Logo DBNL
Opuscula Selecta Neerlandicorum de arte medica. Jaargang 1937 (1937)

Opuscula Selecta Neerlandicorum de arte medica. Jaargang 1937

(1937)– [tijdschrift] Opuscula selecta Neerlandicorum de arte medica–rechtenstatus Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Achtste Capittel.
De II. kragt van de Thee in de maag.

I.

In plaats dat de Thee de maag verslapt, gelijk de onkundige en quaadwillige personen sustineren, die men in 't 3. Cap. wederlegt heeft, soo sal men alhier bewysen, datse seer veel Goeds aan de maag doet, en om dat sonder confusie, die de principale oorsaak van dwalinge is, te doen, soo laat ons de maag considereren in een gesond mensch en in een sieke; in de tijd datse vervuld is met spyse en in de tijd datse ledig is.

II.

Die een goede maag heeft, is als een Heer, die met een goede kok in sijn keuken versien is; de maag is een van de princelijke delen van 't lichaam, sonder welke men nog leven nog gesond sijn kan. 't Is dan een geluk een goede maag te hebben; maar 't is niet altijd een goede maag, die daar de naam van draagd; een yegelijk gelooft een goede maag te hebben, die met appetijt 2 of 3 reysen daags een goede maaltyd kan doen, en 't geen hy gegeten heeft, sonder pijn en incommoditeyt verteren kan; andere houden voor een goede maag, die alles kan verswelgen, sonder yets te refuseren, goed en quaad, suur en sout, hard en sagt, Wijn en Bier, Vleesch, Vis en al wat de lust en de gewoonte begeerd. Sommige willen dat de beste maag is die, die veel Wijn en Bier kan verswelgen. d'Een en d'ander bedriegen sich, na 't my toeschijnd. De maag is om de spyse en drank te prepareren tot het voetsel van alle de leden des lichaams, om 't selve te mainteneren

Chapter VIII.
The effect of tea on the stomach.

I.

Instead of tea relaxing the stomach as the ignorant and ill-disposed pretend and as has been refuted in the third Chapter, it will be proved that it benefits the stomach a great deal. To prove this without confusion let us consider the stomach of a healthy person and of a sick one, during the time it is full of food and when it is empty.

II.

He who has a good stomach is like a gentleman who has a good cook in his kitchen. The stomach is one of the princely parts of the body, without which life and health are impossible. So it is a piece of good luck to have a good stomach. But it is not always a good stomach that has the reputation of one. Every one who can eat a good meal twice or three times a day and digest what he has eaten without pain or incommodity, believes he has a good stomach. Others call that a good stomach that receives everything, good or evil, sour or salt, hard or soft, wine and beer, meat, fish and all that desire and custom give it, without refusing anything. Some consider that stomach good that can swallow much wine and beer. It seems to me that they are all mistaken. The function of the stomach is to prepare the food for all the parts of the body in order to maintain this in a condition of life and health, but the stomach was by no means given to man

in een staat van leven en gesondheyt; maar verre daar van daan, dat de maag den mensch gegeven is, om te dienen aan sijn onversadelijke lust om te verteren al wat een vraat en een Wijn- of Bier-suyper kan verswelgen. Die maag dan, die seer sterk is en lang de lust in sijn debauches kan dienen, is een quade maag, en soo gederegleert, als de begeerte van een mensch, die meend, dat hij niet leeft, als om alles te eten en te drinken. 't Ware te wenschen, dat de maag noyt soo sterk was, en aanstonds sich aanstelde tegens de quade lust; men sou soo veel vraten en dronkaarts niet vinden.

III.

't Is dan een goede maag, die goede spyse en drank genomen op sijn tijd, en in een behoorlijke quantiteyt, wel verteerd. Men heeft reden om te geloven, dat alle menschen soo een goede maag soude hebben, indien sy sig selven maar een weynig waar namen. 't Is aanmerkelijk, dat men noyt een quade maag gevonden heeft in een eenig mensch, als na dat hy begaan hadde d'een of d'ander debauche, en dat de selve kon hersteld worden, met abstinentie, en weynig medicijnen, behalven in die personen, die niet willende nalaten haar grote en openbare of heymelijke debauches, meesten tijd incurabel waren, en dikwils hebben gaan quynen aan een quade maag gansche Jaren of haar geheele leven lang. Soo dat een goede of quade maag komt van de manier van leven; ik sal niet seggen van Spijs en Drank alleen, om dat de koude, soo 't lichaam niet bedekt is, de maag bederft; daar sijn nog veel andere dingen, die sulx doen, de welke men hier niet sal optellen.

