Parmentier. Jaargang 11

[p. 19]

Wladimir Kaminer
De goudzoeker Suschin en de cultuurwetenschappers
Vertaling: Nathalie Carta

Het was even na middernacht, op de televisie vierde Bob Dylan zijn zestigste verjaardag. Er kwam geen eind aan het feest, Bob Dylan struikelde over zijn woorden, kon zich maar met moeite op de been houden en zong de oude songs met een ongebruikelijk hoge stem; hij leek Dieter Bohlen wel. Ook wij waren moe; we stonden op het punt om naar bed te gaan, toen er plotseling werd aangebeld. Het was onze buurman Georgij. Hij was erg opgewonden. Het ging om leven en dood, er was een man in grote moeilijkheden. Ik stelde voor de oplossing van dit menselijke drama tot morgen uit te stellen, maar dat was volgens hem niet mogelijk. Georgij kwam binnen - samen met een onbekende man die hij ons als zijn beste vriend Suschin voorstelde. We gingen in de keuken zitten.

Suschin had bij Georgij op school gezeten, ook waren ze samen in het leger geweest. Daarna waren ze elkaar uit het oog verloren: Suschin was naar de goudmijnen in Siberië vertrokken. Daar kon je snel rijk worden. Georgij was de andere richting op gegaan - naar Berlijn, waar hij waarschijnlijk nooit rijk zou worden, maar waar wel veel te doen was. Nu, na tien jaar, stond Suschin ineens voor de deur en vroeg hem om hulp. Niets aan de man deed aan een menselijk drama denken, hij droeg een net pak en maakte een serieuze indruk, in zijn hand had hij een zwarte aktetas. Suschin was kunstenaar geworden, kunstfotograaf. In Moskou had hij lange tijd succesvol zijn foto's aan de man gebracht, maar de laatste tijd had hij veel last gehad van de concurrentie. Vrienden adviseerden hem, zijn geluk in Duitsland te beproeven. Naar hun mening zou zijn stijl hier veel mensen aanspreken.

Georgij legde snel aan ons uit hoe het zat: Suschin had vierhonderd kunstfoto's in zijn aktetas bij zich, wist echter niet waar hij ermee naartoe moest.

[p. 20]

‘Jij bent toch goed bekend met dat kunstwereldje,’ zei Georgij, ‘bekijk zijn foto's alsjeblieft even en geef mijn vriend een goed advies.’

Suschin haalde een stapel foto's uit de tas. Op de eerste foto was een lul te zien. Hij lag op een bord als een worst, geserveerd met een augurk en een stuk brood.

‘Aha!’ zeiden mijn vrouw en ik tegelijkertijd. Op de tweede foto was dezelfde lul afgebeeld, nu stak hij in het gat van een grammofoonplaat. Suschin keek ons vol verwachting aan.

‘O!’ zeiden we. Ook op de derde en de vierde foto stond een lul.

‘Van wie is ie eigenlijk?’ vroeg ik Suschin, enigszins geremd.

‘Het is de mijne,’ antwoordde hij. Met de precisie van een goochelaar die het ene konijntje na het andere uit zijn hoge hoed te voorschijn tovert, haalde Suschin de ene na de andere lul uit zijn aktetas.

We wilden niet onbeleefd lijken, dus bekeken we ook braaf de volgende foto's. Soms kwam er een enthousiasmerende opmerking van onze kant. Na de vijftigste lul werd het ons echter te veel.

‘Nou, dat was het,’ zei Suschin uiteindelijk. We slaakten een zucht van verlichting.

‘Deze serie heb ik twee jaar geleden gemaakt. En deze...’ Suschin haalde nog een dik pak foto's uit zijn tas, ‘is redelijk nieuw’. De lullenvertoning ging verder.

‘Thuis in Moskou heb ik meer dan vierduizend foto's,’ vertelde hij met stille trots, ‘daarvan heb ik er helaas maar vierhonderd mee naar Europa gebracht’. Mijn vrouw verontschuldigde zich; ze zei dat ze hoofdpijn had en naar bed moest. Ik bleef Suschins foto's bekijken en probeerde ergens anders aan te denken.

