|
| |
| |
| |
| |
[Verhandelinge van de Asiatise Melaatsheid]
Voor-reden.
So daar in dese gewesten, en bysonderlijk te dese plaatse oyt een siekte geweest is, die, wegens haare afzienelijkheyt, swaarheyt, veelheyt, besmettinge en voortsettinge, een naarstig ondersoek, naukeurige opmerkinge, grondige ervarenheyt en omsigtige handelinge, verdiende, ja ten hoogsten vereyschte so is dese Hierlantse Melaatsheyt, die haar zaat allenthalven verspreyt, geheele huysgesinnen aangestoken en in een kleyne reex van jaren sulk een groote uytbreydinge gekregen heeft, dat het metter tijt te bedugten soude zijn geweest, of niet dit quaat, door zijn voortgang feller wordende, een voornaam gedeelte deser ingesetene bevangen en als levende doot mogt hebben doen zijn, ten waare de verre siende voorsorge van onse loffelijke hooge Overheyt door haren yver en bevel de besmette op een afgesonderde plaatse, eerst buyten dese stad, en, by verderen aanwasch van dese afschouwelijke plage, selfs buyten dese Reede, verre uyt het gesigt der reyne, hadde doen versenden, om de overige gesonde, soo veel mogelijk, te beschermen en te behouden; daar dan een ieder onderdaan soo veel behoorde toe te brengen, als hy na de mate van zijn kennis, bequaam is, zijns evennaastens en sijn eygen gesontheyt te besorgen; 't welk die geene, welker beroep en ampt sulks mede brengt, met een dubbele neerstigheyt verpligt zijn te bewerken; daar het dan niet genoeg is, dat men uyt weynige Stellingen, meer by gissinge, als ondervindinge (en die nog veel van andere ontleent) opgestelt, een beschrijvinge van een siekte iemant toeschikt, die de selve noyt gesien heeft en daarom na de hedendaagse swier met waarschijnelijke redekavelingen gaat optoyen; dat dan in veele deelen soo wel na de waare gestalte en toevallen van de quaal selfs gelijkt als de afbeeldsels, die men daar van, meer by inbeeldinge, als na het voor werpsel selfs, laat afmalen. Evenwel is sodanige poginge niet geheel misprijselijk, want alle beginselen kunnen ten eersten haar vollen omtrek niet krijgen, laat daar elk een linie by voegen, so sal het contrefaitsel allenkskens zijn doot-
| |
| |
| |
Introduction.
If ever there has been a disease in these provinces and especially in this town, which because of its hideousness and serious nature, its frequency and its continual spread, deserved diligent investigation, careful observation, profound knowledge and careful treatment, then it is the leprosy of this country. This disease spreads its seed everywhere, infecting whole families, having in a few years time, spread to such a degree that one would fear that this evil growing ever more and more serious because of its continual spread, would attack a large proportion of the inhabitants, making them while living as dead, had not the far-seeing precautions of our praiseworthy authorities, who have shown the greatest possible determination in the matter, decreed that the infected should be secluded in a separate place, first outside the town, and then, after a still further spread of this horrible disease should be sent even beyond the harbour, far out of sight of the uninfected. This was done in order to protect and as far as possible to save the healthy and it is the duty of every subject to co-operate as far as he possibly can, according to the measure of his knowledge, in the care of his own health and that of his neighbour, whilst those whose calling and office it is to do so have a very special call in this respect, to do this with doubled diligence. It is not enough for one who has never seen the disease, to send a description of it, consisting of a few hypotheses formed from guesswork rather than from experience, (and then even, often copied from others), embellished, according to present day dash custom, with much true-seeming chop-logic; making the nature and particularities of the disease like the paintings which have been made of it more from imagination than from real life. Such attempts are not altogether without merit, since every beginning cannot at once obtain its complete outlines, and if everyone adds a line then the picture will gradually become like nature, and after thorough observation, be at last completed; one
| |
| |
| |
verwe krijgen, en na een beproefder bespiegelinge ten laatsten geheel voltrokken worden; edog men moet hier niet alleen op de lee-man staroogen en dezelve een party lappen omhangen, maar altijd een levent voorbeelt hebben, welkers geheele wesen, aart en werkinge men wel moet beschouwen, en het somtijds stellen voor de spiegel van anderen haar arbeyd, latende den regten oordeeler aan de ervarentheyt en de prijs aan de uytkomste over.
En wie heeft hier dog in dese landen iets naamwaardig in 't ligt gebragt als J. Bontius. Sommige hebben gewilt, maar hebben na haar sin niet wel gekunnen, &c.
