Ons Erfdeel. Jaargang 47

Spirituele schelmen.
Het evangelie volgens Yves Petry

De titels van zijn romans zijn reeds een credo op zich. De jonge Vlaamse romanauteur Yves Petry (^o 1967) heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij met zijn parabels een blijde boodschap bracht die over het meest essentiële gaat: de liefde en het leven. In Het jaar van de man (1999), zijn debuut, laat hij zijn stuurloze held oreren over ‘een orde van het hart’. In Gods eigen muziek (2001) overkomt de kuise minnares van het hoofdpersonage een heuse epifanie. In het zonovergoten decor van een vergulde tuin leert ze, dankzij de genade van het moment, de echte liefde kennen die het niet moet hebben van woorden of seks maar van stilte en toewijding. In zijn nieuwste roman, De laatste woorden van Leo Wekeman (2003), is de religieuze toon van de titel enigszins misleidend. Er zijn immers weinig romans in de recente Nederlandstalige literatuur waarin de verschillende facetten van de daad en van seks tout court zo laconiek worden becommentarieerd. De homo- en heteroseksuele standjes tot en met de verkenningen van sodomie of biseksualiteit zijn echter op de eerste plaats initiatierites om voorbij het seksuele het mysterie van de ware liefde te ervaren. Of in de woorden van Rijker West, de protagonist van Gods eigen muziek: ‘Seks houdt de menselijke intelligentie wakker, als je 't niet tot een gewoonte laat verworden, het verhindert dat je rust vindt in een of andere vorm van zelfbepaling en een bruut wordt uit één stuk, ja, seks is het experiment van het hart met de buik en levert als resultaat niks dan mysterie op waar het hoofd nooit klaar mee komt.’

Petry lanceerde met zijn beide eerste romans een nieuwsoortig genre: dat van de serieuze schelmenroman. Met veel flair wist hij als verteller het slappe koord tussen loodzware ernst en lichtzinnig geleuter te bewandelen. Petry is van opleiding wiskundige én filosoof en dat verklaart misschien de unieke mix van nuchtere precisie en dronken wijsheid. Een verhaal had hij niet. De held was een Elckerlyc die, zoals iedereen, weleens kopje onder gaat in de stormen van het leven. Petry's verteller geeft in de coulissen voortdurend commentaar bij de zoektocht van zijn schelm naar de graal: kijk hoe mijn held de liefde bij een vrouw probeert te vinden, of hoe hij in de armen van een man het geluk wil voelen, onderga samen met de vriendin van mijn held hoe het mysterie van de liefde zich plots en zomaar gratis laat aanschouwen. Moraal van Petry's verhaal: wees spiritueel en trek eropuit om met al je zinnen het bovenzinnelijke te vangen.

Petry schreef dus proza met een fameus weerhaakje. Vooral Gods eigen muziek was een tegendraadse, anachronistische aanval op alles wat modieus was. In zekere zin slaagde Petry erin met deze tweede roman een filosofische pirouette te maken die hij nog moeilijk zou kunnen overtreffen. Vandaar dat hij met zijn derde roman een anders ingekleurd evangelie probeert te verkondigen. Wellicht was Petry zelf het beu om altijd maar te moeten horen hoe rijk zijn romankunst wel was, terwijl hij ondertussen weinig of geen commercieel succes oogstte. Iemand als Herman Brusselmans, die van de schelmenroman zonder dubbele bodems zijn handelsmerk heeft gemaakt, bakt zoete broodjes. Daarom koos Petry in deze derde roman voor een rechttoe rechtaan verhaal.

In De laatste woorden van Leo Wekeman mikt Petry op een satirische, luchtige toon die het spirituele en zeker het mystiek-filosofische gehalte uit zijn tweede roman haast helemaal buitenspel zet. Een groteske verhaallijn toont de lezer de bomen door het bos. Het is een origineel oratorium voor vier stemmen waarin

[p. 149]

de journalist Wekeman, zijn vrouw, zijn concurrent en zijn chef hun lied mogen zingen. Een lied dat, zoals steeds bij Petry, om seks en liefde gaat. Ook nu weer maakt hij dienaangaande rake opmerkingen, maar toch heel wat minder dan vroeger. Petry wou immers vaart brengen in de hellevaart van zijn held. En het moet gezegd worden: de roetsjbaan van Wekemans bestaan kent enkele onverwachte wendingen. Hij wordt verliefd op de glamoureuze sterjournalist die zijn mooie opdrachten wegpikt. Hij mag uiteindelijk toch nog de Amerikaanse president interviewen tot hij het helemaal verknoeit en zowaar soelaas vindt in de armen van zijn wettige echtgenote. Zou samen een kind krijgen geen oplossing kunnen zijn voor zoveel bokkensprongen in een heidens leven? Tot zover de verrassend gewone conclusie van Petry's nieuwste roman.

Petry tapt deze keer dus uit een ander vaatje. Hij toomt de spirituele terzijdes van zijn schelm van dienst in om hem mee te laten spelen in een verhaal waarin de ‘scorende’ journalistiek op de korrel wordt genomen. Hij timmert een plotje in elkaar om de lezer nieuwsgierig te maken naar de uiteindelijke ontknoping. Maar hoezeer Petry zijn oorspronkelijk spirituele temperament ook probeert te temmen, toch zijn de mooiste momenten opnieuw die passages waarbij de verteller het scherpe observatievermogen van zijn filosofisch impressionisme een vrijgeleide geeft. Als het dan nog over de oorlog tussen de seksen gaat, zet Petry pure aforismen neer, zoals wanneer Wekemans vrouw haar echtgenoot lik op stuk geeft: ‘Leo is gewoon wat zoveel mannen zijn: ze zijn zoals ze zich verbeelden te zijn. En aangezien de meeste mannen geen genieën zijn, is hun verbeelding ook al niet zo geniaal. Je raakt er op de duur simpelweg op uitgekeken, op dat meestal weinig verfijnde, vrij onsamenhangende en niet zo bijster originele zelfontwerp waar de mees

Charles Ray, ‘Mannequin, Fall '91’, 1991.

te mannen, om god weet welke reden, zich aan vastklampen.’

Ik hou er meer van dat Petry geen water in zijn filosofische wijn doet en voluit voor verlossing gaat, zoals in zijn onovertroffen tweede roman. Gods eigen muziek is het voorlopige hoogtepunt uit het oeuvre van deze getalenteerde parabelschrijver die de pech had dat hij bij zijn debuut het pad van die andere getalenteerde Vlaamse romanauteur kruiste, Erwin Mortier namelijk. Anders was de jaarlijkse Debuutprijs in 2000 niet naar Marcel gegaan, de eersteling van Mortier, maar naar Het jaar van de man van Petry. Een groter publiek had dan vanzelf aandacht gekregen voor Petry's werk en dus had hij niet meer zo expliciet naar de gunst van de lezer hoeven te hengelen, zoals hij dat doet in zijn laatste boek. Maar Gods wegen zijn ondoorgrondelijk. Die van Petry hopelijk ook.

Frank Hellemans

yves petry, De laatste woorden van Leo Wekeman, De Bezige Bij, Amsterdam, 2003, 256 p.
yves petry, Gods eigen muziek, De Bezige Bij, Amsterdam, 2001, 202 p.
yves petry, Het jaar van de man, De Bezige Bij, Amsterdam, 1999, 184 p.