OSO. Tijdschrift voor Surinaamse Taalkunde, Letterkunde en Geschiedenis. Jaargang 1

[p. 4]

In dit nummer...

Dit nummer van OSO is grotendeels gewijd aan het thema dat op 5 juni 1982, tijdens het tweede I.B.S.-colloquium Surinamistiek in Leiden, onderwerp van discussie was. Het thema was: ‘Wat bezielde de kolonisten in Suriname?’ Als historische achtergrond voor dit onderwerp gold het volgende:

De bevolking van Suriname is in de drie eeuwen van kolonisatie opgebouwd uit immigranten, terwijl de autochtone bevolking goeddeels naar de periferie werd verdreven. De vrijwillige blanke immigranten brachten gekleurde immigranten gedwongen in het land. Voor het recht van tot eigen voordeel gebruiken van deze arbeidskrachten - hetzij als slaaf, hetzij als contractarbeider of loonarbeider - heeft de blanke kolonist door de eeuwen heen steeds wisselende argumenten en rechtvaardigingen gevonden, ontleend aan theorieën van economische, politieke, psychologische of religieuze aard. Ook filosofieën die de rechten van overheersing van de medemens betwistten werden aan diezelfde theorieën ontleend.
Wat bezielde de kolonisten in hun relaties en attitudes met betrekking tot de Amerindische en Afrikaanse slaven, de contractarbeiders uit India, Indonesië en China en de vrije bevolking van loonarbeiders? En tenslotte: hoe beïnvloedden de verschillende visies de relaties tussen de kolonisten onderling en de gekoloniseerden onderling, en wat waren de consequenties van invloeden van buitenaf, nl. de Europese en Amerikaanse politieke en filosofische processen?

Tijdens de studiedag in Leiden hebben de verschillende sprekers aan de hand van algemene visies en concrete voorbeelden de hierboven geschetste ontwikkelingen belicht en aldus het zeer aandachtige gehoor meer inzicht verschaft in de meningen en stereotypen van de kolonisten over de gekoloniseerden in Suriname. Meer dan 100 personen hebben het tweede I.B.S.-colloquium bijgewoond.

Van de lezingen die in Leiden gehouden zijn, zijn er vier in dit nummer van OSO opgenomen, namelijk die van Sandew Hira, die van Dr. F.E.R. Derveld, die van Drs. A.N. Paasman en die van Dr. Silvia W. de Groot.

In ‘Mythe en koloniale beeldvorming in Suriname’ gaat Sandew Hira in op de continuïteit in de beeldvorming van de blanke kolonisten in Suriname. Hij stelt dat de basis van deze continuïteit wordt gevormd door een racistische ideologie, volgens welke de blanke superieur is aan de niet-blanke. Het racisme schiep een vals bewustzijn, omdat het denkbeelden propageerde die niet in overeenstemming waren met de werkelijkheid, en als rechtvaardiging werden gebruikt om de opeenvolgende uitbuitingsverhoudingen te legitimeren. Werd het wezen van de koloniale ideologie gevormd door het racisme,

[p. 5]

haar verschijningsvorm heeft in de loop der tijden nogal wat veranderingen ondergaan. Een eerste belangrijke verandering betrof een geleidelijke ‘humanisering’ van de niet-blanke. Deze veranderde in drie eeuwen van een dier in een minderwaardig mens. Een tweede grote verandering vond plaats in de houding tegenover de niet-blanke groep in haar geheel. De niet-blanke groep werd in de racistische ideologie steeds meer onderverdeeld in subgroepen waartegenover een geëigende houding werd aangenomen. Deze veranderingen zijn het resultaat van de veranderingen in de klassenverhoudingen en van de strijd tussen diverse ideologische stromingen. Ook de geschiedenis van Suriname toont aan dat continuïteit en verandering in de ideologie wezenlijk verbonden zijn met continuïteit en verandering in de klassenstrijd.

Rik Dervelds bijdrage ‘Hoe dachten de planters en overige bevolkingsgroepen over de Javanen?’ begint met een beschrijving van de problemen waarmee de plantage-eigenaren werden geconfronteerd door de afschaffing van de slavernij. Weliswaar moesten de slaven nog jaren verplicht op de plantages werken (het zogenaamde ‘Staatstoezicht’), maar na 1873 verliet het merendeel de plantages, waar zij een mensonterende behandeling kregen. Planters kampten met een gebrek aan arbeidskrachten. Zij wisten de Koloniale Overheid te bewegen contracten af te sluiten met Engeland, waardoor het mogelijk werd goedkope arbeidskrachten (contractanten) uit wat toen Brits-Indië heette, te werven (1873-1917). Vanaf 1890 tot 1939 werden uit het toenmalige Oost-Indië Javanen (contractanten) geworven. Derveld gaat in op de opvattingen t.a.v. de Javanen, zoals die bij de kolonisten (planters) leefden, en de (bedoelde of onbedoelde) werking die deze opvattingen hadden op de relatie planter-Javaan.