En die buyten de konst zijn behoorden met een gewillige gehoorsaamheyt de ordre van onse Heeren Opper-gebieders na te komen; de besmette namentlijk van de zuyvere, ende de reyne, door een omsigtige afschouwinge van de besoedelde af te sonderen; opdat also allenkskens dese stad en haar geheele omtrek van sulk een sorgelijken elende ontlast en bevrijt mogte worden.
Dit zijn de beweegredenen, waarom ik de pen heb opgevat, om mijne betragtingen en aanmerkingen op 't papier te stellen, om daar door andere mede gaande te maken, dat zy haare gedagten en bevindingen by dese beknopte en ruwe schets willen voegen, daar zy het gemeene beste bysonder door sullen verpligten; op dat wy eyndelijk eens tot de ware kennis van dese ziekte mogten geraken, daar ik zedert dat haar Hoog E.E. my tot Buyten-Regent van 't Lazarushuys, voor weynige jaaren hebben believen te verkiesen, en tegenwoordig noch de inspectie deser ellendige toe te vertrouwen, my bysonderlijk hebbe aan gelegen gelaten, want ik my dese saak so ligt niet verbeelde, dat men in korten tijd door sagte en sekere middelen dese swaare quaal soude kunnen overwinnen, gelijk hier eenige wel hebben voorgegeven; daar ('t zy onder verbeteringe, en met eerbiedigheyt, gesegt) onse Hooge Overheyt een prijs sou kunnen op stellen, gelijk voor desen, op mijn voorslag, onder de hand eens gedaan is; te weten, soo wanneer iemant een onfeylbaar hulp-middel ('t welk zijn beloners buyten die prijs hier rijkelijk vinden sou) tegen dit gebrek wiste uyt te vinden, en met een gewenscht gevolg aan vele, met verscheyde soorten van dese siekte behipt, ter preuve te stellen, sekerlijk uyt te werken, en sodanige, tot haar vorige gesontheyt te herstellen; 't welk als dan vele grote lasten van dat beswaarde huys sou wegnemen en dese schrikkelijke plage voorkomen of stuyten. Maar alle 't geene
| |
| |
| |
must not stare at the manikin, however, trying to drape it with a few rags, but always keep the living object in view, observing its whole being, nature and behaviour, controlling it from time to time by the work of others, leaving the final judgement to experience, the results showing what has been true.
In this country, no one has done anything more worthy of mention in this respect but J. Bontius. Some have wanted to do something, but have not been able to do so etc.
And those outside the profession ought willingly to obey the decree of the authorities: to separate the infected from the uninfected, and, after careful examinations the clean from the unclean; so that this town and all its surroundings may be gradually disburdened and freed from such a serious evil.
These are the reasons which have led me to take up my pen and put down my thoughts and observations on paper, hoping thereby to stimulate others to add their thoughts and experience to this short rough sketch, since they will render special service thereby to the general weal; so that we may at last reach the true knowledge of this disease. Since the authorities were pleased to appoint me regent of the leprosy house a few years ago, and now to entrust me with the inspection of these unfortunates, I have been specially interested in the matter. I do not consider it possible to overcome this serious disease in a short time by mild and yet infallible means, as some here have pretended. I should propose (in all due reverenec and open to correction) that our authorities should offer a prize, as has been done once before at my suggestion, viz. to anyone finding a sure cure of this disease, (which would soon bring in far more reward than the prize), so that after trying it with the desired results on many of those inflicted with various forms of the disease he would be enabled to carry on his experiments and restore such persons to their former health. This would remove many great burdens from this encumbered house and prevent or stop this awful plague. But all that has been done, as far as I know, up till now, has consisted without exception in causing severe purgation, sweating, abundant salivation, allowing only a meagre diet, so that the patients became emaciated.
| |
| |
| |
daar, mijns wetens, tot nog toe in is te wege gebragt, heeft hierin bestaan, dat men de lichamen, by na sonder onderscheyd, sterk heeft doen purgeren, sweeten, quylen, sober eten en uyt mergelen, daar de lijders dan voor die tijt door schenen gebetert te zijn: maar soo haast de selve wederom wel gevoed wierden, was het quaat, door verlies van geesten en kragten ('t welk de vogtigheden scherper en quaataardiger maakt) gemeenlijk erger geworden; gelijk wij daar van verscheyde voorbeelden hier ter plaatse ervaren hebben; niet dat ik die maniere van genesen (immers soo lange daar nog geen beter of korter bekent is) so verwerpe, door dien sy dikwils of voor een gedeelte of wel in het geheel, dog met onderscheid van personen, tijden en plaatsen, selfs nodig is: maar om dat daar nog iets anders vereyscht word, als die gemeene trant, dat is, een bysonder magtig middel, daar het Hoofdpoint van de genesinge in bestaat?