IV.

Een goede maag verteerd dan allerley goede spyse; maar 't is soo ligt niet, om te seggen, wat goede spyse is. Onse Natie, soo men haar de waarheyd mag seggen, eet de meesten of Spyse die quaad is, of die qualijk word toegemaakt. Men heeft reden, om de gast-malen en de tafels, die met veelerley geregten vervuld sijn, te blameren. Maar men sou sich bedriegen, indien dat men meende dat de geringe en

to serve his insatiable desire or to digest what a glutton and a wine or beer-bibber can swallow. The stomach that is very strong and can long serve desire in its debauches, is a bad stomach and as ill-regulated as the desire of a man who imagines he lives only to eat and drink all sorts of things. It were to be wished that no stomach were ever so strong; not so many gluttons and drunkards would be found if their stomachs at once opposed their evil desires.

III.

So it is a good stomach that well digests good meat and drink taken at regular times and in proper quantities. There is reason to think that all people would have such good stomachs if only they controlled themselves a little. It is remarkable that no bad stomach has ever been found in any man, except when he had committed some debauch and that it could be restored by abstention and some medicine, except in those persons who, not wanting to give up their great and open or secret debauches, were generally incurable and often suffered from a bad stomach for years or all their lives. So that a good or a bad stomach is due to the manner of living; I do not want to say that meat and drink are the only causes of it, for cold, when the body is not well covered, also hurts the stomach; there are many other things that may do this, which cannot be enumerated here.

IV.

So a good stomach digests all sorts of good food; but it is not so easy to say what is good food. Our nation, if the truth may be told, mostly eats bad or badly prepared food. There is reason to blame the banquets and the tables laden with many dishes. But it would be a mistake to think that the plain and ordinary fare found on the tables of the middle-classes, is much better; everything is prepared,

ordinare Spysen, die op Burger Tafels komen, veel beter zyn, d'een en d'ander worden, soo veel 't de beurs en tyd kan lyden, toegemaakt, om 't oog en tong te voldoen; weynig die egard nemen op de gesondheyt, of die regt weten, wat een gesonde Spyse is, en hoe men die moet toe-maken. Meest alle de vermengingen van Spysen, alle de toespysen, de Saucen en de gantsche bereydingen sijn onnut, schadelijk en tegens en sonder eenige reden. Het Kok boek en het verstand, dat onse Vrouwen, Keukemeyssens en Koks pretenderen te hebben, is soo verkeerd, dat indien men haar wilde onderrechten, dat sy verbaast souden staan, wanneer men haar overtuygden van soo veel abuysen en grove fauten.

V.

Dese dingen voor afgesegt hebbende, laat ons sien, wat de Thee doet, in een goede maag, die nogtans onder de menschen soo raar is, als een witte raven; soo men kort na den eeten Thee drinkt, en dat men tamelijk veel gegeten heeft, soo sal men sich door dese drank een weynig beswaren en verhitten, insonderheyt in de Somer. Die incommoditeyt is voor sommige te groot, en men kan seer wel vermyden, met of niet veel Thee, ofse wat later of met wat minder te drinken, en insonderheyt Spyse te eeten, die niet veel beswaard. 't Sal nog verschillen, van wat natuur en gewoonte en ouderdom dat yemand is. Maar 't sy hoe 't sy, niemand sal oyt met eenige schijn van reden konnen klagen, dat 10 of 12 kopjens Thee water, even na 't middagmaal schade doen. Datse hem beswaren is weynig, en sijn schuld, om dat hy of te veel of al te beswarelijke Spyse gegeten heeft. De verhittinge, die hy gevoeld, en 't sweet 't welk daarop volgd, is geen quaad, ja sy is een remedie tegens sijn overdaad, om 't lichaam wederom te ontlasten van te veel voedsel of yets quaads, dat hy genomen heeft. Het Thee-water met de Spyse in de maag sich vermengende, kan niet dan bevorderen de veranderinge van de Spyse in 't voedsame sap; het helpt dan de maag en sijn ferment in sijn functie; want de warmte van 't water en van de Thee vermeerdert de hitte van de maag, en doet hem soo veel te beter teren. 't Water als water maakt de Spyse dun, fluide en sappig. Het vlugtig Sout en de fijne Olie van de Thee vermeerdert de krachten van 't natuurlijk ferment, en doet 't selve des te meer gisten en werken met de sure

in so far as money and time permit, to please the eye and the palate. Few people pay any regard to health or know what wholesome food is and how it ought to be prepared. Most of the concoctions, all the side-dishes, the sauces and the whole way of preparing are wrong, harmful and against and without any reason. The cookery-book and the knowledge that our women, kitchen-maids and cooks pretend to have is so wrong that if one tried to teach them they would be astonished to be convinced of so many abuses and great mistakes.

