclame voor www.weltliteratur.de zag, met daarin het beeld van zijn beroemde naamgenoot.