Ons Erfdeel. Jaargang 47

Het hart, de spieren, het verstand.
Dansen volgens Nanine Linning

Het gastenboek op de website van choreografe Nanine Linning (^o 1977) is een bezoek waard. Versierd met fleurige zonnetjes en andere emoticons of chatsymbolen worden loftuigingen aan haar adres gemaakt vanuit Tokyo, New York, Rotterdam. Waar de jonge Neder-

[p. 112]

landse choreografe zelf uithangt, valt er niet uit op te maken. Wel dat ze voortdurend in actie, in beweging en on the run is, aan het bedenken, uitproberen en creëren in een balletstudio. Of ze zit in het theater om werk van anderen te zien en zich te laven aan beelden: dans, toneel, film. Ze is dus erg druk, druk, druk, zoals een virtuele briefschrijver veronderstelt.

Dit snelle, internationaal georiënteerde leven past Linning. Haar opgang van student tot gelauwerd choreograaf verliep in een razend tempo. Het is immers nog maar zeven jaar geleden dat ze na een stage bij William Forsythes Ballett Frankfurt als choreograaf afstudeerde aan de Rotterdamse Dansacademie en met solo's en duetten naam maakte in het kleinschalige moderne danscircuit. En het is amper drie jaar geleden dat zij bij Scapino Ballet Rotterdam The Neon Lounge creëerde en na dit succesvolle debuut in de grote zaal door leider Ed Wubbe benoemd werd tot huischoreograaf bij dit eigentijdse Rotterdamse gezelschap. Sindsdien werkt ze afwisselend ‘groot’ en ‘klein’. De choreografe houdt van die afwisseling vanwege de dynamiek die dat meebrengt. Vanwege uitersten die in dialoog met elkaar botsen, fricties en contrasten veroorzaken en dan onverwacht met elkaar verzoend worden. Als dochter van een architect en een cultureel antropologe lijkt ze tegenpolen in zich te verenigen. Ze schuwt die niet in haar werk, maar koestert ze. Enerzijds is ze gefascineerd door analyse van de menselijke bewegingsmotoriek en het ruimtelijke compositorische, door abstractie en structuur. Anderzijds toont ze voeling met het menselijke, het emotionele en intuïtieve, en laat ze de spontane inval toe in haar werk. Bèta en alfa dansen bij haar een zwierige pas de deux waarbij nu eens de een leidt en dan weer de ander.

In de danstaal, die ze vanuit Forsythes methodiek met analytische precisie onderzocht, uit zich dat in een grillig fragmentarisch idioom. Hoe het hart, spieren en botten functioneren, vormt het prozaïsche uitgangspunt voor Cardiac Motion en Anatomisme. Haar duetten zoals Mono/Stereo en Double Helix

‘Bubble Gum Wrapper’, 2003 - Foto Frank Hanswijk.

verraden eveneens een zakelijk fysieke benadering. En toch ontstaat via al dat passen en meten van twee lichamen een zekere intimiteit. Bij Mono/Stereo schept een spel van licht en donker de verbondenheid tussen beide partners, bij Double Helix bewegen danser en danseres dicht bij elkaar gezamenlijk in tegen de langgerekte klankmassa van Erkki-Sven Tuurs Passion. Intimiteit ontstaat zonder de ballast van een te nadrukkelijke gevoelsexpressie in de dans. In geheel op de persoon toegesneden solo's portretteert Linning daarentegen scherp enkele danseressen door uit te vergroten wat haar in hen boeit: de koele esthetiek van Caroline Harder (Solo), de explosieve drift van Mirjam ter Linden (Solo 5.0). In Karpp..? plaatst ze de blonde Ter Linden tegenover de donkere Iris Reyes, felle danseressen die elkaar beurtelings aftroeven en kameraadschappelijk bejegenen op een driftig vioolkwartet van Jacob ter Veldhuis.