Gezien de Nederlandse positie als grote koloniale mogendheid, zijn er in de 18e en begin 19e eeuw opvallend weinig literaire teksten over koloniale problematiek verschenen. In de literatuurgeschiedenis hebben daarvan tot nu toe voornamelijk de planterspoëzie van P.F. Roos en de roman Reinhart van E.M. Post enige aandacht gekregen. In ‘Wat bezielde de literaire kolonisten?’ stelt Bert Paasman onder meer de volgende vragen aan de orde:

-	Welk beeld wordt in de Nederlandstalige literatuur van de 18e en begin 19e eeuw geschetst van de (West-Indische) kolonist?
-	Welke levensbeschouwing hing hij aan?
-	Waarom ging hij naar de koloniën?
-	Welke voorkennis had hij van het koloniale leven, in het bijzonder van de slavernij?
-	Van welke geschriften op dit gebied had hij kennis genomen?
-	Hoe gedroeg hij zich na aankomst in de koloniën tegenover de medekolonisten en de gekoloniseerden?
-	Was hij behept met rassenvooroordelen?
-	Bracht hij iets in de praktijk van de Europese verlichtingsidealen?
-	Hoe is de verhouding tussen de literaire en de werkelijke kolonist?

Silvia de Groot gaat in haar artikel ‘Marrons versus kolonisten’ in op de attitudes van de kolonisten ten opzichte van de Marrons, vooral in de periode 1667-1863. Zij bespreekt de belangrijke rol die de factor slavenverzet en met name marronage in het gedragspatroon van de kolonisten heeft gespeeld. Hierdoor werd het eenvoudige, maar dwingende principe van hun bestaan: winst maken uit de opbrengst van de slavenarbeid, in de wortels aangetast. In de loop van de besproken periode hebben de kolonisten verschillende malen hun politiek ten aanzien van het marronageprobleem en van de marrongroepen moeten herzien. Aan de hand van een aantal voorbeelden kan men stellen dat het de acties van de Marrons waren die de kolonisten tot steeds nieuwe reacties dwongen, terwijl externe invloeden op het patroon van relaties en

[p. 6]

attitudes tussen kolonisten en Marrons in Suriname van secundaire aard waren.

Hoewel geen lezing die gehouden is tijdens het I.B.S.-colloquium in Leiden past het artikel van Ben Schollens in dit nummer uitstekend in het thema. Zijn stuk ‘Opkomende arbeidersbeweging versus Koloniaal Bestuur’ gaat voornamelijk over de twee belangrijkste voormannen uit de Surinaamse arbeidersbeweging van de jaren dertig, Louis Doedel en Anton de Kom. Scholtens beschrijft de opkomst van de arbeidersbeweging, en in het bijzonder de reacties van het Koloniaal Bestuur daarop. Hij belicht daarbij speciaal drie conflictsituaties, namelijk die rond Doedel, de ‘Surinaamsche Algemeene Werkers Organisatie’ (S.A.W.O.) en De Kom.

Dit nummer van OSO bevat ook twee recensie-artikelen op het gebied van de literatuur. Het eerste is ‘Een vuist verzen’ van Ludwich van Mulier. Hij behandelt daarin enkele achtergronden en aspecten van de moderne Surinaamse poëzie, bespreekt met name het werk van Julian With, Blaw-Kepanki, Jit Narain, Gharietje Choenni, Chittra Gajadin en Paul Middellijn. Het tweede is een artikel van Ina van Peperstraten: ‘Schrijf geweren om onrecht te bezweren’. Aan de hand van negentien recente gedichtenbundels die zij kort bespreekt, toont zij aan dat de Surinaamse poëzie gekenmerkt kan worden als verzetspoëzie.

OSO nummer 7 besluit met recensies over het boek van pater Dankelman over Peerke Donders (W. Dierick) en het boek van Maria Sibylla Merian over de verandering der Surinaamse insecten (J. Gorgels). Helaas moeten door ruimtegebrek onze overige boekbesprekingen en de rubriek Recente Publicaties blijven liggen tot de volgende keer.

De inhoud van ieder artikel is de verantwoordelijkheid van de auteur(s).

De redactie

OSO, tijdschrift voor Surinaamse taalkunde, letterkunde en geschiedenis

Abonneert U, en zegt het voort!