Opuscula Selecta Neerlandicorum de arte medica. Jaargang 1937
(1937)– [tijdschrift] Opuscula selecta Neerlandicorum de arte medica–
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
[pagina 250]
| |
I.In dien de maag was gelijk een gedroogde blaas, soo soude het water, en insonderheyt het warme water de selve verslappen, en van sijn kragt beroven. Men heeft moeyte gehad, om uyt te vinden de oorspronk van 't voor-oordeel der gener, die seggen, dat de Thee de maag verslapt. Soude sulx, het sout van de Thee doen of sijne fijne Olie, uyt welke beyden sijn bittere en asstringerende smaak bestaat? of doet 't het water? of eyndelijk word de maag slap door de hitte van drank? soo 't eerste waar is, hoe komt dan dat sulk een Sout en Olie de maag door andere dingen verslapt, genesen? indien 't water de oorsaek is van de slappicheit, waarom verslapt dan 't water niet, 't welk men puur drinkt, 't welk men in de spyse en 't bier gebruykt? waarom estimeert men dan soo seer een dronk Born-, Spa- of Fonteynwater? waarom sijn de wateren tot Aken, en op soo veel andere plaatsen, soo gesond, als men se overvloedig drinkt? maar by aldien de warmte van het Thee-water soo verslapt, laat se ons dan reden geven, waarom de spijse, die men alle dagen warm eet, nogtans de maag niet verslapt? word dan de maag niet verslapt door de kragt van de Thee, nog door 't water, nog door de warmte, hoe hebben dan soo veel menschen de couragie om te seggen, dat de Thee de maag verslapt, den appetijt beneemt, en de concoctie van de spijse belet? de functie van de maag is, de spijse te ontfangen, eenige tijd te behouden, en terwijl sy in een sap verandert, allengskens en sagjens van sig uyt te dryven na 't gedarmte. Dese functie doet de maag soo sagt, en soo | |
[pagina 251]
| |
Chapter III.
| |
[pagina 252]
| |
wel, dat geen mensch oyt sulx gevoeld, in soo verre, dat men Personen vind, die ons seggen, dat sy twyfelen of sy een maag hebben; ten minsten dat sy niet weten, waer de selve gelegen is. En seker die menschen sijn niet seer te beklagen; maar als de maag zijn werk niet wel kan verrigten, dan is 't dat men gevoeld, dat men een maag heeft; en datter seer veel aan gelegen is, dat sy sich kan quyten van hare schuldigheyt, om dat het leven en de gesondheyt van de selve afhangt. Nu soo de menschen onkundig zyn van de maag, so zyn sy 't nog veel meer aangaande de actie, die de selve doet, en indien 't my geoorlooft is de waarheyt te seggen tot verbaastheyt en confusie van die menschen, die pretenderen, dat dit al van ouds af bekend is geweest, 't is weynig Jaren geleden, dat de gansche wereld noch onkundig was van dese soo noodwendige kennisse. De gantsche oudheyd van Adam af tot ons toe, hoe Geleerd ook dat se geagt werd, heeft niet geweten, en niet konnen seggen, hoe de maag zijn functie verricht tot onderhoud van 't Leven en de Gesontheyt. In dese onkunde in plaats van de waarheyt met naarstigheyt te soeken, soo hebben de valsch-geleerde Doctoren sich selven ingebeeld, dat sy genoeg gedaan hadden, met te seggen, dat de maag, de spijse in sich begrijpt, en als een pot op 't vuur, door sijn hitte kookt; maar gelijk dit valsch is, soo sijn meest alle de regels, die sy op dit fondament gebouwd hebben, valsch en seer schadelijck voor de sieken en gesonden. 't Is niet te seggen, wat quaad alle dagen hier uyt ontstaat, en uyt dese source is ook opgeweld het vooroordeel dat de Thee de maag verslapt. Indien de Autheuren, en de Defenseurs van dese opinie kennen hoe de maag sijn functie doet, en wat hem daar in of verhindert of helpt, sy souden soo verkeert en hartnekkelijck niet staande houden een oordeel, 't welk t'eenemaal valsch is. Men wil niet seggen, dat een yegelijk, die Thee drinkt, geen slappe maag sal hebben. Dat ware te wenschen, dat dese drank soo veel kragt hadde. Men weet seer wel, dat een slappe maag in ons land, een seer gemene quelling is, en selfs onder onse Thee-drinkers; ja men wil niet verbergen, dat de maag van veele Personen, na dat se een tijd Thee gedronken hebben, seer verslapt is geworden, dat se den appetijt verloren hebben, en ongesond, siek en krank sijn geworden. Maar men durft versekeren, dat de slappicheyt van haar maag niet ontstaan is van Thee te drinken, maar door andere oorsaken, de welcke sy niet remarqueren, en 't sou haar nodig wesen, dat se kenden dese onbekende oorsaken, opdat sy sich wagten mogten | |
[pagina 253]
| |
