Ontwaking. Nieuwe reeks. Jaargang 5

Maandschrift voor sociologie, kunst en wetenschap

[p. 32]

Boeken en Tijdschriften

Van Dr L.S.A.M. von Römer, arts te Amsterdam en correspondent voor Nederland van het duitsche ‘Wissenschaftlich-Humanitären Comitée’, verscheen kortelings de brochure ‘Ongekend Leed’^(I). Smartelijk doet de lezing aan; pijnlijk slaat het om het hart, te hooren hoe diep een schrijnend, grievend leed (een leed, veel uitgebreider dan onze onkunde het vermoeden doet) geleden wordt door duizenden en duizenden homosexueelen, - dit zijn: menschen die voelen voor menschen van 't zelfde geslacht en die ongeveer twee-en-half ten honderd van de menschheid uitmaken, dus voor België, op zoowat honderd-vijftig-duizend kunnen berekend worden.

Het is een warm-medevoelend en welsprekend pleit, heel en al gesteund op streng wetenschappelijke gegevens. Er wordt in aangetoond, hoe onze physieke natuur noodwendig uraniërs in 't leven roept, hoe de homosexualiteit geen ontaarding is en niet kan gelijk gesteld worden met drankzucht of misdadigheid. Zeker zijn er ook ontaarden onder de homosexueelen, maar niet àls homosexueelen en alleen zooals er ook ontaarden zijn onder de heterosexueelen of normaal - geslachtelijk voelenden. Plaatjes in den tekst verduidelijken dat de menschelijke vrucht, gedurende den allereersten tijd der dracht, geen het minste onderscheid vertoont in de geslachtsdeelen, en

(I) Ongekend Leed (De physiologische ontwikkeling der geslachten in verband met de homosexualiteit). Rede uitgesproken op de cursusvergaderingen van ‘Rein-Leven’, te Amsterdam, te Haarlem en te Utrecht, door L.S.A.M. von Römer. - Uitgave van G.P. Tierie te Amsterdam.

[p. 33]

't is eerst na verscheidene weken dat een verschil ontwikkelt. Verder wordt gewezen op de vele physiologische afwijkingen die zich vóórdoen in het menschelijk gestel: mannen met vrouwelijke strottenhoofden en vrouwen met den mannelijken adamsappel; de baardgroei die zich bij vrouwen vertoont en bij mannen uitblijft; de ongewone ontwikkeling der borstklieren bij sommige mannen, zelfs de mogelijkheid van te zogen wierd meer dan ééns bestatigd; vrouwelijke gelaatstrekken bij mannen en omgekeerd; afwijking in vorm van armen en beenen, enz... D^r von Römer trekt hieruit de gevolgtrekking: ‘de absolute man, d.w.z. het menschelijk wezen, dat geen enkel overblijfsel van zijn vroegere tweeslachtigheid over heeft, (van toen het nog beginnende - vrucht was) of liever gezegd, dat geen enkel kenmerk, dat eigenlijk het andere geslacht toebehoort, bezit, bestaat niet, en evenmin de absolute vrouw, maar alleen bestaan er personen, die bijna geheel man zijn of die bijna geheel vrouw zijn, en tusschen die beide eindpunten, komt een onafgebroken reeks van tusschenvormen...’ - Ook ontmoet men bij mannen dikwijls bepaald psychisch-vrouwelijke eigenschappen en, omgekeerd, mannelijke eigenschappen bij vrouwen. Hiermede, o.a., verklaart schrijver den bezonderen aanleg en ook de vele gevallen van homosexualiteit onder uitnemende figuren op allerlei gebied.

‘Verborgen Leed’ is geroepen om een klaarder inzicht te brengen over een gewichtig physiologisch en psychologisch vraagstuk, waarover zooveel misverstand en vooroordeel heerscht, ook bij de zoogezeide ‘verlichten’. Mocht het bijdragen om den levenslast te verminderen van de ongelukkigsten der ongelukkigen: van de onterfden van het liefdegeluk.

[p. 34]

Reeds lang hadden we willen wijzen op het vervolgdeel door Mr H.P.G. Quack op ‘De Socialisten - Personen en Stelsels’ uitgegeven. - ‘Een groep vergeten figuren uit het Engeland der vorige eeuw’^(I) luidt de ondertitel en, in de inleiding, zegt Mr Quack o.a.: ‘Deze uit het duister voorttredende gestalten, schemerende gedaanten, leveren in hun uitingen al de kanten, de facetten van het later zich ontplooiend socialisme...’ En verder: ‘Thans zijn zij allen min of meer vergeten. Trouwens zij misten een voorwaarde van opkomst en bloei. Zij werden niet lastig gevallen of vervolgd. Het is het loon van martelaren, maar tevens de waarborg der toekomst hunner leer, dat zij aan vervolging bloot staan.’

Als bijlage op de merkweerdige uitbeelding der figuren en werken van deze voorgangers der Chartisten, vertaalde de heer J. de Hoop Schefer ‘Hodgskin's Labour defended’, het klaar en raak geschreven arbeidspleit, waaruit zoo dikwijls een klank is te hooren, die, later, luider en voller zal klinken uit het werk van Marx. Niettengestaande die overeenkomsten is Thomas Hodgskin veeleer de anarchist die uitgaat van een individualistisch standpunt, die vijandig is aan elke pressing, aan ieder regeering en alle wettenmakerij. We komen wel eens terug op zijn brieven aan Henry Brougham, die in een bundeltje wierden uitgegeven en waaruit, vooral, die libertaire strekking helder te voorschijn treedt.