V.

Having said these things let us see what tea does in a good stomach, which is so rare among people, however, as a white crow. If one drinks tea soon after dinner, especially after a rather copious meal, this drink will cause a little heaviness and heat, especially in summer. This inconvenience is too great for some people, and can be avoided by not taking much tea or having it a little later and especially by eating food that does not lie heavy on the stomach. There will be differences according to the nature, habits and age of the tea-drinker. Be that as it may, no one can ever, with any semblance of reason, complain that ten or twelve cups of tea-water, soon after dinner, do him any harm. It says little that they cause heaviness and he himself is to blame, because he has eaten too much or too heavy food. The heat that he feels and the perspiration after, do not matter, nay they are a remedy for his excess, delivering, as they do, the body of too much food or of some bad things he has taken. The tea-water mixing with the food in the stomach, can only aid the change of the food into the nourishing juice; so it helps the stomach and its ferment in their function, for the warmth of the water and the tea increases the heat of the stomach and cause it to digest better. The water renders the food thin, fluid and juicy. The volatile salt and oil of the tea increase the powers of the natural ferment, promote fermentation and act all the more strongly with its own acid parts and with those of the food so that, in any case, tea is good for the stomach if drunk soon after a meal.

delen van sich selven, en met die van de Spyse. Soo dat de Thee, hoe men 't ook considereert, goed is voor de maag, aanstonds op de Spyse gedronken.

VI.

Het Thee-water met de spyse vermengd is ook nog seer dienstich om de winden te verdryven, omse de doen oprispen, of om te beletten dat uyt een windachtige spijse soo veel winden niet groejen; dit alles is 't effect van 't Water, van de warmte, en insonderheyt van de aromaticque, en Carminative kragt van de Thee, wiens sout en oly eenigsins van die natuur is, als de anijs, fenkel, salie, munte etc. maar de Thee is soo heet niet als dese, en verdrijft meer de winden, als dat syse maakt, gelijk de anijs, en d'andere doen. De Thee dan beneemt de benautheyt, die men gevoeld, als de maag met spijs en winden beladen is.

VII.

Die een weynig later na de maaltyd Thee drinkt sal nog een ander effect bevinden van de selve; 't welk is, dat het Thee-water seer veel sal helpen uyt de maag verdryven het grofste van de spijse; want dat sal door het Thee-water dun en fluide worden, 't sal meerder en eerder gisten, en eyndelijk de maag door 't water en de warmte beladen sijnde sal 't meer sijn kragt inspannen, om sich 't ontlasten van 't een, en 't ander. Dese dranck om my te dienen van dat gemeene woord, is dan het bequame sakkertie, en veel beter als de Wijn, Brandewijn, of eenig maagsoopje. 't Is dese drank, die seer gelukkig de maag doorspoeld, en suyverd, en de spyse distribueert na de darmen en verders.

VIII.

De maag van een gesond mensch is selden ledig, om dat hy gewoon is 3 of 4 maal daags te eeten, of op een reys soo veel spyse te nemen, dat de maag de selve niet dan in lange tyt kan verteren. 't Is hier de plaats niet, om te seggen, dat de gewoonte van 4 korte maaltyden op een dag beter is, als 2 of 3 die groter sijn. Maar 't is hier de plaats,

VI.

Tea-water mixed with the food also serves to drive out gases by belching or to prevent the formation of much wind from flatulent food; all this is caused by the water and by the warmth, but especially by the aromatic and carminative power of the tea, the salt and oil of which are somewhat of the same nature as anice, fermel, sage, mint etc., though tea is less pungent than these and is rather carminative than flatulent as anice and the others are. Tea then eliminates the oppression felt when the stomach is charged with meat and drink.

VII.

Who takes tea somewhat later after a meal will feel still another effect, which is that tea-water contributes a good deal to evacuating the stomach of the coarse parts of the food, which will become thin and fluid through the tea-water, ferment better and sooner, and finally the stomach, laden with water and heat, will try harder to eject both. This beverage then is, to use the common word, the good finishing drink and is much better for the stomach than wine, brandy or some specific stomachic. It is this drink that very effectively rinses out the stomach, cleans it and distributes the food to the bowels and so on.