when the stomach cannot do its work well, one feels that one has a stomach and that it is very important that it can do its duty, as life and health depend on it. If people know little or nothing of the stomach, they know still less about its function, and, if I am allowed to tell the truth to the astonisment and confusion of those who pretend that all these things have been known from of old, it is but a few years ago that the whole world was still ignorant of this very necessary knowledge. From the days of Adam up to our own time, no one, however learned he may have been thought, has been able to tell how the stomach functions, in order to maintain life and health. In this ignorance, instead of diligently seeking the truth, the pseudo-learned doctors imagined they were doing enough, when saying that the stomach contains the food and boils it through its heat, as the fire does the pot; but likewise as this is wrong, so are almost all the rules built on this foundation wrong, besides being very noxious to the sick and the healthy. It is impossible to say how much evil arises from this every day; and from this same source has come the prejudice that tea relaxes the stomach. If the authors and defenders of this opinion knew the way the stomach functions and what helps or hinders it in doing so, they would not so mistakenly and obstinately maintain an opinion which is entirely wrong. We do not want to say that no one drinking tea can have a relaxed stomach. How glad we should be if we could say that tea has so much influence. It is well-known that relaxed stomach is a common trouble in our country, even among tea-drinkers; it will not even be denied that many people's stomachs, after tea has been drunk for some time, have grown very relaxed, that these people have lost their appetite and have become ailing or have fallen ill. But we venture to assert that this relaxation of the stomach is not due to tea, but has other causes, which they do not notice. It would be better if they knew these unknown causes, so that they could beware of stupidly blaming tea and rather give those things a wide berth which really bring about the complaint. | |
[pagina 254]
| |
van de Thee onnosel te blameren, en datse veel eer souden vlieden die dingen, die waarlijk dese qualen voort brengen. | |
II.Men moet in 't kort voor af seggen, dat de kracht van de maag, om de spyse te verteren, niet soo seer bestaat in de maag selfs, als in de sappen en liqueuren, die in de maag sijn, ende die sich met de spyse vermengen; dese sijn het, die de spyse in een of twee uren veranderen in het voedzame sap ofte Chylus. Maer de vliesen, die de sak maken, welke men de maag noemt, die doen niet veel meer tot dit werk, als een pot, waar in men de spyse kookt. Sy ontfangen, omhelsen en persen de Spyse om wederom uyt de maag te vloeyen, soo ras als de selve begint dun en sappig te worden. Soo dat, indien dese vliesen van de maag vadsig, slap en onbequaam zijn, om de Spyse te houden, of uyt de dryven, soo sal dit werk niet wel verrigt worden; maar soo dat oyt kan gebeuren, soo gebeurt het seer selden, en daarom moet men de slappicheyt der mage anders uytleggen. 't Sijn de ordinaris vochticheden, aan welcke dat het manqueert, als de maag of geen appetijt verwekt, of de Spyze wederom uytwerpt, of niet verteert, als met pijn en ongemak, en dit behoord men te verstaan onder de naam van een slappe of quade maag. | |
III.Dat dese slappe maag ontstaat door Thee-drinken, wie sal 't ons bewysen van die gene, die sich niet onthouden van sulx met confidentie te seggen. Is 't de ervarentheyt, die haar dat leerd? hebben dan alle, of vele van de Thee-drinkers soo slappe en quade magen? maar wie, en wat versekert haar, dat de gene die Thee drinken, een slappe maag krijgen, niet van soo veel andere dingen, die sy gebruyken voor en na, en met de Thee, maar juyst van de Thee selfs of van 't water? eyndelijk wat sekerheyt hebben sy, dat die Personen geen slappe maag, ofte nog een quader maag souden gekregen hebben, indien sy geen Thee gedronken hadde? immers sijn 'er soo veel Personen, die een slappe maag hebben, en vele Jaren ofte haar gansche leven gaan | |
[pagina 255]
| |
