Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 5

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 431]

Sprokkelingen

Tijdens een verblijf te Parijs spraken de redacteuren van ‘Les Temps Nouveaux’ met Peter Kropotkine over de Anti-Militairistische propaganda. Uit die nogal levendige gedachtenwisseling wierden in sommige bladen, afgaande op hooren-zeggen, verdraaide brokstukken meegedeeld. Om misverstand te vermijden, resumeert Kropotkine als volgt zijn stelling:

‘Onnoodig te zeggen dat ik de propaganda en de actie tegen het militairisme en den oorlog over 't algemeen voor bepaald noodzakelijk houd. Die propaganda en die actie moeten zooveel mogelijk internationaal gevoerd worden, en ook in ieder afzonderlijk land.

Maar ik deed den vrienden opmerken, dat, door kortweg de werkstaking der recruten “in tijd van oorlog” te prediken en door te zeggen dat de werker, die geen vaderland heeft, geen belangstelling moet betoonen voor de verdediging van Frankrijk, - dat men zóo van de rechte baan zou wijken en een gedachte zou verspreiden die onjuist is.

Men moet onze propaganda niet verkeerd opvatten. Als Frankrijk door eenige militaire mogenheid wordt overrompeld, is het niet de plicht der revolutionairen de armen te kruisen en vrij spel te laten aan den indringer. Hun plicht is het de sociale revolutie te beginnen, en het grondgebied der revolutie te verdedigen, om haar voort te zetten. De formule “staking der recruten” zegt niet genoeg. Zij heeft het gebrek te zwijgen over het eigenlijke doel der propaganda, en zij geeft vat voor verkeerde uitleggingen. Zij zegt niets over de revolutie en niets over de noodzakelijkheid waarvoor de revolutionairen zullen te staan komen: dienl. van elken duim franschen grond waar opstand heerscht, gewapender hand te verdedigen

[p. 432]

tegen de burgerlijke en imperialistische horden der duitsche, engelsche, wellicht russische indringers. Zullen die horden beter zijn dan de Versailleezen?

Die noodwendigheid moet van nu af worden ingezien. Men moet er de gebeurlijkheid niet van ontkennen, zooals men vóór 1870 deed. Men moet den geest van 't fransch volk erop voorbereiden. Aan hen die eerbied voor het leger prediken moeten wij antwoorden: “Alleen het volk dat tegen zijn oversten en zijn uitbuiters opstaat, zal den franschen grond kunnen verdedigen. Het leger - al doet het wonderen van dapperheid - zal onder het aantal verplet worden. De omwenteling, de volksoorlog, de krijg van den boer die het land herwon, is 't eenige wapen dat Frankrijk kan stellen tegenover de vereenigde burgerijen, gereed om hun deemoedige kudden - zie de jongste redevoeringen van Bebel - op te drijven tegen de natie die 1793, 1848 en 1871 bewerkte en die de nieuwe revolutie, “de sociale” voorbereidt.’

In het volgend nummer geven wij de beschouwingen van Domela Nieuwenhuis over het Vrijdenkerskongres te Parijs en het Godsdienstkongres te Geneve. Dit artiekel komt wat later door gevangenhouding van D.N. te Keulen.