Parmentier. Jaargang 6 (1994-1995)

Parmentier. Jaargang 6

(1994-1995)– [tijdschrift] Parmentier– rechtenstatus

Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende



[pagina 42]
Leon Gommers Het laken zwart van de aanvliegende dood Fragmenten * Niet kraken, stil, want mensen die dood gaan willen geen klagen horen en ik wil maar zwijgen van gekraak en dus moet ik het vierde treetje maar overslaan en een reuzestap maken met mijn allerstilste kromme korte beentjes. Die van Coentje Moelijn. Dat zijn de woorden van mijn oom. En dan strijkt hij tegen de stugge haren van mijn zwarte borstelkop in - mijn ome Mies van de boerentak. Dat is een van de takken die ik bijna nooit zie. Want ze wonen veelstever weg en dan moeten ze een wagen huren om helemaal af te zakken tot hier beneden de rivieren en rijden is al moeilijk genoeg. * En dan tegen de regels in gluren. Om het hoekje. Ze slaapt. En dan kun je maar beter weer naar beneden sloffen. De sandalen draag ik als gewone slippers, hoewel je de hielbandjes daarom kapuddowitz trapt, zegt mijn moeder. Ze klossen toch al met kabaal, en je mag ze niet verliezen want dan klabatsen ze van de trap. Het is nog niet zo druk hier in huis. En de schuifdeuren met brandglazen blauwe en groene ruitjes zitten nog steeds dicht. De voorkamer gaat straks pas open, als mijn oma hier is. Ze zitten aan de hoge tafel in de goede kamer. En van blauw naast groen zeggen ze vaak boerenfatsoen maar dat is kwats want alle kleuren zijn mooi, ook als je ze allemaal in het wilde weg zet. En ze kletsen maar en zwetsen maar. En ze praten als altijd over de meest rare dingen. Over de pastoor met sigaar en de dienstmeid en opgetrokken rokken en daarbij knorren ze van het lachen. En de mijnverzakking in de huisjes bij de Zwarte Steenberg, met het zachtgroen fluweel van de plantjes, waardoor de gevels uit elkaar scheuren.
[pagina 43]
En ze beweren ook dat er kleur op de kluisterbak zal verschijnen, net als in de film. Als het waar is, kan ik dus over niet zo lange tijd, op het toestel van de buren in kleur gaan uitzoeken waarom mijn beentjes dan wel die van de linksbuiten Coen Moelijn zijn. * En ik sta op van bed en denk na. Eigenlijk weet ik niet zo goed wat wangen in ons gezicht moeten doen want volgens mij kan de wang niet zo veel. Behalve blozen dan. En dan loop ik maar want tijdens het lopen denk ik lekker over het kunnen van de wangen. In winters hamsteren. En ieders liefde opwekken. En een van de Chinese windebillen zijn. En door jouw eigen kiezen beet worden genomen bij dat ietsiepietsie teveel gulzigheid. En Louis Armstrong laten bollen. En in het geval van kleine knapen klaarhangen voor allerhande verliefde knijptantes op jacht naar wangen om als lachende heks venijnig lief te beknijpen. Dan draai ik mij om. En dan ren ik Leike - eigenlijk alweer halverwege beneden - nog maar een half minuutje naar boven, om mijn moeder Maria het verhaal aangaande de wang te vertellen. Dan staat Leike pal stil op de drempel. En hij en ik willen nog wat zeggen. Bijna vrolijk, voor éen keertje. Soms moet ik opeens weer naar adem happen. En dan drukt het op de borst. En dan smijt het mij weer het zwarte vaandel in. En er zit weer droge stof van de vlag tussen mijn lippen en ik zie eventjes niks en ik hoor het bonsfladderen en ik zuig die stof toch naar binnen. En ik stik bijna. Want ze slaat in woede en in verdriet over mijn zien haar steeds dunnere hand voor haar blote onderbuik. En in éen keer vliegen al onze vier wangen in brand van de schrik. En ze trekt het nachthemd naar beneden. Dat almaar niet over haar blote dij wil. Terwijl ze nog half op de stoel zit, en tegelijkertijd naar een kussen op het bed graait, en ze sist als een adder sa!, en ze vloekt, ze kijft als een baai mijn naam, en ze maakt een knoet van de woede over haar opgetrokken nachthemd. Dat nog steeds niet snel genoeg terug wil om haar moederlijkheid te bedekken. Ze verfrommelt hem bozer dan ooit. En dan duwt ze huilend, en wegkijkend naar niks behalve rommel op het nachtkastje, die schaamteknoedel van het hemd in haar schoot. En dat terwijl ze nog steeds half op de stoel zit. Of misschien ook half staat.
[pagina 44]