II.First we must briefly say that the power of the stomach to digest food lies not so much in the stomach itself, as in the saps and juices that are in the stomach and mix with the food; it is these that, in two or three hours, change it into the nourishing juice or chylus. But the membranes forming the pouch called stomach, do not contribute more to this work than a pot to the boiling of food; they receive and enfold the food, and, as soon as it begins to get thin and juicy, drive it out of the stomach again. So that, if these membranes are slothful, flaccid and unfit to retain the food or drive it out, this work will remain undone; but this occurs very rarely, if ever, so that the flaccidity of the stomach will have to be explained differently. It is the ordinary humidity which fails, when the stomach either raises no appetite or rejects the food or does not digest it, except with pain and discomfort; this is what has to be understood by a relaxed or bad stomach. | |
III.Who among those that do not refrain from saying with confidence that a relaxed stomach is caused by tea-drinking, will prove the truth of this assertion? Has experience taught them? Have all, or many, tea-drinkers bad stomachs and how can one be sure that they do not get them from so many other things which they take before or after or at the same time as tea, but from the tea itself or from the water? Finally, how do they know that these people would not have a bad or even a worse stomach, if they had not taken tea; for are there not many persons with a relaxed stomach suffering for many years or all their lives, who have never seen or tasted tea? But there are also many who got rid of this complaint, after drinking tea for a consider- | |
[pagina 256]
| |
quynen met de selve, die noyt Thee gesien of geproeft hebben. Maar daar sijn 'er ook veele, die de quade maag verloren hebben, na dat se een geruymen tyd de Thee drinken. De blinde ondervindinge geeft dan geen steunsel aan dese valsche opinie, om dat het een los, lichtvaardich en valsch oordeel is te besluyten dat een slappe maag ontstaat uyt de Thee, om dat se ontstaat na 't gebruyk van de Thee. Evenwel de menschen oordelen op die wyse, en selfs onse Doctoren van d'oude secte, hebben haar gansche Medicijne by na te samen gesmeet van sulken ridicule oordelen, en 't sijn die nogtans, die sy met soo veel fierheyt en onbeschaamde stoutheyt defenderen nog heden ten dage, wanneer men Sonne-klaar de valsheyt en schadelijkheyt van de oude opinien getoont heeft. Men sal dan sich niet verwonderen, al ware het dat dese onse demonstratie by veele geen credit vonde; maar men wil alhier geen Propheet zijn van een quaad succes van onse onderneminge; men recommandeert de sorge aan alle Personen, die raisonnabel zyn, dat sy 'er wel op letten, hoe sy oordelen, om dat het geen grote moeyte is, om sich te bedriegen in sijn oordeel. | |
IV.Andere sullen mogelijk menen met groot regt sig te persuaderen, dat de Thee haar qualijk bekomt, en de maag verslapt, of andersins eenig gewelt aan doet, om dat sy somwylen kort na 't drinken van Thee pijn gevoelen, walgachtich zyn, somtyds braken, ofte met grote benautheyt en alteratie 't water wederom quyt worden. Dese klachte heeft meer schijn als waarheyt; en 't gaat dese Personen even eens, als die andere, die na dat se een goede aangename Spyse gegeten hebben, aanstonds vervallen in een pijn, die dikwils onverdragelijk is, en niet op houd, als na dat se haar eenige uyren heeft gepynigt, of dat de maag sig van de Spyse ontlast heeft, met de selve uyt te braken. Daar sijn al veele sulke menschen te vinden, en men siet haar dikwils met soo een pijn, die na den eeten komt, gansche maanden gequelt worden, sonder dat de remedien, die sy gebruyken, haar daar van genesen konnen. Souden dan dese Personen, die pijn, die walginge, dat braken, en die benautheyt krygen van de goede Spyse, die sy eten? soo dat niet waar is, en dat niemand soo dom is, of hy siet wel, dat sulx onmogelijk is, wel waarom sien sy dan ook niet, dat de | |
[pagina 257]
| |
able time. So blind experience does not support this false opinion, it being a loose, thoughtless, untrue conclusion that a relaxed stomach is caused by tea, because it comes after the drinking of tea. People judge in this way, however, and even our doctors of the old school have based the concoction of almost all their medicines on such absurd ideas, and these are the people who defend them with so much pride and insolent boldness, even to-day, when the falseness and noxiousness of the old opinions have been so clearly proved. We shall not be surprised if our demonstration is not believed by many, yet we do not want to foretell the failure of our enterprise; we warn all reasonable people to pay attention how they judge, as it is very easy to make a mistake. | |