De schiftinge van dit geschrift is meest na de gemeene Hooft-deelinge der genees-kundige Practisijns geschikt, hoe wel ik die keurige Schoolordre in alles so stip niet heb opgevolgt, nog mijne gedagten op een Philosophise leest geschoeyt, oordelende dat het in de genees kunst wel so nut is, sijne stellingen en preuven vast te maken, voornamentlijk daar men buyten het gesigt van Hoge-scholen, alleen ten dienste van een byzondere plaats iets schrijft. Daarom heb ik voor als noch mijne aanmerkingen op seker Briefswijs Vertoog, onlangs in 't licht gekomen, uytgestelt; maar niet vergeten, 't geen eerlang wel eens mogt blijken.
Dat ik hier in verscheyde Autheuren, ja somtijds haar eygene woorden, juyst niet in die selfde taal, hebbe bygebragt, is niet geschiet, om dat men de ware eygenschap van dese elende (die zij in alle haare omstandigheden en toevallen noyt hebben of kunnen hebben gesien) uyt haar kan en moet leeren: in tegendeel zijn daar vele dolingen, omtrent dese ziekte in 't algemeen, bij veele ingeslopen, die sig na het voorschrift van beroemde Practijk-beschrijvers, uit de vergelijkinge met de Arabise Melaatsheyt, en byzonder met het Oliphantseuvel, hebben ingebeeld dese bysondere quaal te verstaan, om datter tusschen sommige, ja in eenige lijders, tusschen vele toevallen, een juyste overeen-komst is: maar aangesien de eene toevallen heeft, die of selden of noyt bij de andere te vinden zijn, so tasten zy menigmaal in die spiegel mis, meynende, dat zy het ware lichaam voor hebben; daarom moet men de ondervindinge te rade gaan, en tusschen elk een
| |
| |
| |
By which means the condition of the patients seemed to improve during the time of such treatment, but as soon as they took enough food again, the evil was usually worse since the psychic and bodily strength had decreased (the humours becoming sharper and more malignant), as we have experienced various cases in this place; not that I reject this method of treatment (as long as there is no better and shorter way) for it is often necessary to apply it, either altogether or to a certain degree, taking into account the difference of persons, times and places; but something more is necessary than this usual method of treatment, some strongly efficacious remedy, which shall be the chief support of the healing process.
The various paragraphs of this article are arranged according to the general head-lines of medical art, although I have not kept to the worthless school order very strictly in every respect; nor have I written down my opinions in a philosophical way, as in my judgement it is of more use to the medical profession, to give one's theses and arguments in a practical way, especially as outside the university one writes for the benefit of a particular place. Therefore I have postponed my criticisms on a certain ‘Briefsgewijs Vertoog’ (treatise in letter writing style), published a short time ago, but have not forgotten them as will appear before long.
The reason why I have quoted various authors, sometimes in their own words, but not in the same language, is not because one can learn from them the true character of this trouble (which they have never been able to see in all its circumstances and particularities): on the contrary many wrong ideas about this disease have crept in, for in following the example of noted medical practice writers, imagined that they understood this particular disease, by comparing it with the Arabian leprosy, and especially with elephantiasis, there sometimes being a similarity between many of the symptoms, but seeing that the one has many symptoms which are seldom or never seen in the other form of the disease, they often hit wide off the mark in making their diagnosis. Therefore one must consult one's own experience, and make a definite distinction between cases, always keeping in view the patients themselves. And if in some
| |
| |
| |
kennelijk onderscheyt maken, blijvende altijt by zijn eygentlijke voorwerpselen. En so men in sommige voorvallen al met eenige Autheuren wil raad plegen, moet men die gene, de welke de selve of buyten of uyt een schaarse Practijk, schoon anders geleerde verstanden, na haar ingebeelde waarschijnelijkheyt beschreven hebben, van de andere, die uyt een waare bevindinge (hoewel niet seer opgetoyt) hebben opgestelt, wel onderscheyden; daar men dan altijt zijn eigen bevindinge dient by te voegen, of men ontleent de stoffe en hangt het selfde lichaam een ander kleed om, als of het een nieuwe meester had gekregen: niet dat ik daar om haare gedagten voor verwerd en enkele tegensprekingen wil uyt