OSO. Tijdschrift voor Surinaamse taalkunde, letterkunde en geschiedenis. Jaargang 9

[p. 38]

De officiële spelling van het Surinaams Javaans
Hein Vruggink

Sinds 26 augustus 1986 bestaat er een officiële spelling van het Surinaams Javaans. Op die datum verscheen namelijk in het Staatsblad van de Republiek Suriname resolutie no. 5239 ‘inzake vaststelling officiële spelling van het Surinaams Javaans’. Als we naar de voorgeschiedenis kijken blijkt dit besluit in zeer korte tijd zijn beslag te hebben gekregen: nog geen half jaar daarvoor, op 7 maart van dat jaar, had de minister een spellingscommissie geïnstalleerd. Deze commissie kwam reeds drie maanden later met haar eindverslag en twee weken later reeds had de minister zijn goedkeuring hieraan gehecht. Over voortvarendheid gesproken...

Door de snelle totstandkoming van deze spelling is, en dat kan men betreuren, een discussie in brede kring achterwege gebleven. Tegelijkertijd mogen we blij zijn dàt er nu een gestandaardiseerde spelling tot stand gekomen is, want daar was grote behoefte aan. Ik hanteerde zelf een spelling ‘van eigen fabrikaat’, het Instituut voor Taalwetenschap (Summer Institute of Linguistics) had weer een andere schrijfwijze, en allerlei individuen daarbuiten spelden op weer andere wijze. Maar wie zou denken dat aan deze chaotische situatie nu een eind gekomen is, komt bedrogen uit: nog steeds treft men publikaties aan, zowel in Suriname als in Nederland, waarin niet de officiële spelling gehanteerd wordt. Voor een deel is dat toe te schrijven aan onbekendheid - hoewel dat na zoveel jaren niet meer zou mogen - voor een deel ook uit ‘eigenwijsheid’ in de zin dat men de eigen schrijfwijze beter vindt. Dit laatste is goed voor te stellen - op de nieuwe spelling is best het een en ander af te dingen - maar natuurlijk niet de manier om aan de genoemde chaos definitief een einde te maken.

Als we ons beperken tot de hoofdpunten, dan zijn de belangrijkste kenmerken van de officiële spelling:

Klinkers:

-	de a staat voor de a/aa-klank (als in Nederlands hak/haak), bijvoorbeeld in papat = vier; en voor de o-klank (als in Nederlands hok), bijvoorbeeld in téla = cassave;
-	er worden diacritische tekens gebruikt op de e, te weten: é voor een klank die ongeveer klinkt als ee (als in Nederlands been), bijvoorbeeld in édan = gek; è (als in Nederlands hek), bijvoorbeeld in goréng = bakken; de e zonder diacritisch teken staat voor de zg. stomme e, bijvoorbeeld in seneng = houden van;

[p. 39]

-	de u staat voor Nederlands oe, bijvoorbeeld in lurah = dorpshoofd.

Medeklinkers:

-	j staat voor Nederlands dj, bijvoorbeeld in Jawa = Java(ans);
-	ny staat voor Nederlands nj, bijvoorbeeld in banyu = water;
-	ty staat voor Nederlands tj, bijvoorbeeld in petyel = pitjel;
-	y staat voor Nederlands j, bijvoorbeeld in wayang = wajang;
-	k staat voor Nederlands k, bijvoorbeeld in kawin, en aan het eind van woorden voor de zg. glottal stop of glottisslag, bijvoorbeeld in bapak = vader, meneer;
-	de retroflexe t en d worden niet onderscheiden van de niet-retroflexe t en d, dus; dawet, désa, lontong, trasi.

Als men het bovenstaande overziet, valt op dat er duidelijk niet is gekozen voor aansluiting bij de Nederlandse spelling. De commissie heeft dit welbewust gedaan want een van haar uitgangspunten luidt: ‘De aansluiting bij de spelling van het Nederlands welke weleens op didactische gronden wordt aanbevolen heeft de Commissie niet primair gesteld.’ Wat dan wel primair was wordt niet helemaal duidelijk, want het volgende uitgangspunt luidt: ‘Er is naar gestreefd waar mogelijk aansluiting te zoeken bij de reeds ontworpen spelling van het Sarnami, Sranan, het Nederlands en de ons omringende internationale talen Spaans, Portugees en Engels.’ En alsof dat nog niet genoeg was: ‘In enkele gevallen is gelet op de officiële spelling van het Indonesische Javaans.’ Men kan raden dat het niet meevalt om een spelling te laten aansluiten bij zovele talen, en dat men dan ook een keuze zal moeten maken. De commissie heeft die keuze nu eens op de ene taal dan weer op de andere taal laten vallen, zoals blijkt uit onderstaand overzichtje van een aantal problematische gevallen:

Sur. Jav. (officiële spelling)	Ind. Jav.	Sranan	Sarnami
j	j	dy	j
y	y	y	y
ny	ny	ny
ty	c	ty	c
d (retroflex)	dh		d
t (retroflex)	th		t

Opvallend zijn de j en de ty, waar in het eerste geval is aangesloten bij het Indonesisch Javaans en het Sarnami (en niet bij het Sranan), in het tweede geval bij het Sranan (en niet bij het Indonesisch Javaans en het Sarnami).

[p. 40]

Een beetje merkwaardige oplossing, die waarschijnlijk vooral door taalpolitieke overwegingen zal zijn ingegeven. Dat de retroflexen niet apart worden aangegeven is te verdedigen: het onderscheid tussen retroflex en niet-retroflex is aan het vervagen en er zijn weinig woorden waarbij verwarring mogelijk is aks men dit onderscheid niet tot uitdrukking brengt.

Hoezeer men ook kritische kanttekeningen kan plaatsen bij deze spelling - bij welke niet? - we mogen blij zijn dat hij er is. Met deze spelling valt, zo heb ik gemerkt, zeer goed te werken en het is te hopen dat steeds meer mensen hun privé-schrijfwijze ervoor zullen verruilen.