IV.Others may imagine they are right in persuading themselves that tea does not agree with them and relaxes the stomach or hurts it in some other way, because sometimes, soon after drinking tea, they feel pain or qualms or even vomit, or with great oppression and discomfort, get rid of the water again. This complaint is rather apparent than real; it is with these people as with other who, after eating good tasty food, at once get often unbearable pains, which continue for some hours, not stopping till the stomach has rid itself of the food by vomiting. There are many such people to be found tormented for months together by such pains, which come after every meal, without the remedies they take being of any avail. Do these people get those pains, those qualms, that vomiting and oppression from the good food they eat? If not, and nobody is stupid enough not to see that this is impossible, - then why is it not understood that the stomach-troubles sometimes coming after the drinking of tea, are rather caused by the evil disposition of the stomach or by bad humours in it stirring the tea and causing a commotion which is something | |
[pagina 258]
| |
troubelen, die in de maag gebeuren, somtyds na dat se Thee gedronken hebben, veel eer verwekt worden door een quade dispositie van de maag, ofte door quade humeuren, welke in de maag liggen, en die de Thee roert, beweegt, en gelijck als doet gisten. Want wat isser dog in de Thee of 't water, dat dese troubelen kan verwekken? 't is de hitte niet van de Thee, die de maag te seer verhit; want de Thee is soo heet niet; en soo een kruyd, dat weynig hitte heeft de maag kon verderven, veel meer soude dan Wijn, Ajuyn, Peper, Nagelen, etc. sulx doen, die ter contrarie passeren voor die dingen, die de maag corroboreren. 't Is ook de scherpicheyt van de Thee niet, die soo groot niet sijnde, sodanig een effect niet kan doen. Maar 't sal 't water zyn, waar van men sich inbeeld, dat het de maag verslapt. 't Water, 't welk gelijk sy seggen, en qualijk alhier te passe brengen, dammen en dijken breekt, 't water dat alles door weekt en verslapt; maar dit alles is frivool; 't water ageert geheel anders op de maag, en de inwendige deelen van 't lichaam van een mensch, als 't doet in de Zee, in de Revieren en elders. Dese valsche sustenue word ook om verre geworpen van diegene selfs, die 'er Autheurs en Defenseurs van sijn. Sy drinken water of bier, sy eeten vochtige Spijs, Fruyt, en soo veel andere dingen, die water in sich hebben, en by na niets sijn als water; dan doet 't water geen quaad; waarom? sy denken 'er niet om. Maar het Thee-water, dat geen smaak heeft, die haar aangenaam is, dat willen sy veragten, en men sou haar op haar woord niet willen geloven, daarom moeten se eenige schijn van reden voor-wenden, en 't is dese wil alleen, om de Thee te blameren, of de lichtvaardicheyt, om sonder een just examen te oordelen, die haar doet sustineren met soo veel opiniatriteyt, dat het water of de Thee de maag verslappen. Een water, 't welk puur, klaar en suyver is, sonder suur, sout, of eenige andere scherpte, door 't vuur gekookt, en als gepuurt en fijn gemaakt, wat schade kan dat doen aan de maag, die altijd bedauwt moet sijn met sodanig een vogt, en die 't selve meer van noden heeft tot sijn functie, om de Spyse in een voedend Sap van sich weg te spoelen na 't gedarmte. | |
V.Daar is dan niets in de Thee nog 't water te vinden, 't welk de maag kan verslappen en onbequaam maken, om sijn functie te doen; ten | |
[pagina 259]
| |
like fermentation. For what do the tea or the water contain that could bring about these troubles? Not the heat of the tea, for it is not so hot and, if a herb with some heat could spoil the stomach, then this would be much more the case with wine, onions, pepper, cloves etc., which, on the contrary, pass for things restoring the stomach. Nor is it the pungency of tea which, not being so great, cannot have such an effect. But it may be the water that is thought to relax the stomach. Water which, as they say, and very little to the point here, breaks dams and dikes and saturates and weakens everything. But this is absurd, for water has quite a different effect on the stomach and the inner parts of the body of man than in the sea, in rivers and elsewhere. These false arguments are for the matter of that, subverted