VIII.

The stomach of a healthy person is rarely empty, because he is accustomed to have a meal three or four times a day or to take so much food at once that the stomach takes a long time over the digesting of it. This is not the place to say that taking four small meals a day is better than two or three larger ones. But this is the place to consider

om te considereren, wat effect de Thee doet op een maag die by na, of geheel ledich is. Soo 'er nog een goed restant is van de Spyse, die nog niet 't enemaal verteerd is, soo sal het Thee-water 't selve aantasten, doen gisten, en wegspoelen: maar in de selve tijd den appetyt verwekken, en groter maken, als hy niet soude wesen, indien men geen Thee gedronken hadde. Indien de Maag weynig of niets meer van de Spijse heeft, soo sal het Thee-water den honger een weynich verminderen; maar korte daar na vermeerderen, ten waare yemant seer veel Thee had gedronken, en principaal met weynig water vermengd: 't welck de regte methode is, om een maag te bederven; want het Sout van de Thee genomen soo puur, niet gebroken door 't water, en dan nog in quantiteyt, soo sal de nodige surigheyt van 't ferment in de maag stomp en kragteloos worden. 't Is dese gewoonte, die seer te culperen is, en men moet geensins nog d'Indianen, noch d'onse uyt de Indien komende navolgen in de gewoonte, die sy hebben om 3 of 4 kopjens Thee seer sterck en bitter en met suyker versoet te drincken in dit land. Die manier is vol van gevaar, en de korte weg, om maag, bloed en hersenen te bederven.

IX.

Het Thee-water dan op een ledige maag gedronken, is goed om appetyt te maken, soomen maar niet te veel of te sterk een extract van Thee drinkt, en dat men niet te lange vertoeft, om 'er Spyse op te nemen, en voor al dat men geen seer sware en onmenschelijke Spyse eete, die de maag van geen menschen ('en sy door wyn of andere vurige dingen ontsteken, veel min in dit geval) verteren kan. Men moet wel bedagt sijn, dat een goede maag met een maaltijd kan bedorven worden, en dat hem niets soo schadelijk is, als te veel te eeten, of te drinken, of hem te geven een spijs of een drank, of alle beyde, die hy niet kan verteeren, nog wederom quyd te worden. 't Is een seldsame dollicheyt, dat de menschen, om de lust en smaak te voldoen, de maag doen lijden soo veel ongemaks. Waarom niet soo veel sorge gedragen voor de maag, als voor de tong? Ja voor alle de leden des lichaams, die alle moeten lyden, om het genoegen dat de mond geniet? Wat reden, wat deugd, wat liefde is 'er alle leden te abandoneeren, om maar een lid plaisier aan te doen? De mensch, die na syn lust leefd, is een

what effect tea has on an empty or almost empty stomach. If there is still in it a good remnant of food not quite digested, the tea-water will mix with it, cause it to ferment and wash it away, at the same time stimulating the appetite and making it greater than it would have been if no tea had been taken. If the stomach contains little or nothing, the tea-water will first diminish the hunger a little, but soon after increase it, unless very much tea is taken, especially if mixed with little water, which is the right way to spoil the stomach, for the salt of the tea taken almost unmixed, not diluted with water and that taken in a great quantity, will render the needful acidity of the ferment in the stomach weak and ineffective. This habit is to be condemned, nor should the Indians or our people coming from the Indies be imitated who, in this country, drink three or four cups of very strong and bitter tea sweetened with sugar. This habit is full of danger and a short way to the spoiling of the stomach, the blood and the brains.

IX.

Tea-water on an empty stomach helps to stimulate the appetite, if not drunk too strong and if there is not too long an interval before food is taken, and especially if the food is not too heavy, or, in fact, unfit for human beings, for no stomach can digest such food, much less when inflamed by wine or other heating things. It should be remembered that a good stomach can be spoiled by a single meal and that nothing hurts it more than eating or drinking too much or such food as it can neither digest nor get rid of. Is is strange madness that, to pamper the desire and the taste, people cause the stomach to suffer so much discomfort. Why not take as good care of the stomach as of the palate, nay of all the members of the body which all have to suffer for what the mouth enjoys? What reason, virtue or love is there in abandoning all the other members to give pleasure to one? He who obeys his desires is a tyrant to his body. How pleasant life would be and how long it would last if people would accustom themselves to be satisfied with a regular taste and to give to the stomach