Nog een werk dat meer en beter verdient dan de

(I) De Socialisten (personen en stelsels) Een groep vergeten figuren uit het Engeland der vorige eeuw, geschetst door Mr. H.P.G. Quack, met bijlage en register. Uitgave van P.N. Van Kampen en zoon te Amsterdam. Prijs 8 fr.

[p. 35]

vluchtige melding die we'r hier van geven kunnen, is ‘De Blijde Wereld’ van Dr Frederik van Eeden.^(I) Het is een veelomvattend werk: heel een levensbeschouwing, van af zijn methaphisische gronden tot zijn maatschappelijke gevolgtrekkingen. - 't Gaat niet óp een denkbeeld te geven van dit boek in enkele zinnen. Toch kunnen we zeggen dat het overheerschend idee is: het betrachten van den eindelijken, maatschappelijken evenwichtsvorm, door welbewuste godsliefde, door den dienst van God: het eeuwige, het absolute. In de practijk zoekt van Eeden de oplossing der maatschappelijke wanverhoudingen [i]n het gemeenschappelijk bezit van grond en voortbrengingsmiddelen door de arbeiders, die werken met en voor elkaar en die alle parasitisme weren. - De steeds uitbreidende kolonisatie-beweging, kan ons niet onverschillig laten, en ‘de Blijde Wereld’, het werk van hem die, het eerst in Nederland, op dit gebied overging tot een dáád, mochten we niet heelemaal onopgewerkt laten, - ook al kunnen we moeielijk instemmen met al zijn wijsgeerige inzichten en, dies, met sommigen zijner stellingen over de practijk.

Onder de hoofding ‘Een vijf-en-twintigjarige veldtocht tegen het kapitalisme’,^(II) verzamelde Domela Nieuwenhuis, bij de 25^ste verjaring der stichting van ‘Recht voor Allen’, (het eerste hollandsch socialistisch orgaan) een bloemlezing uit dit blad en uit zijn opvolger ‘De Vrije Soci-

(I) De Blijde Wereld, reden over mensch en maatschappij, door Frederik van Eeden. Versierd met houtsneden van Georg Reuter en uitgegeven bij W. Versluys te Amsterdam. - Prijs fr.5.25

(II) Een vijf-en-twintigjarige Veldtocht tegen het Kapitalisme door F. Domela Nieuwenhuis - Uitgave van L. de Boer te Amsterdam. Prijs voor twee deelen gebonden in één band: fr. 6.50

[p. 36]

alist’. Het is een ‘volksboek’ in de echte beteekenis; een boek dat in bevattelijken, populairen vorm allerlei onderwerpen bespreekt, - gedachten en feiten zooals ze door de omstandigheden gebracht wierden onder de pen van den courantier. Natuurlijk hebben die stukken, nevens hun flinke hoedanigheden, ook wel eens de gebreken van wat haastig, in 't vuur van den strijd geschreven persartiekelen - zelfs al wierden, heel terecht, de eigenlijke poliemieken uit deze verzameling geweerd.

Een geschiedkundig document van onschatbare weerde is dit boek, vooral voor ons, jongeren van jaren, en een mooie les gaat er uit op, een les van eerlijkheid en daadkracht, een stevige opwekking tot volharding en... vertrouwen. Wat een weg is er afgelegd gedurende dit kwaart eeuws, wat een omkeering in de begrippen en de gemoederen, maar ook: wat een onverdroten strijd is er gestreden! En ja: ‘het pionierswerk is een verbazend zwaar, dikwijls ruw en meestal ook ondankbaar werk; want lieden, die het niet hebben meegemaakt en die later op hun gemak langs het gebaande spoor loopen, kunnen zich niet voorstellen welke moeite er aan verbonden is’.

De nederlandsche cultuur verwerft stilaan de plaats die heur in Vlaanderen toekomt, en ook op sociaal gebied, altans te Antwerpen, wordt stilaan de invloed der hollandsche beweging merkbaar. Nu is dit boek een geschikte bijdrage voor hem die, naar de bronnen, den oorsprong en de evolutie van die beweging wil nagaan. Een uitgebreid voorwoord van D.N. heeft hiervoor eveneens zijn belang en vergunt daarbij een kijk op de geleidelijke ontwikkeling van dien bewonderensweerdigen man, die, naar waarheid, van zich zelf mocht getuigen,

[p. 37]

dat hij de meest gehate en gevreesde persoon van zijn tijd is geweest.

Eerste Vredebundel samengebracht door Dr Louis A. Bähler, Lod. van Mierop en Felix Ortt en uitgegeven te Amersfoort door de ‘Drukkerij Vrede’. - Prijs 3 fr. - Dit boek is een samenvoeging van die stukken uit het blad ‘Vrede’, die, volgens de verzamelaars, het best zijn streven en zijn afgeleverd werk gedurende zijn twee eerste jaargangen aangeven. 't Sluit zich, alzoo, eenigzins aan bij de verzameling geleverd door F. Domela Nieuwenhuis; - in dien zin, dat men er de eerste stappen kan in nagaan van de nog betrekkelijk-jonge Christen-Anarchisten-beweging in Holland.

In het Huis van Bewaring, een pleidooi tegen preventieve hechtenis en het cellulaire stelsel, door A. van Emmenes. Uitgegeven door L. De Boer te Amsterdam. - Men mocht dit degelijk boekje veeleer een aanklacht dan een pleidooi heeten. 't Is geschreven in den snijdenden, maar onderhoudenden en meestal geestigen trant, dien schrijver eigen. Wij wenschten het te zien in veler handen, opdat het iets bijdragen moge, tot opheffing der wraakroepende misstanden, waartegen de schrijver zijn welsprekende stem verheft.

S.R.