Parmentier. Jaargang 11

[p. 23]

Andreas Gläser
Voor mijn beminnelijke gevangenenbewaarster
Vertaling: Michel Verhagen

Nooit is één van mijn leraressen op mij verliefd geweest, een Stasivrouw daarentegen wel. Ze hoorde bij de stadsdeelraad Hohenschönhausen, afdeling Interne Zaken. Ze wilde me niet het land uit laten gaan, hoewel ik al tussen de twintig en dertig keer een uitreisvergunning had aangevraagd. Ik vond het in de ddr te saai, te oubollig, te oninteressant. Veel mensen hadden er vanaf hun twintigste alles voor over om hun droom werkelijkheid te laten worden: kinderen krijgen, trouwen, kinderen doden, scheiden. Wat een bevrediging. Terug naar de Stasivrouw.

We konden goed met elkaar overweg. Het verhaal van de ontbrekende vrijheden van reizen en meningsuiting hoefde ik haar niet telkens opnieuw te vertellen. Ik had het sinds mei '86 al zo vaak verteld. Destijds moest ik in een schaars ingerichte kamer plaatsnemen voor drie vrijheidsrovers.

Een van hen vroeg: ‘Waarom?’

Ik antwoordde: ‘Daarom!’

De volgende vroeg precies hetzelfde.

Ik zei: ‘U heeft toch de hele tijd aan deze tafel gezeten! Heeft u niet opgelet?’

‘Jawel, maar ik wil het graag nog een keer van u persoonlijk horen!’ De derde had een soortgelijk bevattingsvermogen.

Zo ging dat bijna drie jaar door, iedere tweede of derde dinsdagmiddag van de maand, telkens een uur. De brabbelende dagdromers vertelden me iets over sociale zekerheid en maatschappelijke geborgenheid. Het klonk goed, maar waarom waren ze dan tegen punk-rock en pornografie?

Begin '89 kondigden ze mijn spoedige ontslag uit het staatsburgerschap van de ddr aan.

[p. 24]

Tijdens de laatste spreekuren lieten ze me met een sympathieke gevangenenbewaarster praten, zodat ik waarschijnlijk geen al te slechte herinneringen aan ze zou overhouden. Zo'n lieve vrouw van rond de vijfentwintig met een schattig Mireille Mathieu-kapsel. Haar bruine teint van de eerste zomerse stralen verzachtte haar verraderlijke bleekheid door slechte voeding. Ze droeg een hemelsblauw hemdje. Onder de tafel had ze een lange zwarte rok met zonnebloemen verstopt. Ik had hem al gezien. Terwijl ze me binnenvroeg en onmiddellijk naar de tafel terugliep, drukte ze aan de binnenkant van een tafelpoot op de opnameknop. Waarom had de Stasi me dit ook toen al in werkelijkheid bestaande, fabelachtige wezen niet al tijdens de puberteit voorgezet? Dan was ik zeker geheim agent geworden. We spraken over onze vakantiereizen.

Ik zei: ‘Ach, voor ik naar het Westen verhuis, ga ik eerst nog een keer naar de Oostzee. Daarna zie ik wel, Afrika, Amerika, Azië. Zo is nu eenmaal het dagelijks leven in het Westen.’

Ze antwoordde: ‘Ja, ik ga nog een laatste keer naar Hongarije, voor de rest gaat het zo niet verder met de ddr.’

Ze keek zo veelbetekenend, ik begreep er niets van. Ergens dacht ik dat ze me nooit zouden laten gaan, als we alleen maar over koetjes en kalfjes zouden blijven praten. Wat moest ik doen? Met mijn vuist op tafel slaan? Waarschijnlijk zou ik dan zo veel mannelijke hormonen uitstoten, dat ze me mogelijkerwijs om de hals zou vliegen! Dat kende ik al van school: als ik aardig was voor een meisje, dan mocht ik haar tas dragen, en als ik er eentje beledigde, dan vroeg ze of ik al een vriendin had. Op school, in de clubkantine of bij de stadsdeelraad Hohenschönhausen: vriendelijke woorden hadden nog nooit wat opgeleverd. Ik nam me voor, bij het volgende spreekuur demonstratief tekeer te gaan. Ongevraagd ging ik naar binnen en zei: ‘Ik houd niet van u!’ Ze keek verrast, zelfs een beetje bedroefd. Ze vroeg me nadrukkelijk om geen onbedachtzame dingen te doen. Wat moest dat nu weer betekenen? Enkele weken later mocht ik mijn persoonsbewijs omruilen tegen een identiteitskaart. In juli '89 ging ik opgewekt naar de andere kant. Nee, mijn grote liefde was het niet. Tegenwoordig zien we elkaar alleen nog als de veiligheidsdienst een feest organiseert. Haar lange blonde haren zijn nep en haar zonnebankbruine huid is van leer. We doen altijd net of we elkaar niet kennen. In plaats daarvan ga ik de laatste tijd veel met één van mijn leraressen om.