tyran van sijn lichaam. Wat soud het leven een plaisier hebben, wat soud het lang duren, indien dat de menschen gewoon waren sich te vergenoegen met een reguliere smaak, en met haar maag geen andere Spyse te geven, als hy die seer licht verteerde, en waar uyt hy niet als goed voetsel trok voor 't lichaam. Wat heeft doch iemand van de smaak, alsse verby is? Wat plaisier is het, 't welk aanstonts niet alleen verby gaat, sneller als een wind, maar 't welk agtervolgd word van leetweesen, verdriet, pijn, sieckte, dood etc. Wie is 'er, die sonder dol en uytsinnig te wesen, verkiest het playsier van een ogenblik twee of drie onder conditie van duysent uren te sullen moeten lyden alle de tormenten, die een mensch konnen overkomen? Evenwel soo sijn de menschen, de aangename smaak van een quade Spyse, de soeticheyt van een drank, die sy geen half-uur konnen genieten, die willense egter, al quamense daar na en soo langen tyd, de siekten en pijnen te lyden de welke daar uyt ontstaan. 't Is de Thee, die men sijn maag sonder perikel kan geven, en waar van men niets te vresen heeft, soo men maar 't extract van Thee met genoeg waters vermengd. 't Sy de maag ledig is, of niet, dese drank is altyd goed; want sy helpt de maag sijn spijse verteren, en uytdryven, of sy versadigt hem enigsins in sijn appetit, of sy verwekt sijn lust, of soose qualijk te pas is, sy geneest hem, 't geen men nu sal consideren.

X.

De maag is meer dan een siekte onderworpen. Maar geen, die niet komt door de overdaad, of eenige andere fout van de mensch selfs; in de meesten soo is onse Thee een remedie gelijkse is 't preservatif tegen de meesten. Men kan verseekren, dat een mensch die geen drank anders drinkt als Thee, en niets gebruykt als goede Spyse 2 of 3 maal daags, sonder oyt soo veel te eten, dat sijn honger versadigt is, of dat hy sich na de maaltijd beswaard, slaperig, en luy bevind, noyt over een quade maag sal klagen, ten ware dat het hem van de koude quam, die hy met een goed kleed seer licht kan weeren. 't Is de Wijn, 't Bier, 't Fruyt, de Vis, de Confituren, 't Gesuykerde, 't Harde en Soute Vleesch, den Azyn, de Cytroenen en veel andere dingen, die te veel en te lang genomen, de maag ruineren, sijn ferment bederven, en hem met Suur, Slym, Gal of soo 'er eenig ander quaad

only easily digestible food from which it could extract good nourishment for the body. What does taste matter which is only momentary? What is this pleasure which not only passes sooner than the wind, but is followed by regret, sorrow, pain, disease, death etc? Who that is not foolish or insane chooses the pleasure of a few moments under condition of having to suffer all the torments which can befall a human being for a thousand hours. However, such is man, he desires the pleasant taste of bad food, the sweetness of a drink which can only be enjoyed for half an hour, even if afterwards and for a long time he has to suffer disease and pain which arise from it. Tea can be given to the stomach without any danger and one need have no fear of it if the extract of it diluted with enough water. Whether the stomach be empty or not, this drink is always harmless, for it helps the stomach to digest and evacuate its food, satisfies its appetite a little or stimulates it or, if it is in a bad condition, it cures it, as will now be considered.

X.

The stomach is subject to many diseases, but there is none of them but is caused by excess or by some other fault of the person himself. In most cases our tea is a remedy, likewise as it is a preservative. It may be asserted that if a man drinks no other beverage than tea and takes only good food twice or three times a day without ever eating so much as to be satiated or to feel heavy sleepy or lazy after a meal he will never have to complain of a bad stomach, unless it should be caused by cold which can easily be prevented by warm clothes. It is wine, beer, fruit, fish, preserves, sweets, smoked and salted beef, vinegar, lemons and so many other things which, taken too long and in too great quantities, ruin the stomach, disorder its ferment and fill it with acid, mucus, bile or any other evil humour. These cause stomach-ache, flatulence, gases, acidity or hot eructation