by the very persons who are their originators and defenders. They drink water or beer, eat humid food, fruit and so many other things containing water and consisting almost entirely of it. Then water is not harmful. Why not? Because they do not think about it. But the water in tea, the taste of which they do not like, they wish to despise and, as they would not be believed on their word, they must find a semblance of reason, and it is only this intention to blame tea, or their frivolity in judging without thorough investigation which causes them to maintain, with so much opiniatedness, that the water of the tea relaxes the stomach. Water, clear and pure, without acidity, salt or any other pungency, boiled by fire, cleansed and purified, what harm could it do to the stomach, which should always be bedewed with such moisture and which needs it sorely in its function of driving out the nourishing juice into the bowels. | |
V.There is nothing in tea or the water in it that could relax the stomach or make it unfit to function, unless it should be argued that | |
[pagina 260]
| |
ware, dat yemand sustineerde, dat het ferment, of het liqueur, 't welk in de maag is, om de Spys te veranderen in een sap, en uyt de selve een tinctuur, of een extract te maken, dat de Thee en 't water dit ferment corrumperen, of gelijk 't seer waarschynelijk is, 't selve met een groote stroom als weg te spoelen; maar dese conjecture word wederlegt door soo veel ondervindinge, ik sal niet seggen by de menschen van China en Japan, maar by onse Hollanders, die de Thee drinken in overvloed, sonder yets van dit imaginaire quaad gewaar te worden, als zynde gesond, en sterk van maag, altyd graag om te eten, en soo veel beter, als sy meer van dese drank gedronken hebben. Maar men wil alsoo de conclusie niet maken, dat soude sijn na de mode van 't volk, en de valsche Doctoren, die gewoon sijn haar regels te bouwen op de losse Grond van experientie, die sy pretenderen. | |
VI.'t Is seker dat de maag sijn functie doet door een liqueur, 't welck in hem moet sijn in een tamelijke quantiteyt, en in sich hebben een subtiel suur, van de welke dependeert de kragt van dit liqueur, dat de Spyse doet smelten, en in een sap verwisselen. Dit liqueur is altijd in de maag, hoewel 't alle dagen met de Spyse daar uyt passeert na 't gedarmte, en soo voort; maar de Spyse laat altyd nog een overblijfsel in de grond van de maag, en by 't selve mengt sich 't speeksel dat uyt de mond door de keel insensibel en gedurig passeert in de maag; behalven dit soo is de maag als een zeef, door wiens gaatjens onophoudelijk sypelt, en in 't binnenste van de selve nedervloeyt een liqueur, 't welk sig ook vermengt met 't gene, dat in de maag alrede is, ja dat daar na toe trekt met sulk een kragt, dat het is, als of 't geen in de grond van de maag ligt een zeylsteen ware, die dese liqueur van alle zyden uyt het bloed, 't geen om de maag heen-spoeld, na sich trekt met een groote snelheyt, en sonder ophouden. | |
VII.Nu dit ferment, dese liqueur is in alle menschen, en op alle tyden, niet evenveel, nog van een en de selve natuur, en 't sou de plaats niet sijn, om dat hier te tonen: men sal sich voldoen, soo men seyt, | |
[pagina 261]
| |
the ferment of the gastric juice, which has to turn the food into a chylus and form an extract from it, is corrupted or destroyed by tea and its water, or probably washed away; but this conjecture is refuted by so many experiences, I will not say of people in China and Japan, but of Dutchmen drinking plenty of tea, without noticing any of these imaginary evils, being in good health, strong of stomach, always ready to eat and much the better for drinking a good deal of this beverage. But from this we will not draw our conclusions, for this would be after the fashion of the common people and the false doctors who build their rules on the weak basis of the experience they pretend to have. | |
VI.It is certain that the stomach functions by means of a juice it must contain in rather a great quantity and of a subtle acid, on which depends the efficiency of this juice, which causes the food to melt and to turn into a juice. This juice is always in the stomach, though flowing out of it, every day, with the food into the bowels, and so on; but the food always leaves a residue at the bottom of the stomach and with it is mixed the saliva constantly and insensibly passing from the mouth through the throat into the stomach. Besides, the stomach is like a sieve, through the wholes of which and into which a juice continuously oozes down, mixing with that already in the stomach, nay attracted to it with so much force that it seems as if there were a magnetic iron-stone at the bottom of the stomach, constantly and very rapidly drawing this juice from all sides out of the blood that flows round the stomach. | |
