Ons Erfdeel. Jaargang 47

Mooie jonge honden

In 1986 verscheen de bloemlezing Mooie jonge goden, waarin een nieuwe generatie Vlaamse prozaschrijvers gezamenlijk op het podium stond. Hun gemiddelde leeftijd lag tussen de dertig en vijfendertig jaar, en ze hadden allen al een reputatie met publicaties bij gevestigde Nederlandse uitgevers. De voornaamsten onder hen waren Frank Albers, Herman Brusselmans, Frans Denissen, Stefan Hertmans, Guido van Heulendonk en Tom Lanoye. Zeventien jaar later treedt in de bundel Mooie jonge honden andermaal een nieuwe generatie op de voorgrond met als meest representatieve figuren Jan van Loy, Jef Aerts, Saskia de Coster, David Nolens, Yves Petry, Filip Rogiers, David van Reybrouck, Christophe Vekeman en Dimitri Verhulst. Weer ligt hun gemiddelde leeftijd tussen de dertig en vijfendertig en hebben ze overtuigende publicaties achter de rug. Strikt genomen kondigt zich met de nauwelijks twintigjarige Van Loy de koploper van alweer een jongste generatie aan, en om die reden richt ik de schijnwerper het eerst op hem. In zijn levendig en humoristisch verhaal ‘Potje’ roepen personages als Wolkenmaker, Jutter, Uitzuiger, de Stille en Tjoolder enigszins de geest op van Nescio's Uitvreter en Titaantjes. Het zijn jonge schelmen die in hun landelijke dorp, dat door de burgerlijke vooruitgang wordt bedreigd, aan de rand van de maatschappij leven, hun tijd verdoen met onbenulligheden en op zoek gaan ‘naar een land dat nog ongeschonden is, waar je nog stront kunt ruiken wanneer je tegen de wind in liep’. Een sympathieke nieuwkomer, van wie je nog meer zou willen lezen.

Opvallend bij een aantal jonge honden is hun rijke verbeelding met een hang naar geheimzinnigheid. Zo ontmoeten in het verhaal ‘Een geheim van hout’ van Jef Aerts een man en een jongen elkaar op een nachtelijke plek in het bos, waar ze tot hun consternatie een afspraak blijken te hebben met hetzelfde meisje,

[p. 298]

dat echter toch niet beantwoordt aan het beeld dat ze elk van haar hebben. In ‘Jezus leeft’ laat Yves Petry een melomaan aan het woord, die de dag niet kan beginnen zonder muziek. Op een morgen gaat hij met gesloten ogen op het vloerkleed liggen, klaar voor de fantasieën die hem door het hoofd spelen bij het beluisteren van Bachs Mattheüspassie. Wanneer het koraal het onschuldige Lam Gods begint te bezingen, richt zijn aandacht zich op de Christus aan het van bloed druipende kruishout, volgt de krachtige mannendijen, en maakt een sprongetje over het geslacht heen naar de gespannen buikspieren en zwoegende borstkas, alsof de zoon Gods bezig is klaar te komen. Daarna zijn de beide Maria's, de moeder en de minnares, aan de beurt, en gaat het zo verder tot het hele bijbelverhaal over de kruisdood zich in ontwijde, realistische taferelen heeft afgespeeld.

Het mooist is het fantastische, sprookjesachtige verhaal ‘Vijfhonderd borden die door de lucht vliegen’ van Saskia de Coster. Als uitgangspunt heeft het een wonderlijke ervaring van het opgroeiende meisje Haas. Telkens wanneer zij om middernacht op zolder voor de spiegel ging staan, ‘begonnen haar kleren eerst te ritselen rond haar bovenlichaam en gleden ze langs haar heupen omlaag, en werden ze laag na laag van haar losgemaakt, en dan stoven ze weg met een opgewekte haast en lieten haar achter (...)’. Dit is het begin van een reeks zonderlinge gebeurtenissen en van een poëtisch liefdesverhaal, geschreven in een mooie, suggestieve taal. De verhalen ‘De lijst’ van Frank Bambust en ‘Peristaltiek’ van Dimitri Bontenakel, beide met een geschifte leraar in de hoofdrol, zijn daarentegen in hun fantasterij en buitenissige verzinselen te gezocht om te overtuigen.

