Ons Erfdeel. Jaargang 47

‘Ik ben een stroom van woorden.’
Antwerpen, wereldhoofdstad van het boek 2004-2005

Op 17 januari 2003 werd Antwerpen door de Unesco unaniem verkozen tot Wereldboekenstad. De jury bestond uit vertegenwoordigers van de International Publishers Association (IPA), de International Booksellers' Federation (IBF), de International Federation of Library Associations and Institutions (IFLA) en van de Unesco zelf. De andere kandidaten Santo Domingo (Dominicaanse Republiek) en Barcelona (Spanje) grepen naast de titel. Dit betekent dat Antwerpen de eretitel vanaf 23 april 2004 (wereldboekendag) mag overnemen van New Delhi (Indië). De wereldboekendag valt op de verjaardag van de sterfdatum van William Shakespeare, Miguel de Cervantes en Garcilaso de la Vega, alle drie gestorven op dezelfde dag in het zelfde jaar 1619. Voorheen hadden reeds Madrid (Spanje) en Alexandrië (Egypte) de titel mogen dragen. Maar het is de eerste keer dat een ambitieus programma werd uitgeschreven dat het boek zowel in verleden, heden als toekomst een plaats in de stad toekent. Een jaar lang zullen inspanningen geleverd worden om het boek en het lezen te promoten. Het programma werd voorgesteld op de boekenbeurs in diezelfde stad op 30 oktober 2003 onder de naam ABC 2004. Met deze perstekst en de informatie op de website moeten we het voorlopig stellen. Pas op het einde van het boekenjaar zal het geheel geëvalueerd kunnen worden. Dan zal de nieuwe ‘bibliotheek van de toekomst’ geopend worden in het Permekecomplex op het De Coninckplein. Hiermee is meteen een duidelijke intentieverklaring voor de continuïteit bekendgemaakt. En voor wie nog verder kan kijken, lonkt het Sint-Felixpakhuis waar het stadsarchief zijn intrek zal nemen en waar een boekenstraat zal worden ingericht om de grote actoren binnen het boekenvak te verzamelen.

Antwerpen is in de eerste plaats een stad met een belangrijke historische binding met het boek. Christoffel Plantijn (1520-1589) vestigde zich hier rond 1549. Eerst werkte hij er als boekbinder. Vanaf 1555 profileerde hij zich als drukker en opende hij zijn drukkerij De Gulden Passer. In 1576 vestigde hij zich aan de Vrijdagmarkt, waar nu het Museum Plantin-Moretus is.

Dit museum, de stadsbibliotheek op het Conscienceplein en het AMVC-Letterenhuis zullen een deel van hun collecties in tijdelijke tentoonstellingen aan het publiek voorstellen. Het museum bevat twee van de oudste drukpersen ter wereld en een verzameling van

Simulatie van de toekomstige Antwerpse Stadsbibliotheek in het Permekecomplex aan het De Coninckplein (vermoedelijk klaar in april 2005) - Ontwerp: Stramien CVBA.

[p. 312]

25.000 oude banden en 600 manuscripten. De stadsbibliotheek kent haar oorsprong in 1481 met de schenking van stadsadvocaat Willem Pauwels van zijn eenenveertig werken tellende boekenverzameling aan het stadsbestuur. Momenteel heeft deze bibliotheek ongeveer één miljoen volumes in haar bezit. In het AMVC-Letterenhuis ten slotte berust het archief rond de Vlaamse letterkundigen.

Daarnaast hebben meer dan honderd literaire actoren hun basis in Antwerpen, gaande van het Vlaams Fonds voor de Letteren (VFL), Boek.be, de inrichter van de boekenbeurs, Stichting Lezen, het Nationaal Centrum voor Jeugdliteratuur (NCJ/ Villa Kakelbont), de organisaties achter de festivals en beurzen als De nachten, Zuiderzinnen, Saint-Amour, het Boekenbal, Het Andere Boek, Dichters in het Elzenveld, de uitgevers, de tijdschriften, de boekhandels en de vele in de stad wonende schrijvers. Het is de bedoeling om hier niet alleen een inventaris van te maken, maar deze actoren tot nog meer activiteit aan te zetten. Zo is er een reeks van 26 manifestaties en bijhorende cahiers aangekondigd rond de 26 letters van het alfabet. Telkens zal een schrijver met een kunstenaar uit een andere discipline een letter vormgeven. De eerste drie letters (Tom Lanoye en beeldend kunstenaar Fred Eerdekens voor de letter a, Germaine Greer en fotografe Elke Boon de letter b, Toon Tellegen en Stef Kamil Carlens de letter c) zullen worden voorgesteld op de opening op 7 en 8 mei 2004 in de Bourlaschouwburg. Met spanning wachten we op meer duidelijkheid rond de letters xyz.

Om dit alles mogelijk te maken, leveren behalve de stad Antwerpen ook de provincie Antwerpen en de Vlaamse Gemeenschap een financiële inspanning. Er is een totaal budget van 1,5 miljoen euro begroot. De stad engageerde zich reeds in het bestuursakkoord van de huidige legislatuur en belooft ook na april 2005 de boekenstad in leven te houden. Het geheel staat onder leiding van Michaël Vandebril die er vanaf het eerste uur bij was met projecten als ‘Vertel.de.stad!’ in 2001, de inventaris van de literaire actoren vanaf de tweede helft 2002 en de actie ‘Wilde Boeken’. De zakelijke en praktische werking is opgenomen binnen de structuur van Antwerpen Open, dat reeds tekende voor grote evenementen als het Van Dijckjaar, het Modejaar en de Zomer van Antwerpen.

Ten slotte dient ook vermeld te worden dat de organisatoren niet alleen het schrijven en lezen van boeken willen promoten, maar ook het vertellen hieruit. Een literaire vorm die op zichzelf al lang voor het boek bestond, en misschien, als we sommigen mogen geloven, het boek wel eens zou kunnen overleven.

Koen Broucke

Zie www.abc2004.be.