In haar ensemblewerk schenkt ze meer aandacht aan compositie. In The Neon Lounge manipuleert ze als een ware architect de twaalf dansers in de ruimte: ze vormen kaarsrechte diagonalen, scherpe ruiten, ze lossen druppelsgewijs op en vormen halve cirkels. Bewegingen worden gedubbeld, gespiegeld en gedraaid met als resultaat een levendig constructivistisch lijnenspel. Dwars door deze abstracte bewegingsmaterie strooit Linning ‘dramatische’ elementen: onverwachte bewegingserupties of laat ze de bewegingen bevriezen. Dat doorbreekt even de formaliteit in de dans. Waar The Neon Lounge vooral een mooi gestructureerde uitbarsting van energie lijkt,

[p. 113]

komt Scum veeleer zwaar en beladen over. Het realistische decor suggereert een ondergrondse ruimte, een kelder of parkeergarage. Een kille naargeestige ruimte waarin negen mannelijke dansers zich bewegen, als proefkonijnen in een lab. Het bijna sociologische thema van specifiek mannengedrag werkt ze uit in een dans met een vitale, stoere uitstraling. In geluid en in beeld wordt dat clichébeeld van mannen benadrukt door schietende cowboys en briesende paarden. Dat maakt Scum tot een licht navrant of ironisch bedoeld ballet.

Scum blijft te duister door een halfslachtig realisme. Lighthouse schittert daarentegen door een ijzersterk abstract concept met licht als uitgangspunt. Een felle lichtbundel schiet met intervallen over veertien in het zwart geklede dansers heen en verraadt hun telkens veranderde posities. Live videobeelden - in het donker opgenomen met een infraroodcamera-worden hier doorheen gemengd. Bij elkaar vormt dit een even angstaanjagend als mysterieus caleidoscopisch schouwspel dat associaties oproept met het kat-en-muisspel tussen douaniers en illegale gelukzoekers bij Calais. Drie in glitterkleuren geklede ballerina's stappen hoog op de pointes door de sinistere wereld heen, als troostbrengende schikgodinnen. Stuwende muziek van componist Ton Bruynél accentueert het bijna filmische thrillergevoel in Lighthouse.

Linnings choreografieën zijn sterk bepaald door architectonische begrippen als ruimte, ritme, structuur en volume. Daarnaast zijn ze evenzeer gerelateerd aan muziek. Die vormt haar motor of drijfveer en kleurt haar werk emotioneel in. Muziek geeft spanning, opwinding, dynamiek en geladenheid aan haar choreografieën, en indien gewenst ook speelse luchtigheid. Dat laatste geldt vooral bij haar recente werk Bubble Gum Wrapper. Voor dit op cartoons en comics geënte groepsstuk werkt ze samen met de Nederlandse componist Jacob ter Veldhuis. Diens gedurfde eclecticisme spreekt haar aan. Haar idioom ontwerpt ze op de snelle motoriek van Tom & Jerry en op Goofy's kauwgomachtige slungeligheid.

Caroline Harder in ‘Solo’, 1999 - Foto Leo van Velzen.

Daarbij past een collage van gesamplede stripgeluiden. Ter Veldhuis' popart partituur met ingedikte en uitvergrote kreten, zuchten, holle en duivelse lachen uit Walt Disneys fantasiewereld omlijst twaalf dansscènes als kaders in een stripverhaal. In dit caleidoscopische ballet - een hectisch vlechtwerk van dans, geluid en (animatie)beeld - omhelzen conceptueel denkwerk en speelse humor elkaar.

Op 11 november 2003 mocht Nanine Linning de Kunstprijs 2004 in ontvangst nemen. De dansjury die die prijs aan haar toekende, signaleerde: ‘Haar werk wint aan emotionele diepgang en geeft steeds meer stof tot nadenken.’ Dat is een andere manier om te formuleren hoe bij haar het rationele en emotionele samen oplopen.

Isabella Lanz

Tot nog toe maakte Nanine Linning de volgende choreografieën: Mono/Stereo (1997); Tribeca (1998); Cardiac Motion (1999); Indecision Ensign (1999); (‘TWOOLS 1’); Solo (1999); Solo version 2.0 (1999); Solo version 5.0 (2000); Anatomism (2000); The Neon Lounge (2000); Karpp..? (2001); Scum (2002); Lighthouse (2002); Bubble gum Wrapper (2003); No artificial Sweetener i.s.m. dichter Mustafa Stitou (2001, Scapino Ballet Rotterdam 2003) Double Helix (2002); WARP/MARBLE (2003).
Zie ook www.naninelinning.nl; www.scapinoballet.nl.