Ik bleef me afvragen wat een schijnbaar psychisch gezonde man met vrouw en kinderen - Suschin was, naar eigen zeggen, gelukkig getrouwd - ertoe kon brengen zijn eigen lul vierduizend keer te fotograferen. Ik kon geen redelijk antwoord bedenken. Aan de andere kant kon ik ook niet verklaren wat een psychisch gezond persoon als mij ertoe bracht, drie uur lang de foto's van de lul van een vreemde te bekijken - en dat midden in de nacht.

‘Ik had in Moskou heel veel exposities,’ legde Suschin uit, ‘en ik heb altijd alleen maar goede recensies gehad. Bij mij thuis ligt zo'n twintig kilo aan positieve recensies, maar ik heb ze niet meegenomen naar Europa, er is hier toch geen hond die Russisch kan lezen. Maar de foto's spreken sowieso voor zich.’

Toen we door de tweede stapel heen waren, voerden we een gesprek over moderne kunst. Ik vertelde Suschin hoe moeilijk het was om fotografie in Europa als kunst aan de man te brengen en zei, dat het beslist de moeite waard zou zijn als hij eens langs zou gaan bij de tijdschriften Männer aktuell, Adam en Du und Ich. Ik zei dat hij naar Nederland zou moeten gaan: in Amsterdam zou hij probleemloos enkele tientallen foto's kunnen verkopen. Ik vroeg hem voorzichtig of hij al eens had geprobeerd iets anders te fotograferen. Suschin begreep mijn vraag niet.

Het was buiten al licht toen de gasten weer vertrokken. Ik droomde eng. De volgende dag ging Suschin samen met zijn vriend bij de drie homobladen langs, Georgij moest vertalen. Ze slaagden er echter niet in ook maar één enkele foto te verkopen. De verantwoordelijke redacteur had telkens aan ze gevraagd van wie al die lullen waren, om ze vervolgens af te

[p. 21]

wijzen. Suschin legde deze kleine nederlaag kalm naast zich neer. Hij was er vast van overtuigd, dat zijn missie uiteindelijk succesvol zou zijn. Na twee dagen pakte hij zijn piemelfoto's bijeen en leende tweehonderd mark van Georgij voor een treinkaartje naar Amsterdam. ‘Ik heb geen tijd te verliezen’ zei hij, toen hij afscheid nam. Weken lang maalde het door mijn hoofd, hoe het toch kon gebeuren, dat een goudzoeker zo'n modern kunstenaar kon worden.

Op een dag zaten we weer samen met Georgij in onze keuken en hij vertelde me enkele verhalen uit het leven van zijn vriend. In Siberië had Suschin twee jaar lang als een soort levende vuurtoren bij een groep goudzoekers gewerkt. In de zomer zwierf de groep door de taiga, op zoek naar goud. In de winter, die in Siberië dik acht maanden duurt, gingen ze weg uit de taiga en trokken zich terug in de stad. Eentje moest er echter achterblijven om de sneeuw weg te scheppen, zodat de goudzoekers het jaar daarop hun mijnen weer terug konden vinden. Suschin overwinterde twee keer alleen in de taiga en verwilderde totaal. Hij kreeg een lange baard, hij kon de mensen niet meer recht in de ogen kijken en kreeg ernstige communicatieproblemen.

Volgens een oude goudzoekerslegende moet je het niet wagen, vaker dan twee keer achtereen in de taiga te overwinteren. Suschin kreeg van zijn collega's een vorstelijk loon en vervolgens zijn ontslag. Maar al gauw miste hij de Siberische eenzaamheid. Suschin wilde ook in de toekomst een leven leiden dat nauw verbonden was met de natuur en dus trok hij naar de Wolga om daar in een klein dorp een huis te kopen. Vlak bij de rivier waren de huizen duur. Hij liep van dorp tot dorp, op zoek naar het passende huis. Hoe dieper hij in het bos doordrong, des te goedkoper werden de huizen. En zo kwam hij op een dag bij een dorp waar de huizen niets kostten, de mensen waren er al jaren geleden weggetrokken. Daar creëerde hij in een nog redelijk heel huis met een put met schoon water een eigen thuis. In het bos vond Suschin alles wat hij nodig had om te leven. In de kelder van het huis vond hij oude kleren, een radio en een oude typemachine.