VII.This ferment now, this juice is present always and in all human beings, but not in the same quantity nor is it of the same nature, but this is not the place to show that; it is enough to say that tea and | |
[pagina 262]
| |
dat in een gesond mensch, dit liqueur geen alteratie lijd van de Thee en 't water; maar ter contrarie, dat dese drank 't selve conserveert in sijn goede dispositie. Wyders dat in sommige die niet soo volkomen gesond zyn, en eenig quaad in de maag hebben, of eenige obstructie in haar ingewanden, en 't lichaam beladen met quade humeuren, dat sommige van dien, en op sommige tyden, van de Thee beter sullen worden, meer appetijt krygen, en in alles sich anders gevoelen; maar dat sommige door de Thee geheel getroubleert sullen zijn en dikwijls quaad op quaad krijgen, niet dat de Thee of 't water oorsaeck zyn van dese troubelen, maar dat zyn de humeuren, die sy by sich hebben, dat zijn de obstructien van haar ingewanden, die 't water niet laten passeren, dat is dikwils de quade dispositie van de maag, die 't water niet wel ontfangt, of 't selve te lang behoud, dat zijn eyndelijk abuysen, die de menschen alle dagen committeren in de manier van leven, en 't misbruyk van soo veel dingen; en tot confirmatie van 't geen men alhier sustineert, soo moet men seggen dat 'er Personen zijn, die ordinaris Thee drinken, en die haer wel bekomd, maar soo ras als se siek zijn, of dat sy by sich hebben een quaad, 't welk sich noch niet openbaart, dan konnen sy geen Theedrinken, en dit is haar een teken, waar uyt sy bekennen, dat 'er yets quaads schuylt, 't geen in tyds door kragtiger Medicijnen moet wegh-genomen worden. Dit sal doen sien aan attentive Personen, dat al het quaad, 't welk de lasteraars de Thee toe schrijven, of 't water, niet van de selve, maar van de indispositie van 't lichaam der gener, die de Thee drinken, ontstaat. Want soo het van de Thee quam, soo konde het niet gebeuren, dat soo veel menschen sich wel souden bevinden by 't gebruyk der selver, en dat die gene, die 't schijnt schade te doen, sulx d'eene tijd souden bevinden, en d'ander tyd niet. Maar men sal noch ten overvloed daer by doen, dat alle de gene, die ons oyt geklaagt hebben, dat de Thee of 't water haar eenige schade scheen te doen, sulx niet meer gevoeld hebben, na dat sy op ons advys, indien haar maag met Slijm, Gal of Suur vervult, haar ingewanden verstopt, haar Nieren met zand beset, en haar Lichaam met quade humeuren beladen waren, door Medicijnen sich hebben laten cureren, of indien 't quaad soo swaar niet was, sich gewent hebben Thee te drinken eenige tijd achtereen, overwinnende alles door 't gestadig gebruyk, benevens een seer gereguleerde manier in eeten en drinken, en 't geen daar toe behoord. | |
[pagina 263]
| |
its water do not cause any alteration of this juice in a healthy person; on the contrary, this beverage preserves the good disposition of the juice. Further, that some who are not in perfect health, but have something wrong with their stomachs and have their bodies full of bad humours, sometimes become better through tea, get more appetite and feel different altogether; there are some people, however, who become quite deranged by tea, they feel bad and then worse; not that the tea and the water cause these troubles, but rather the humours they have inside them, the obstructions of their bowels, through which the water cannot pass, the bad disposition of the stomach that does not receive the water well or retains it too long; finally the cause lies in the errors committed daily in people's manner of living and in the abuse of so many things; and to confirm what has already been maintained here, we will say that there are people who, in ordinary circumstances, drink tea and it entirely agrees with them, but no sooner are they ill or is there something wrong with them the nature of which does not at once appear, then they cannot drink tea and this is a sign to them that there is something wrong and this can then be cured, in time, by more effective medicines.