humeur is, opvullen; hier uyt ontstaan de maag-pijnen, het braken, de Walging, de quade appetijt, opblasing, de Winden, de sure, of hete oprispingen, en andere gebreken, die de abstinentie van alle die quade dingen, 't matig gebruyk van Goed voetsel, en het Thee-water voorkomen, en 't enemaal beletten. Men vreest te seggen, dat het Thee-water, dagelijkx gedronken de kragt heeft, om veel van de voorsz. gebreken, ook dan te verhinderen, wanneer yemand sich niet wel en wagt; want dit Water versterkt de maag, defendeert hem tegen soo veel sware attaques, en geneest aanstonds verscheyde van die accidenten, veel secuurder en gemakkelijker, als de Medicynen van onse Doctoren. Maar dese raad soude meer occasie geven tot de debauches, en men is verblyd, dat dese drank niet magtig is, om alle ongemakken door te komen, en te genesen, die men op sich laad door de debauches. 't Is veel menschen nodig siek te worden, op dat sy door bevindinge leeren wat schuldig sijn aan de Gesontheyd, en wat ellende, dat sy verdienen, dewijlse moedwillig verwaarloosen soo groot een goed.

XI.

Die gene, die de maag met slijm of zuur vervuld hebben, konnen sig dikwils sonder eenige andere remedien genesen in weynig dagen met drie of vier maal Thee te drinken, en ondertusschen na te laten al wat zuur of slijm maakt, niet etende als eens daags weynig goede Spyse, niets drinkende als de Thee, en dat met regen-water, en somtijds een kleyn dronkje Brandewijn daar op, soo dat dan de maag niet hersteld in korte tijd, soo raad ik haar toevlugt te nemen tot een goed Doctor, en niet tot wijve raad, Quakzalvers, Apotekers of diergelijke losse onervarene luyden, die niet wetende wat sy doen, niets goeds doen als door temeriteyt en by hazard. Die een maag hebben, de welke Gal opwerpt, sullen sich ook konnen genesen met Thee te drinken, soo sy willen abstineren van Wijn, sterk en oud Bier, Tabacq, mostaart, Ajuyn, en dikwils ook van 't zuur en zout, insonderheyt, indien sy een groene Gal uyt braken. 't Is waar, in 't eerste sal de Thee schynen de Gal te vermeerderen, te verwekken, haar lichaam te versetten en quaad te doen; maar soo sy continueren, de Thee sal haar sijn een remedie en een preservatif, die haar onder een reguliere manier van eeten sal brengen tot een juste temperature.

and other troubles, which can be prevented by abstention from all those bad things, by eating good food in moderation and by tea-water. We fear to say that tea-water, taken daily, has the power to prevent many of the evils before-mentioned also when a person is not careful, for this water strengthens the stomach, defends it against many fierce attacks and immediately cures several troubles much more easily and surely than the medicines of our doctors. This advice, however, would give more occasion to debauches and we are glad that this beverage is powerless to prevent and cure all the discomforts incurred by debauches. For many people it seems necessary to fall ill in order to learn by experience what they owe to their health and what misery they deserve by wilfully neglecting so great a good.

XI.

Those who have filled their stomachs with mucus or acid can often cure themselves without any other remedies, in a few days, by taking tea three or four times, meanwhile abstaining from all that produces acid or mucus, eating only once a day some good food, drinking nothing but tea with rain-water with occasionally a little brandy after. If this does not restore the stomach in a short time I advise them to have recourse to a good doctor and not to the advice of women, quacks, apothecaries or suchlike stray inexperienced people, who, not knowing what they do, can only do some good by temerity or hazard. Those who have a stomach which throws up bile can also cure themselves by drinking tea, if they will abstain from wine, heavy old beer, tobacco, mustard, onions and often too from sour and salt things, especially if they vomit green bile. At first, it is true, the tea will seem to stir up and increase the bile, upset the body and harm it; but if they keep taking it, the tea will be a medecine and a preservative to them which, with meals at regular times, will restore it to the right temperature.

XII.

Dat de Thee de winden en de opblasingen verdrijft, die men gevoeld of als de maag ledig is, of soo veel te meer als se vol Spyse is, sal d'ervarentheyt leren aan die gene, die op ons advys eens de proef daar van sullen believen te nemen. Men versekert haar, dat, gelijk als dit quaad niet komt, als door 't Fruyt, 't Gebak, de Suyker en Gesuykerde dingen, de Vis, 't Zout en Zuur etc. De Thee, dagelijks gedronken, is een van de aller-krachtigste remedien om de maag van slym en suur schoon te houden, 't welk synde, is 't onmogelijk dat sy van de winden soude opgeblasen zijn. De Thee neemt de selve aanstonds weg met de stoffe, waar uytse groeyen, en 't dagelijks gebruyk van de selve belet de nieuwe aanwas van winden, 't en zy yemand met debauche lust heeft de kracht van de Thee te benemen, en sich met wind op te vullen.

