Ons Erfdeel. Jaargang 47

Langs de ‘steenwegen’ der liefde

Toen de makers van Steve+Sky op zoek gingen naar het juiste decor voor de liefde van een gelegenheidsprostituee en een kruimelcrimineel, kwamen ze terecht in de meest kleurrijke oorden van Vlaanderen. Het viel niet altijd mee om het aanbod aan couleur locale een plaats te geven in de langspeelfilm. Zo weigerde een prostituee haar bordeel te laten gebruiken als filmset, omdat, zo vertelt producent Dirk Impens, ‘ze niet graag zou hebben dat haar bordeel geassocieerd werd met prostitutie’. Bij kleurrijke oorden hoort een kleurrijk discours. Zoveel mogelijk hebben de makers geprobeerd om beide - het decor én het erbij horende taalgebruik - in hun langspeelfilm te doen herleven.

Aan de hand van dit soort realisme, dat inzake waarheidsgetrouwheid de realiteit ver achter zich laat, knutselde regisseur Felix van Groeningen een debuutfilm in elkaar. Behalve het gegeven van de jongen die verliefd wordt op het meisje en de emotionele onrust die dat teweegbrengt, heeft Steve+Sky geen echt verhaal. Wat er bij wijze van voorgeschiedenis en psychologische motivering aan toegevoegd wordt, komt het geheel overigens niet ten goede. Zo wordt verteld van Sky, het jonge prostitueetje dat gespeeld wordt door fotomodel Delfine Bafort, dat ze in de prostitutie is terechtgekomen om de therapeutische sessies van haar vriendje te kunnen betalen. Steves voorgeschiedenis is de gevangenis, waar hij Jean-Claude leert kennen, het derde hoofdpersonage in deze film. Wanneer beiden enige tijd later opnieuw op vrije voeten zijn, vatten ze het plan op om samen motorfietsen te stelen. Intussen heeft Jean-Claude zijn eigen nachtclub geopend, die een van de belangrijke locaties wordt in de film. Jean-Claude heeft verder een tienerdochter met groeiperikelen. Al deze elementen rond de centrale romance worden gepresenteerd aan de kijker, zonder dat ze veel toevoegen aan het geheel. Wat je erover verneemt, is onvoldoende om het skelet vlees te geven. Het leidt eerder de aandacht af, dan dat het de vertelling ronder maakt.

Er is met andere woorden nogal wat mis met deze debuutfilm: zo loopt bijvoorbeeld ook in het begin van de film de vertelling helemaal fout. De expositie gebeurt via een ongemakkelijke stem naast het beeld. Scènes worden stukgemonteerd, terwijl ze juist veel beter werken wanneer Van Groeningen ze gewoon laat doorlopen. En toch, ook al is Steve+Sky in wezen een lang uitgevallen korte film, het blijft een verdienstelijk debuut.

Een belangrijke kwaliteit lijkt me in eerste instantie de grote ongedwongenheid waarmee Van Groeningen zijn acteurs voor de camera brengt. De personages mogen dan in het scenario weinig invulling hebben gekregen, ze worden door de acteurs met overtuiging gebracht. Daarnaast slaagt de film er ook in de locatie tot leven te brengen. Steve+Sky speelt zich nagenoeg integraal af aan de Kortrijksesteenweg bij Gent, waar kleine zelfstandigen winkel houden naast grote meubelpaleizen en doe-het-zelfzaken. Magazijnen, woonhuizen, benzinestations, bordelen en bouwvallige panden wisselen er elkaar af en stralen er samen, in hun onvoorstelbare lelijkheid, een haast surreële poëzie uit. Dit soort poëzie heeft Van Groeningen uitgebreid tot de aankleding van zijn personages, tot hun manier van spreken en hun manier van zijn. De Kortrijksesteenweg is hier dus meer dan een zo typische Vlaamse verbindingsweg. In Steve+Sky fungeert hij als metafoor voor het complexe emotionele leven van de personages. Steve, Sky, Jean-Claude et les autres zijn geen evenwichtige, afgeronde psychologische entiteiten, ze zijn ieder op hun manier de som van uiteenlopende impulsen, intense goestingen, emoties en overtuigingen. Hun identiteit is het slagveld van een reeks innerlijke contradicties.