Attentive readers will have seen from all this that all the evil ascribed by slanderers to tea or to the water in it, is not due to these, but to the body. If it were due to tea, how could so many people drink it and feel well or how could it harm others at one time and not at an other? We will add that all those who ever complained to us of the harm tea seemed to do them, did not feel any after, at our advice, they had allowed themselves to be cured by medicine, when their stomachs were full of viscid matter, bile or acidity, their kidneys lined with sand and their bodies laden with humours or, when the evil was not so great, accustomed themselves to drinking tea constantly for some time and cured themselves by this steady use while, at the same time, they kept very regular times for eating and drinking and what belongs to it. | |
[pagina 264]
| |
VIII.De Thee geeft niet quaads aan 't liqueur van de maag, om dat het niet heeft in sig als een subtiel Sout, en een fijne Olie, die de selve deelen zyn, uyt welke natuurlijker wijse dit liqueur bestaat. Maar om dat het liqueur eenige Suricheyt moet hebben, en dat de Thee de Suricheyt sijn kragt wegneemt, soo soude sekerlijck dit liqueur bederven, indien dat sulx niet door de Spyse, en andere dingen verhindert wierde. Onse Natie, die haar Lichaam altijd vol Suur heeft, die in een Lucht leeft, die haar veel Suur geeft, en die de Surigheden in de Drank en Spyse niet menageert, die behoeft geen vrese te hebben, dat het Sout van de Thee soude benemen 't nootsakelijk suur van 't liqueur in haar maag. | |
IX.Dat de quantiteyt van 't water, dit liqueur, 't welk sich onthoud in de grond van de maag, en rondom aan de selve hangt, niet afspoeld, en de maag bederft, met hem te beroven van dit secours, blijkt niet alleen door soo veel experientien die constant zijn, en wel genomen, maer oock daer uyt, dat als men alles wel considereert, dat gelijk dit liqueur bestaet uyt drie delen; en noyt manqueert na dat de Spyse en Drank is gepasseert, om dat 'er altijd yets blijft leggen in de grond der mage, 't welk een gedeelte maekt van dit liqueur, dat ook alsoo na 't drinken van de Thee, selfs in een grote quantiteyt, noch overblijft in de maag een restant van 't water en van de Thee, 't welk sich vermengende met het Speeksel van boven neder-vloeyende, en met het gene, 't welk rondom door de vliesen der mage inleckt, composeert een ferment en een liqueur, 't welk of weynig different is van 't ordinaire, dat uyt de restanten van Spys en Drank groeyt, of veel licht beter en krachtig genoeg om de maag te dienen in sijn functie. Daer is dan noch reden noch experientie, die ons soude doen geloven, dat men sijn maag verslapt, indien men Thee in overvloed alle dagen drinkt. | |
X.'t Schijnt evenwel, dat als men de saak wat nader in siet, dat de Thee de maag verslapt, soo men altijd Thee drinkt, en de Wijn, 't Bier | |
[pagina 265]
| |
VIII.Tea does not deposit anything harmful into the juice of the stomach because it contains nothing but a subtle salt and oil, the same ingredients of which this juice naturally consists. But as this juice must contain some acidity and as tea neutralises this acidity, this juice would certainly be spoiled, if this were not prevented by food and other things. Our people, who always have their bodies full of acidity, who breathe a kind of air, and eat and drink things, containing much acidity, need not be afraid that the salt of the tea will deprive the juice in the stomach of the necessary acidity. | |