maken; neen, maar liever mijne stellingen door de haare versterken, en dat uyt die delen en aanwijsingen van haare beschrijvingen, der Europise (so dese slegts een byzondere zoort mag uitmaaken) Arabise en Griekse Lazarie, die daar in met deze Hierlantse over-een-komen: want het is een merkelijk misverstand spruytende uyt een verkeerde onderrichgtinge, datter in Europa geen exempelen van dese quaal souden gevonden worden; egter is het voor so verre wel waar, so men den geheelen omslag van toevallen in een onderwerp vereyscht; want daar zijn toevallen die dese met de Arabise Melaatsheyt gemeen heeft (en die zijn veele) andere weer die daar van verschillen, sommige zijn wederom dese, andere wederom in geene lijders te vinden, gelijk nu sulks op eenige plaatsen en in 't vervolg des tijds misschien breder sal blijken; want de verhaastinge van dit mijn voornemen, door verscheyde vermaningen van welmenende voortgestuwt, geen nette beschavinge heeft willen lijden, daar toe my by trappen en op verscheyde wegen zal tragten te bevlijtigen, veele dingen naukeuriger ondersoeken en aantekenen, of dit Vertoogjen ligtelijk metter tijd wat rijker en meer gepolijst mogt aan 't ligt komen, daar ik de hulpe van dese inlanders in vele gelegentheyt toe nut agte, ny niet schamende selfs van de geringste te leeren, en bereid zijnde, van een ieder in mijn dwalingen en gebreken onderrigt en verlicht te willen worden.
Het waar hier wel te wenschen, dat dese Siekte door hare besmettinge so sorgelijk niet was, so soud men na het voorbeeld van Theoph. Bonetus, in Anatom. Pract. (die vele van zig selfs, meer van andere, tot zeer groot ligt in de kennissen der oorsaken van siektens heeft ontdekt) sonder dat hy onder sulken grooten menigte van aanmerkingen over allerley slag van qualen, een eenig, dat ik weet, van de
| |
| |
| |
cases one wishes to seek advice from some of the authors on the subject, then one should distinguish between those who though being learned, have from their own small practice or without any practice, made descriptions according to what they imagined probable, and those who have written about their own experience (although not always in beautiful style. And then one should always add one's own experience, for else it would seem as if one borrowed the stuff with which to drape the body of the manikin, and the manikin, had thus obtained a new master. Not that I wish to make out that such descriptions are confused, or wish to bring forward contradictions, no, I rather wish to strengthen my own hypotheses by theirs, so as to find out from the parts of their descriptions dealing with European (if there is such a special form), Arabic and Greek leprosy, where these forms are similar to leprosy cases in this country; for there is a remarkable misunderstanding arising from wrong teaching, that in Europe no examples of this disease occur; this is only true if one insists on the whole complex of symptoms in one case: since there are symptoms a good many even which European leprosy has in common with the Arabic leprosy and others which differ from it, some symptoms being found in these patients, others in those, as will appear possibly here, or later perhaps more extensively: since the haste with which I have carried out my intention, urged as I have been by several warnings of well meaning people, has not allowed me to put my material into proper form. This I shall strive to do by degrees and in various ways; I shall try to examine and note down many things more accurately, so that this exposition may in time appear enriched and more finished, especially as I consider the help of the natives of use in many respects, not being ashamed to learn from the humblest, and ready to be taught by everyone, and have light thrown on my mistakes and shortcomings.
One could wish that this disease were not so dangerously infectious, because if it were not in his, one could follow the example of Theoph. Bonetus (Practical Anatomy) who often drawing from his own work but still oftener from that of others, threw much light on the knowledge oft he causes of disease; one could then by means of the dissecting knife obtain more knowledge about the real character of the diseaese. Bonetus
| |
| |
| |
Melaatsheyd heeft) door het Snymes, wegens het ware wesen dese quale kundiger kunnen worden.
Ik had hier ook wel een goed teykenaar by gewenscht, die alle soorten deser siekte, so als die haar uytterlijk vertonen, na het leven hadde afgebeeld; want 't geen wy daar onlangs hier van gesien hebben, kan den beschouwer geen ware verbeeldinge verschaffen.