En terwijl ze een beetje voorover bukt, wat kalmer wordt en onder de naar voren vallende, natte lokken van haar voorhoofd naar de deur gluurt, vol argwaan, vooral naar mij... Ik een toch, of niet?, onnozel kind. Dat ik stokstijf op de drempel sta. En dat ze dan opeens raarvreemd lacht. Misschien lacht ze zo van de kanker. En dat ze opeens helemaal op kan staan. Maar het komt allemaal omdat ze half op een slip van dat nachthemd zit, die zit vast onder een van haar batsen, en ook - geloof ik... Ze huilt opeens verschrikkelijk, terwijl ze toch staat, veel erger om te horen dan het zand, dat weleens over mijn hersentjes schuurt, ze huilt een beetje stil maar ook als als in een uithaal van een ongelooflijk vreselijk beest zonder naam. En ik begrijp het wel, hoor. Want het is heel schandelijk als ik eerst haar naakte dijvlees, en al helemaal als ik dan ook nog haar, kom, schiet eens op, ik durf het bijna niet te denken, vooruit, als ik door het voorover hangen en de losse knoopjes iets van haar witblauw glanzend gemoed in het hemd kan zien. En weer begint het vreemd naar de Zwarte Beek te ruiken. Heel vreemd. En ik sta stil. Net als Maria, een scheef gezicht van verdriet, van daar, de ruikende schoot, en ik, omdat ik, Leike, de wanhoop, ik van daar, de wanhoop van haar wanhoop ben. * Het loopt al ver naar de noen. Voor onze nooit op slot zittende achterdeur, die als altijd wagenwijd openstaat, met in het deurgat ritselende ribbeltjeslinten in zes kleuren tegen de vliegen, hierbuiten in de warme lucht knerpt grint. De witte seringen ruiken sterk. Ogen dicht doen en snuiven... En dan nu hoor ik weer het grint. Dat in tikjes tegen het kleine venster met de schuine bladderende vensterbank van de voorkamer op spat. De wereld is behoorlijk veel... En iemand trekt hier de handrem aan. Het is een turkwaze Kadett. En daarnaast komt zacht piepend een tweede wagen te staan. Hij wil eerst nog een stukje terug, want ik hoor, in zijn haast poetst hij alle tandjes van zijn versnellingsbak. Dat is de hele oude kever van ome Lech, met twee ovalen als raampjes achter. Je herkent hem aan de pruttelmotor.
[pagina 45]
Die volkswagen kever kan zijn vingers uitsteken als een fietser. Hij heeft namelijk uitslaande richtingaanwijzers. Deze frutsels klappen omhoog. En op het laatste kootje van deze vinger knippert een oranje lichtje. En aan de kant waar mijn oma uit de turkwaze Kadett wil stappen, waarbij Ome Lech helpt, klapt hij sinds vandaag niet meer terug. Ome Lech duwt er zachtjes en een beetje radeloos op. Geen beweging in te krijgen: de lange vinger staat nog steeds uit. En ze komt maar moeilijk van de achterbank. En ze moet zich nog voorbij de naar voren geklapte zitting zien te wringen en tussen de twee dicht bij elkaar staande wagens zien te komen. En eerst stapt er dan een onderbeen uit. Zo vreemd doorzichtig. Als een gekookt varkenspootje in een eigen grootmoedersoep, een pootje opgezwollen en met een gespleten hoefeerst stapt er een oud been uit. Dan zet haar oude gezwollen voet een strak zittende geruite pantoffel op het grint, op het roestrode grint van het pad naar ons achterom. Ons pad van grint. Dat tot aan de roestbruine muren met mossig uitgeslagen, gebroken witte vensterbanken ligt, van ons huis. Met van die rode dakpannen, vanaf de steenberg kun je die zien, eigenlijk meer bruin dan rood. En van daaraf kun je ook de zijkant zien en hoe het paadje naar ons kom-maar-achterom verdwijnt. Achter, en aan de achterste zijkant, van het huis verder loopt. En bij ons nooit-voor-om weer tevoorschijn komt. In haar ene hand, die op de deur rust en waar ze zich een beetje mee ophijst, houdt zij, als een lint of een langgerekt scheepsvaantje, een rozebruin stuk verband... Een wikkel, hoe dat heet... Steunverband. Dat rozebruine steunverband lijkt in haar hand op het lint van die beginneling bij Ajax, die voetballer met een windvaan in zijn hand. Omdat hij in de wedstrijd opeens geen tijd heeft het weer netjes om te doen, zodat zijn kous afgezakt blijft zitten, op weg naar het maken van zijn eerste oogstrelende doelpunt, en het lint in de hand van Dinges viert al feest. Johan Dinges. Even denken. Kruif. Johan Kruif. En oma helt weer een beetje achterover. Ze zit een beetje vast. En ze komt maar moeilijk tussen de naar voren geklapte zitting en de deurstiel vandaan, staat bijna recht. Maar valt een beetje duizelig weer... Misschien wel verblind door het flitslicht van de zon. Want ze knijpt haar ogen meteen dicht - en voor ze er erg in heeft,
[pagina 46]