IX.That the quantity of water does not wash away the juice that is at the bottom of the stomach and is hanging round it, and by doing so spoil the stomach through robbing it of this aid, appears not only from so many experiences which are constant and undisputed, but also from the fact that, well-considered, this juice consists of three parts, and always, without fail, is present after food and drink have passed through the stomach, because some of it always remains behind at the bottom of the stomach. A part of this juice which always, also after tea has been drunk, even in great quantities, remains in the stomach, mixes with the saliva flowing down from above and with what oozes in through the membranes of the stomach, forms a juice and ferment little different from the ordinary kind produced by the remnants of meat and drink, even better perhaps, and strong enough to serve the stomach in its function. There is neither reason nor experience to make us believe that by drinking plenty of tea every day one relaxes one's stomach. | |
X.When considering the matter a little more closely it appears, however, that tea relaxes the stomach, if constantly taken, while | |
[pagina 266]
| |
en sterke drank quiteert, sonder te quiteren de ordinaire Spysen die de menschen eeten, want sedert dat de menschen de Spyse hebben gegeten na 't oordeel van de smaak, sonder by na oyt regard te nemen op de gesondheyt, en dat de smaek van tijd tot tijd sich meer en meer corrumperende, en in sijn dertelheyt gestijft wordende door de vaniteyt, en de dagelijkse gewoonte van de gast-malen, soo sijn de menschen vervallen tot debauches, die niemand kan doen, als die een maag heeft, welke sterker is, en vervuld met een ferment heter en scherper, als 't van een mensch behoorde te wesen. Men soude moeten bekennen, dat gelijk het dagelijks Thee drinken verslapt de lust, om te leven in sulcke debauches, dewijl sy de smaak in plaets van te corrumperen, hersteld en fijn en delicaet maekt, datse oock alsoo de maeg sal verslappen; dat is, om het wel te verstaan, sy sal de maag onbequaem maken tot debauche, tot soo harde, quade en onmenschelijke Spijse, sy sal aen hem niet geven een ferment soo scherp en soo heet, om te verteren dingen, die beter passen in de maeg van dat dier, dat men seyt steen en yzer te konnen verteren, sy sal ook het bloed soo niet verhitten, om 't met koele dranken te moeten blussen, nog de herssenen soo dol en uytsinnig maken, om verstandeloos sich over te geven aen de helsche passien van dronkenschap, moorden, hoererye en wat dies meer is; tot alle dese debauches, beken ik, verslapt de Thee de maag, 't bloed, de hersenen en de leden; maar sy geeft aan de selve de natuurlijke sterkte, om goede en menschelijke Spyse te konnen verteren, die 't leven en de gesondheyt bewarende, het lichaam maekt bequaem, om niet de ziel voor haer slave te houden, maer sich selven te stellen tot een dienstknegt van de reden, van de wijsheyt, en de deugd. | |
[pagina 267]
| |
wine and beer are abstained from and the usual food is adhered to. For ever since people have eaten food according to their taste, without ever regarding their health, this taste gradually getting more and more corrupt, supported in its wantonness by vanity and the daily habit of banqueting, they have fallen into debauches, which only those can stand whose stomach is more than normally strong and filled with an unusually hot and sharp ferment. We must confess that, in so far as daily tea-drinking weakens the desire to live in such debauches, because, instead of corrupting the taste, tea restores it and makes it refined and delicate, in so far it also weakens the stomach. That is to say, it renders the stomach unfit for debauch, for bad, hard, inhuman food; it does not supply it with a ferment so pungent and hot that it can digest food fit for those animals that can, it is said, even digest stone and iron; nor will it heat the blood so much that cool drinks have to quench it, nor render the brains mad and wild, so that they deliver themselves insanely to the infernal passions of drunkenness, murder, whoredom and such like; for all these debauches, I must confess, tea too much weakens the stomach, the blood, the brains and the limbs. On the other hand it gives to these their natural strength to digest good and human food which, preserving life and health, enables the body, not to consider the soul its slave, but to make itself the servant of reason, of wisdom and of virtue. |
|