Van de bovenste plank is dan weer het verhaal ‘Wachtkamer’ van David Nolens, dat in

Jeff Koons, ‘Puppy’, 1992, planten in bloei, aarde, hout en staal, 12,4 × 8,3 × 9,1 m, installatie Schloss Arolsen, Duitsland. © Jeff Koons / Galleri Nicolai Wallner, Kopenhagen.

een mysterieuze freudiaanse sfeer baadt. Wout, ‘de kunstenaar die niet werkt’, heeft in de stad talen gestudeerd maar woont sindsdien in een dorp, waar hij erotisch gefascineerd wordt door Fientje, het negenjarige dochtertje van zijn overbuur. Dat roept een herinnering op aan zijn eigen kinderjaren, toen hij de drang niet kon weerstaan zich in een meisje te verkleden. Het drama waar de verwarrende gebeurtenissen op uitlopen, speelt zich (weer) af in een nachtelijk bos en zit vol duistere suggesties van de mythologische weerwolf, het sprookje van Roodkapje en de wolf, een persoonsverdubbeling en een verkrachting. Alles bij elkaar een indrukwekkend verhaal, dat echter niet makkelijk te duiden is.

Dit laatste is niet het geval met het vlot gestelde, deels documentaire en deels fictieve ver-

[p. 299]

haal ‘Oostende’ van Filip Rogiers, die er een hilarisch portret in schildert van de bizarre, tegendraadse figuur van Karel, Graaf van Vlaanderen, die van 1944 tot 1950 prins-regent van België is geweest. ‘Evenwichtsoefening’ van Christophe Vekeman, populair auteur met al drie boeken bij De Arbeiderspers op zijn naam, speelt zich eveneens af in Oostende. Een zomermiddag en -nacht worden er doorgebracht met zuipen, blowen, neuken, knokken en het uitslaan van schuttingtaal. Een beeld des tijds dus, maar van deze auteur heb ik beter gelezen.

David van Reybrouck en Dimitri Verhulst zijn ook al gereputeerde schrijvers met belangwekkend werk op hun naam. In zijn verhaal ‘De milt’ laat eerstgenoemde gedurende enkele dagen een aantal totaal verschillende onderwerpen door elkaar lopen in de ervaringswereld van de schooljongen Daniël: een portret van de paus, dat de leerlingen moeten inplakken in hun godsdienstschrift, tv-beelden uit Italië waar een knaap in een dertig meter diepe put is gevallen, zijn hond die door een auto wordt aangereden, en zijn zes konijnen die hij goed verzorgt maar waar hij er een van slacht. Dit is een goed geconstrueerd verhaal, met trefzekere afwisselingen en overgangen in het bewustzijnsproces van het jonge personage.

Het verhaal van Dimitri Verhulst ten slotte moet het vooral hebben van de komische effecten en het ongewone vertelperspectief. De ikverteller is namelijk gestorven op de dag van de dorpskermis en doet in het mortuarium waar hij opgebaard ligt, in lachwekkende of wrange scènes verslag van zijn leven en sterven en zijn aanstaande begrafenis. Zijn laatste woorden luiden ironisch genoeg: ‘Van hieruit gezien is het godverdomme ik weet niet hoe belachelijk dat ik één maand geleden met roken ben gestopt’.

Deze bundel geeft een staalkaart van wat een groep representatieve jonge Vlaamse prozaschrijvers in haar mars heeft. De bijdragen van een zestal onder hen, namelijk Thomas Blondeau, Christophe Dirickx, Bart Koubaa, Ruth Lasters, Ilse van Beversluys en Hanneke Paauwe, heb ik uit mijn bespreking weggelaten omdat zij duidelijk beneden het gemiddelde niveau lagen. Naar mijn oordeel horen ze in deze bundel niet thuis. Bij Frank Bambust en Dimitri Bontenakel heb ik geaarzeld, maar ik heb ze het voordeel van de twijfel gegund. De verhalen van de overige auteurs zijn in het opzicht van onderwerp, stijl en verteltalent zeker het lezen waard, al zijn er ook tussen hen uitgesproken kwalitatieve verschillen. Vooral het werk van Saskia de Coster, David Nolens, David van Reybrouck, Dimitri Verhulst en Jan van Loy doet uitzien naar meer.

In de bespreking heb ik gewezen op raadselachtigheid, fantasie en een boeiende verteltrant die opvallend voorkomen in de verhalen van overigens uiteenlopende auteurs. Of dat echter voldoende is om te spreken van gemeenschappelijke kenmerken, is twijfelachtig. De genoemde eigenschappen kwamen immers destijds al voor bij ‘mooie jonge goden’ als Van Heulendonk, Hertmans en Lanoye, en liggen aan de basis van het oeuvre dat inmiddels op hun naam staat. Afwachten dus maar wat de toekomst zal brengen.

Paul de Wispelaere

Mooie jonge honden. Nieuw Vlaams literair talent, samengesteld door de redactie van De Brakke Hond, Van Halewyck, Leuven, 2003, 318 p.