XIII.

Het Thee-water is ook een van de beste vehicula, die ik heb gevonden om te drinken, na dat men genomen heeft een purgatie, een vomitif, of een zweet-drank, of 't een of 't ander Sout, Tinctuur van Staal of wat het ook zy, om d'obstructien weg te nemen, de humeuren te temperen, etc. Het Thee-water doet de Medicijnen smelten, dun worden en haar delen van sich spreyden, soo datse eerder en beter haar werking doen. 't Is een regt menstruum, om een Medicinale tinctuur uyt te trekken, die dan lichter passeert uyt de maag na de darmen, en van daar na 't bloed door 't gansche lichaam. 't Is nog een Correctorium van quaadaardigheyt en de scherpte die in sommige purgerende dingen gevonden word, en die sommige Doctoren of ignorante Apotekers daar van niet wel gescheyden hebben. Indien men een vomitif heeft ingenomen, soo maakt het Thee-water de Gal, Slijm en andere humeuren (insonderheyt 't Suur, met 't welk dat sich 't Alcali in de Thee concentreert ofte vereenigt) los, en doet met minder force en beter succes de braakdrank ageren. Hoe de Thee de sweetdrijvende Medicijnen helpt, sal ik daar na seggen. Maar de gene, die men gebruykt om de verstoptheden van d'ingewanden te openen, om de humeuren haar scherpheyt te corrigeren, of haar corruptie te

XII.

That tea drives away the wind and the eructions, which are felt either when the stomach is empty or, and much more so, when it is full of food, experience will teach those who, at our advice, are willing to put this to the test. They may rest assured that this evil is only due to fruit, cake, sugar and sugared things, fish, salt, sour things etc. Tea drunk daily is one of the most powerful medicines to keep the stomach clean and prevent mucus and acidity from coining in, so that it cannot possibly be flatulent. Tea immediately eliminates wind with the matter that raises it, and the daily use of it prevents new increase of wind, unless one wishes to obviate the effect of tea by debauch and fill oneself with wind.

XIII.

Tea-water is also one of the best vehicles I have found for drinking after a purgative, a vomitive or a sudorific has been taken or some salt, tincture of iron or whatever it be to remove the obstructions, temper the humours etc. Tea-water melts the medicines, dilutes them and distributes them so that they are more effective. It is a good menstruum to extract some medical tincture, which then more easily passes from the stomach to the bowels and thence to the blood and through the whole body. It is a correctivum of the virulence (violence) and pungency found in some purgatives which some doctors or ignorant apothecaries have not well separated from them. If one has taken a vomitive tea-water sets free the bile, the mucus and other humours, (especially acidity with which the alkali in the tea concentrates or unites) so that the vomitive acts less violently and more successfully. I will tell afterwards in what way tea aids the sudorifics. But the purgatives and the medicines used to correct the sharpness of the humours and prevent and cure their corruption, could find no better assistant than tea-water taken daily, which is so effective in distributing the other medicines and even in opening the bowels and tempering sharpness that, since its discovery, I have

beletten en te herstellen, konnen niets kragtiger hebben tot haar secours als het Thee-Water, dagelijks genomen, 't welk selfs seer wel de verstoptheden openende, de scherpte temperende, en de kracht van d'andere Medicijnen promptelijk distribuerende, een effect doet soo considerabel, dat ik my sedert dese inventie gelukkiger hebbe gevonden in 't genesen van diverse gebreken, die ongeneeselijk sijn sonder dit secours; om dat of de Medicijnen niet veel gevoerd worden over al tot de sieke deelen of dat den drank en selfs de Apozemaas, Juleben en Mixturen van onse Medicijns, die haar vehicula sijn van goede remedien, de kragt en werking van desen beletten. De methode van die gene, die met Theewater Rhabarbar, Senebladen, etc. uyt-trekken, om sich te purgeren, kan ik niet proberen, om dat een water vervuld met de deelen van de Thee niet soo wel na sich neemd die van Rhabarber, als een puur water. 't Is genoeg een goede infusie te nemen, en den Thee kort daar op te drinken, hoewel ik menschen seer gemakkelijk heb doen purgeren, doende veele haar 8 à 10 kopjens kort op de purgatie, nog soo veel in 't midden van haar werking, en niet minder na de werking drinken om te purgeren met gemak, facil met succes en sonder verzwakking of alteratie; maar een yegelijk zy gewaarschuuwt dit niet te doen, als onder de directie van een goed Medicijn, die de Tijd, de dispositie van humeuren en veel andere dingen wel versta.