Op zich is dat geen wereldschokkende nieuwigheid, maar interessant is dat Van Groeningen dit concept inkleedt met een groot gevoel voor sfeer en met een heel persoonlijke

[p. 445]

stijl. Beide factoren zijn zo sterk in deze film dat ze vanzelf de gaten vullen waar het script inhoudelijk of emotioneel tekortschiet. Dat is geen geringe verdienste.

In die zin komt Steve+Sky dicht in de buurt van wat Tom Barman in Anyway the Wind Blows voor ogen stond. Voor beide films geldt dat ze staan of vallen met de sfeer en het levensgevoel die ze in beelden willen vatten. Barman is, in vergelijking met Van Groeningen, iets modieuzer en vooral op het vlak van de acteursregie minder overtuigend. Dat heeft niet zozeer met de acteurs te maken, dan wel met de regisseur. Titus Devoogdt (Steve) en Johan Heldenbergh (Jean-Claude) spelen in beide films. In Steve+Sky is hun geloofwaardigheid groter, hun présence sterker. Wellicht speelt de theaterachtergrond van workshops en improvisatie hier in het voordeel van Van Groeningen.

Erg opvallend in de acteursregie is Van Groeningens radicale keuze voor een Gentse tongval. Het spreekt voor zich dat die keuze heel bepalend is geweest voor de manier waarop acteurs zich uitdrukken en bewegen.

Vóór dit langspeelfilmdebuut was Van Groeningen niet alleen actief in het theater, hij maakte ook korte films, verschillende daarvan in de context van zijn filmopleiding aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Gent, waar hij in 2000 afstudeerde. Het werk dat hij toen maakte, werd steevast gedraaid op videoband, en niet op celluloid. Videoband is erg goedkoop: of je nu 20 of 200 uur filmt, voor het budget van de productie maakt dat niet veel uit. Voor de acteur daarentegen is het verschil wel groot: hij krijgt tien keer meer ruimte.

Vreemd genoeg is Van Groeningen voor zijn langspeeldebuut afgestapt van deze keuze. En dat op een moment dat video als drager nagenoeg volledig ingeburgerd is geraakt in de bioscoop. Naar verluidt was Van Groeningen erg onder de indruk van de Zweedse prent Fucking Åmål van Lukas Moodysson, een film die op 16 mm omkeerfilm is gedraaid. Diezelfde ruwe look wilde hij ook voor zijn film

Titus de Voogdt als Steve en Delfine Bafort als Sky in ‘Steve+Sky’.

en daarom koos hij voor hetzelfde procédé. Omkeerfilm is duurder dan videofilm, maar blijft toch relatief goedkoop. Wanneer omkeerfilm wordt ontwikkeld, heb je, zoals bij een diafilm, meteen een positief beeld. Het tussenstadium van het negatief valt dus weg. Het nadeel van het omkeerprocédé is dat de beeldkwaliteit veel minder goed is dan bij gewone negatieffilm. Omkeerfilm is korreliger, minder contrastrijk. Vergeleken met gewone film lijkt het al vanaf het begin de goedkopere, kwalitatief mindere variant. Perfect geschikt dus om een wereld uit te beelden die de anti-esthetiek als uitgangspunt neemt.

Ik geloof niet dat Van Groeningen aan die bijzondere biotoop langs de Vlaamse wegen sociale of andere statements wil verbinden. Het is hem in eerste instantie te doen om het kleurrijke decor, het verleidelijke curiosum en de mogelijkheid een breder en meer contrastrijk spectrum aan te spreken. Zoals gezegd: het ideale decor voor personages die overhoop liggen met het leven, de liefde en met zichzelf. Het mooie aan dit nieuwe Vlaamse debuut is dat het die wereld een eigen glamour heeft gegeven. Dankzij de exuberante gedrevenheid waarvan de cineast blijk geeft, mag Steve+Sky beslist tot de interessantere Nederlandstalige films van het jaar gerekend worden.

Erik Martens

Steve+Sky, regie & scenario Felix van Groeningen, productie Dirk Impens, met o.a. Titus Devoogdt (Steve), Delfine Bafort (Sky) en Johan Heldenbergh (Jean-Claude), 100 minuten.