Landbouw vond Suschin maar niks, hij was geen echte boer, hij was een verwilderde proletariër. Hij beschouwde de oude typemachine als een speling van het lot en hij begon er een roman op te schrijven. Eén keer in de maand liep hij achttien kilometer naar het dichtstbijzijnde bewoonde dorp, waar hij batterijen voor zijn radio en papier voor zijn typemachine kocht. Zijn baard hing ondertussen op zijn knieën, hij liep rond op blote voeten en werd door de dorpelingen ‘Tolstoi’ genoemd. De boeren verklaarden hem voor gek. Suschin werkte heel hard aan zijn roman, hij wilde iedere dag minstens twintig bladzijden volschrijven. Dat leverde binnen vijftig dagen duizend bladzijden op. Na een half jaar had hij meer dan drieduizend bladzijden geschreven. Maar echt gelukkig was hij er niet mee - er ontbrak iets. Hij werd onrustig. Suschin moest lezers hebben. Die kwamen al gauw. Het verhaal over de gekke schrijver uit het bos had zich langs de hele Wolga verspreid en op een dag dook er een televisieploeg bij hem op. Dat was niet zomaar een televisieploeg, het waren de makers van het beroemde programma Kunst heute - allemaal cultuurwetenschappers, de goeroes van de postmoderne tijd, die de actuele trends bepaalden. Suschin voelde zich aanvankelijk door de televisieploeg bedreigd; hij stopte zijn roman in een grote

[p. 22]

zak en vluchtte het bos in. De cultuurwetenschappers waren geduldig. Ze waren gefascineerd door de pittoreske natuur en sloegen hun tenten in de buurt van Suschins huis op. De volgende dag keerde de wilde romanschrijver terug uit het bos en hij las zelfs welwillend een stukje uit zijn werk voor aan het televisieteam. Ze waren erdoor overweldigd en noemden Suschin een genie. Beide partijen kwamen elkaar nader. Iedere avond las Suschin een hoofdstuk uit zijn roman voor. Suschin genoot van de aandacht en was gelukkig. Op een dag, toen hij net in het bos rondliep op zoek naar paddestoelen, hoorde hij plotseling stemmen. De cultuurwetenschappers hadden het achter zijn rug om over hem. Ze citeerden uit zijn roman en lachten zich een ongeluk om Suschin.

‘De roman is superslecht en de auteur een volslagen idioot, een verwilderde analfabeet,’ zei een van hen.

‘Dat wordt de grappigste uitzending van het jaar,’ voorspelde een ander.

's Nachts stak Suschin de tent van de cultuurwetenschappers in brand, verbrandde zijn drieduizend bladzijden tellende boek en verdween in het bos. Door de brand raakte de televisiecamera onherstelbaar beschadigd. De mensen van het televisieteam realiseerden zich, dat ze zojuist de droom van een jonge man hadden verwoest. Vol wroeging zochten ze Suschin in het bos. Toen ze hem vonden, deden ze hem een voorstel.

‘U zal waarschijnlijk nooit een schrijver worden, maar wel een uitstekend actiekunstenaar,’ zei één van de cultuurwetenschappers. ‘We zullen u rijk en beroemd maken als u doet wat wij van u vragen.’ Suschin ging akkoord.

Ze namen hem mee naar Moskou, waar ze hem om te beginnen naakt tegen de muur in een museum zetten; zijn lichaam was het kunstwerk - de foto's verschenen in alle kranten en hij kwam ermee op tv. Daarna begon Suschin zijn lul te fotograferen en met behulp van de verschillende media werd hij heel snel zeer beroemd. Hij schoor zijn baard af en nam deel aan talrijke kunstbeurzen en exposities. In de pers werd hij zo vaak geprezen dat hij op een bepaald moment zelf geloofde, dat zijn kunst geweldig was en bij de brede massa in de smaak viel. Zo rond dit tijdstip echter begonnen zijn kunstvrienden langzamerhand hun interesse in hem te verliezen. Al gauw interesseerde zich niemand meer voor Suschins lullen. Toen herinnerde hij zich zijn oude vriend Georgij in Berlijn.

In Nederland verdween hij weer spoorloos. Waarschijnlijk reist hij nog steeds met zijn lullen ergens in West-Europa rond.