grijpt ze die lange vinger die vlak voor haar neus hangt, maar nog wel vastzit aan de kever van ome Lech. Lech. Heeft mooie grote ogen. Waarvan een zelfs nog iets groter dan het andere. En ook hij heeft dun, achterovergekamd haar. En een rossig bruin, de kleur van roest, een pak gemaakt van roestvrije namaakstof. Het zondagspak van de DSM - zo grappen zijn schoonbroers, tekstiel van kunststof, O wat mooi, de scheikundigheid zit rond onze goed ogende vrome Pool gegoten - ze plagen hem omdat hij nooit wat zegt. Het grote en het kleine oog van de Pool kijken verschrikt. Krak - ze houdt zich vast en trekt zich veelste hard naar buiten aan het uitsteeksel van wagen omdat ze haar eigen wagen maar niet uit kan komen. En de lange vinger breekt van de Kever. En ome Lech zwijgt maar meteen over het verlies van zijn - dat zie je zo aan zijn gezicht - zo dierbare aanwijzer. En hij lacht ondanks alles minzaam en beminnelijk. En hij zal zijn schoonmoeder niet uitschelden, hoor. Maar wel straks in zijn eentje, in een hoekje van onze bijkeuken, daar zal hij de hemel aanzoeken en om uitleg over het gebeurde vragen, net als Fernandel weleens doet. Voor het altaar. Niet in de keuken. Fernandel loopt vaak langs het altaar in een toneeljurk omdat hij voor Pater Petit Drol speelt, zo zegt mijn moeder Maria, en gesprekjes met God heeft. Een grapjas die Franse God van Fernandel. Mijn grootmoeder zegt, dat ze die burgemeester van Pater Fernandel omdat hij tot de rooien behoort eens flink moeten, dat die kletskous over vrijheid en gelijkheid en broederschap een voorbeeld moet nemen aan de katholieke Polen. De man van de houtschuur zegt in zijn grijze stofjas met riem en over zijn werk gebogen staand dat zulks niet deugt. Eerst zwijgen... Maar vervolgens wel achterbaks de hemel aanzoeken... Hij zegt echter ook dat het veelste luid gebezigd woord het menselijk geheim vernietigt. En dat datzelfde woord en rots in de branding van de protestanten het onbegrensd vertrouwen in de goede afloop ooit flink zal beschamen. Dat ik hier werkelijk niets van begrijp. Hij wijst op de plaatjes in het prentenboek en zegt dat onder de tekeningen en schilderijtjes en beelden niet voor niets heel weinig woorden staan. De mensen kunnen beter kijken dan spreken. En sinds de mensen zeggen dat ze denken en dat ze beter kunnen spreken dan kijken, gaat het mis met alles wat heilig is.
[pagina 47]
En dan houdt hij zijn guts even stil. De mensen moeten weer echte beelden leren zien en dan niet beelden van de kerk. En vooral ook leren om de beelden heen te kijken, naar hun omgeving, dat zegt hij. En dan wordt hij vurig. En praten wanneer nodig. En niet om het praten. Dan zet hij kalm door zeker weten zijn guts weer in zijn houten margriet en ook bladeren van hout. Misschien moet ik al dit moeilijke in mijn van vocht glanzende hersentjes laten rondzwemmen, later nog eens terugdenken aan al zijn peinsdenken in galop. Dan blaast hij wat schaafsel weg. Daarna zegt hij, zoals hij heel vaak de laatste woorden uitspreekt, dan weet ik dat einde nadert, hij zegt dat je soms de dingen geen woorden moet geven. Let wel: dat is heel wat anders dan jouw verrekte zwijgen - maar wel zo waardevol. En de muggen dansen. Ze staat nou helemaal recht overeind. Mijn grootmoeder heeft sinds lang wit pluizig en dun haar. Het pluist als uitgebloeide paardebloem op een hoofdhuid die vol vlekjes en pukkeligheidjes zit. En ze heeft ook van die geelbruine vlekjes in het gezicht dat ik pas weer zie als ze voor de zon stapt. En schoonheidswratjes. En ze heeft ook over haar kraaltjes van ogen dat rare melkvlies. En kraaiepootjes in de ooghoeken. Waarschijnlijk van altijd oude meisjespret. En in haar mondhoeken. Van het kauwen op taaie dingen. En op haar jukbeen afhangende rimpeltjes. Het is moeilijk van die baldakijntjes, lelletjes van los vel, heel dun wangevlees. Met dat melkvlies over haar ogen en de pluis lijkt ze net een piepklein vogeltje dat het nest nog niet uit mag. Ze moppelt GoddoGGot. En ze loopt heel moeilijk op die opgeblazen bleke, en wat eng uitziende benen. En ze stopt even later, met wat nukkig en mopperdemop hèhè, de afgebroken richtingaanwijzer in de zak van haar rozerondspattende schort. Waar ik bijna niet naar kan kijken. Dat in de felle zon wel van ongelooflijk fijn twinkelend visdraad lijkt geweven, heel erg dun. Van een dikte waar je hoogstens stekelbaarsjes mee kunt ophengelen. En het schittert verblindend in de bloedhete zonnestralen, het schort dat onder de nu helemaal openvallende overjas als een zuurstokvlek zichtbaar is.

Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

Leon Gommers