Ook zoude ik dit werkjen met bysondere aanmerkingen, van vrij vele patiënten, in 't onderscheiden van ieder soort en desselfs toevallen, kunnen opschikken en bevestigen; maar de hatelijkheid en afschrik van dese bedroefde besoekinge en wel bysonderlijk de tederheyd ontrent vele lijders, willen niet sonder groote redenen, datmen sulks voorby stappe, en egter de sake selfs in haar vollen aard en omtrek, juyst niet by bysondere aanmerkinge (die anders in de Genees- en Heel-konst van de grootste nuttigheyd zijn) afmalen; want de welvaard van eenige Familien hangd daar vrij voor een gedeelte van af; daarmen dan evenwel verpligt zoude zijn, niet alleen onse E.E. Heeren Oppergebieders kennis dier wegen te geven, maar ook haar Hoog E.E. toestemminge te versoeken. Edog van wat vrugt sou dit zijn? om gehele huysgezinnen verdagt en afschoubaar te maken? neen; alleen om mijn gevoelen en stellingen door bysondere exempelen te bekragtigen, 't welk de beste Practijk-beschrijvers gemeenlijk voor een gewoonte hebben, om daar door te groter geloof te erlangen.
Daarom is mijn voornemen alhier een kleyn voorlopertjen voor af te senden, om anders (en wel in 't bysonder die nevens my tot het besichtigen van dese ongelukkige door onse E.E. Heeren Opperbestierders gesteld zijn) mede op te wekken en gaande te maken, dat zy hare gedachten, opmerkingen en hulp-middelen mede mogten te voorschijn brengen, om also door een algemene arbeyd en sorge dese grouwelijke plage tegen te gaan; niet met beknibbelinge of wanyver, maar met so veel oprechtigheyd en mededelingen, als wy aan het gemene beste en aan ons selven schuldig zijn, daar onse eygene gewissens ons van moeten overtuygen.
Dit zo eens begonnen zynde ('t welk al over lang hoog tijd is geweest) sal ik gaarne myne aanmerkingen (by een uytgerekte en meervoudige ondervindinge nog te vergaderen) of in 't openbaar of in 't bysonder gemeen maken; evenwel so, dat men den Stier mensch juyst geen Slange staf in de klauw duwe, die vele by een enkel uytreysjen meenen verkregen te hebben.
| |
| |
| |
never, as far as I know, amongst the great number of observations he has made on all sorts of diseases made any obrsevations on leprosy.
I have also wished I had had a good draughtsman who could have made drawings from life, of all the outward manifestations of the different forms of this disease, since those we have seen here lately do not give a true picture to the student.
I might also have added to this work many special accounts of a fair number of patients, comparing the different forms of the illness, with their manifestations: but the hatefulness and horror of this sad affliction, and especially the compassion with many patients forbid our doing so. For the same reason we have abstained from giving any complete and detailed report of the character and form of cases (which are otherwise of the greatest importance both in medical and surgical respect), since such might be detrimental to many families. If one did wish to describe special cases, one would be obliged not only to inform the high magistrate about it, but also to ask his permission to do so. And what result could we expect from it? Simply that whole families would be suspected and shunned. And that just to strengthen the force of my opinions by the giving of special instances! No! Yet the best describers of medical practice have adopted this method in order to win more faith in their views.
And therefore I have written this little preliminary discourse, so as to stimulate others (especially those who like myself have been appointed by our high magistrates to the inspection of these unfortunates) to start publishing their observations, opinions and ways of investigation in order to fight this terrible disease by combined efforts and devotion; not by criticisms and jealousy, but with as much uprightness and communicativeness as we owe to the public well-being, and to ourselves, our own consciences pointin.
Having thus taken an initiative which ought to have been taken long since, I will gladly publish my observations - (and such as shall result from further experience) or communicate them as special occasions - But not by presenting the centaur Chiron with the snake staff of Asklepios - which many people think can be done on a single journey.
| |
| |
| |
Laat ons derhalven tot de verhandelinge selve overgaan, en de woorde siftinge (die hier weynig te pas komt en by verscheyde wytlopig genoeg is uytgebreyd) over slaande voor af het onderscheyd van dese ziekte besien, en vervolgens de tekenen en toevallen (die de gemene Schrijvers achter de oorsaken in ordre stellen) de voor en meegaande, benevens de houdende of hooft-oorsaken, mitsgaders de voorsegginge, voorsorgen en maniere van leven, en eyndelijk de genesinge desselfs, kortelijk overwegen.
| |
| |
| |
Let us therefore now continue with the treatise itself, and leaving out quibbling (which is not in its place here and which has been sufficiently indulged in by several writers), let us consider the character of this illness, and further its indications and symptoms (which most writers deal with after the description of its cause or origin), both the preceding and accompanying causes as also the chief cause, and then shortly consider the prognosis, precautions to be taken, the prescription for the daily manner of living, and lastly the therapy.
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd