Ondernemer in geschiedenis.
Het liber amicorum Herman Balthazar
De historicus Herman Balthazar is altijd ‘een man van de wereld’ geweest. Hij combineerde zijn functie als hoogleraar nieuwste geschiedenis aan de Gentse universiteit voortdurend met een breed en veelzijdig politiek, sociaal en cultureel engagement, vandaag onder meer als voorzitter van de raad van bestuur van de Stichting Ons Erfdeel. Sinds 1985 is hij zelfs in de eerste plaats een openbaar gezagsdrager, als gouverneur van de provincie Oost-Vlaanderen. Toch bleef hij, onder andere als extraordinarius aan de Universiteit Gent, intens contact houden met de academische geschiedenisbeoefening.
Zoals de traditie het voorschrijft, kreeg Balthazar een liber amicorum aangeboden toen hij in het najaar van 2003 met emeritaat ging. Het door Gita Deneckere en Bruno de Wever samengestelde boek Geschiedenis maken verschilt evenwel grondig van de gebruikelijke publicaties in het genre. Bevat zo'n vriendenboek doorgaans losse bijdragen van collega's en oudstudenten over thema's uit het belangstellingsveld van de gevierde, Geschiedenis maken wil een ‘echt’ boek zijn. Het is er trouwens ook letterlijk aan te zien, met zijn geïnspireerde vormgeving en zijn vele illustraties.
De manier waarop Herman Balthazar zijn taak als historicus opvatte, heeft deze redactionele optie ongetwijfeld beïnvloed. Vooral door zijn vele maatschappelijke activiteiten en zijn relatief korte exclusief-academische carrière heeft Balthazar zijn plaats in de historische wereld niet verankerd met bijvoorbeeld een of ander standaardwerk. Hij harkte in Clio's tuin al evenmin een prieeltje aan waarin hij de enige hovenier kon zijn. Hij ontpopte zich wel, net als zijn legendarische leermeester jan Dhondt, tot een bijzonder actieve entrepreneur ès histoire, als stichter, bezieler of promotor van initiatieven waarin de historiografie over de negentiende en de twintigste eeuw zich de voorbije dertig jaar heeft geïnstitutionaliseerd.
Het belangrijkste daarvan (zeker voor hemzelf) is ongetwijfeld het Amsab in Gent. Deze
De Leuvense socialistische turnkring, ca. 1900 © Amsab - Instituut voor sociale geschiedenis.
instelling was aanvankelijk - vandaar de afkorting - een archief en museum van de socialistische arbeidersbeweging in België. Ze ontwikkelde zich tot een archiefdepot en studiecentrum voor het brede sociaal-emancipatorische veld, inclusief de ‘nieuwe’ sociale bewegingen van bijvoorbeeld ecologisten, pacifisten en holebi's.
Geschiedenis maken kijkt op een systematische manier aan tegen het werk van de ‘historicus-ondernemer’ Balthazar. Het boek opent met een inleidend hoofdstuk, met daarin een schets van diens leven en werk en een overzicht van het vakgebied nieuwste geschiedenis, waarin hij zich als hoogleraar specialiseerde in de sociale en de hedendaagse geschiedenis. Toen Balthazar toch voor het gouverneurschap koos, had dat veel te maken met de toenmalige bezuinigingsdrift aan de universiteit, die fnuikend bleek voor de arbeidsvreugde. Daarin kwam ondertussen wel beterschap, al komt in Geschiedenis maken geregeld kritiek bovendrijven op de voor de creativiteit dodelijke bureaucratisering waaronder het academische bedrijf tegenwoordig te lijden heeft.
De hoofdmoot van het boek bestaat uit een reeks bijdragen over de instellingen waarin Balthazar een belangrijke rol speelde: het Amsab, het virtuele Museum van de Vlaamse Sociale Strijd van de provincie Oost-Vlaanderen, het Museum voor Industriële Archeologie en Textiel (MIAT) van de stad Gent en het in Brussel gevestigde Navorsings- en Studiecentrum voor de Geschiedenis van de Tweede
Auteursrechtelijk beschermd