XIV.

Men sal dit Capittel besluyten met te recommanderen, aan alle personen de Thee ook in dit geval, wanneer haar den honger manqueert, of datse niet als een valsche of flaauwe lust hebben tot eeten. Den honger is de roeper, die ons de ure van te eeten komt seggen, veel correcter, als 't beste Horlogie. Als de maag sich van de spijs ontlast en de selve na de andere leden versonden heeft, soo is 't den honger, die ons waarschouwt, dat de selve ledig is; hy moet dan geen ledige mage hebben, die geen honger heeft. Die sijn ontbijt te groot neemt, heeft 's middags geen lust om te eeten; en die 't middag maal te lang houd, kan geen goed avondmaal doen, als met niet of weynig te eeten. Al wie 's avonds sijn maag opvuld met Spijs en drank, insonderheyt met die, dewelke seer swaar te verteren is, die beneemd sich den soeten

been more fortunate in curing various defects, which are incurable without this aid; because either the medicines are not carried to all the sick parts or the infusions, even Apozem, Julep and Mixtures of our doctors, which are their vehicula of good remedies, prevent the effect of these. I cannot try the method of those who draw rhubarb, semia-leaves etc. with tea-water to purge themselves, because water full of the parts of tea, does not assimilate those of rhubarb etc. as quickly as pure water would do. It is sufficient to take a good infusion and drink the tea soon after, though I have easily succeeded in purging people by making many of them take eight or ten cups, soon after the purgative, an equal number in the middle of its action and as many after the effect, in order to purge with ease and success and without weakening or alteration. But let every one beware, lest he do this without the guidance of a good physician who understands the time, the disposition of the humours and many other things.

XIV.

This chapter will be concluded by recommending tea to everyone also when they are not hungry or have only little relish for their food. Hunger is the crier announcing the dinner-hour to us much more correctly than the best watch. When the stomach has evacuated and sent the food to the other members, it is hunger that warns us that it is empty; he who is not hungry cannot have an empty stomach. Who eats too much breakfast has no appetite for his dinner and who takes a large dinner can only sup on little or nothing. Who, in the evening, fills his stomach with meat and drink, especially if it is of a kind that is hard to digest, robs himself of a pleasant hunger the next day. Only repletion of the stomach, excess, debauches and bad meat and drink take away hunger, though laziness und sleep diminish

honger van de volgende dag. 't Is niet als de repletie van de maag, de overdaad, de debauches en de quade Spijs en drank die den honger benemen, hoewel de luyheyt en de slaap so wel den selven verminderen, als den arbeyd se vermeerdert. De Thee met een ordentelijk leven, komt al dit quaad voor, en soo yemand sijn honger verloren heeft, het Thee-drinken salse hem herstellen, indien 't quaad soo groot niet is dat het een kragtiger Medicijn vereyscht; die men moet soeken onder 't advys van een bequaam Doctor. Maar de Persoonen die ons seggen, dat haar honger overgaat door Thee-drinken, die betuygen dat sy een quade maag hebben, beladen met een overvloedig slijm, 't welk de kragt van 't ferment seer verswakt, soo dat den honger kleyn is, en 't eenemaal vergaat door de Thee, die d'overige zurigheyt van 't ferment beneemd. Dese personen hebben de Medicijn-meester van noden, om sich te laten genesen; ja het Thee drinken is haar ook een Medicijn, en bij continuatie, bequaam om de maag te herstellen, en den honger diese eerst schijnd te benemen, daar na op te wekken.

it as much as work increases it. Tea and a decent life prevent all this evil and if any one has lost his appetite tea-drinking will restore it, if the trouble is not so great that a stronger medecine is necessary, which should be taken at the advice of a good doctor. But those who tell us that they lose their appetite through tea-drinking testify to having a weak stomach, full of mucus which greatly weakens the effectiveness of the ferment, so that there is little appetite, which quite disappears through tea, which robs the ferment of the rest of its acidity. These people need a doctor to cure them and tea is also a medicine to them, fit, if constantly taken, to restore the stomach and stimulate the appetite, which, at first, it seems to take away.


Vorige Volgende