Ons Erfdeel. Jaargang 45

Film

Madammeke Pis

Welnee, Dorothée van den Berghes debuut-film is niet de meisjesversie van Manneke Pis. Maar op een of andere manier komt die jongensfilm van Frank van Passel me spontaan voor de geest. Het heeft er waarschijnlijk alles mee te maken dat beide films de woelige emotionele wereld van jonge mensen op een eenvoudige en poëtische manier in beelden weten om te zetten. De manier waarop ze dat doen, geeft blijk van soberheid en van een meer dan modale stijlvastheid.

Ik had ook naar Rosie van Patrice Toye kunnen verwijzen, wat een echte meisjesfilm is, en bovendien ook recenter dan Van Passels debuut, maar Rosie is een stuk minder homogeen en ook minder oorspronkelijk. Meisje en Manneke Pis hebben dezelfde cameraman, Jan Vancaillie, maar de verwantschap tussen de twee films ligt elders: die heeft te maken met de hoofdpersonages.

Het levensgevoel van manneke en madammeke Pis is niet die van de vrolijke spring-in-'t-veld, maar die van het buitenbeentje dat zich geen plaats onder de zon weet toe te eigenen. Hij en zij zijn alleen, ze hebben geen vrienden want niemand begrijpt hen. En de volwassen wereld is hard, koud en opportunistisch. Het is een zeer romantische visie, die precies om die reden makkelijk overhelt naar sentimentaliteit, in een adolescentenpathetiek die vaak iets gênants heeft.

Meisje heeft met dit genre een zekere flou artistique gemeen, die de bedoeling heeft diepgang te suggereren zonder die daarom ook noodzakelijk in huis te hebben. Mij irriteert dat register nogal. Ik herinner me Van den Berghes korte film BXL Minwit, die me precies om die reden maar matig kon bekoren. Meisje ontsnapt aan de excessen ervan. Dat komt omdat de film enerzijds voldoende ingehouden is en anderzijds de nodige humor en zin voor zelfrelativering bevat.

De grote verdienste van Meisje is de manier waarop Dorothée van den Berghe met lichamen omgaat. Die is voor Vlaanderen vrij uniek. Personages worden zonder de minste remming voor de camera gezet, in hun blootste zelf. Zo leren we het hoofdpersonage Muriel kennen: ze zit op het toilet. Muriel is een verlegen, introvert meisje. Even later vleit ze zich neer in een zetel. Ze streelt haar lichaam, ze begint zich te masturberen. De naaktheid die we zien is veel meer psychisch dan fysiek. En het werkt: deze scènes zijn behoorlijk sterk.

Wat is er met dit meisje aan de hand? Het zit zo: Muriel heeft het ouderlijke nest verlaten en gaat op kamers wonen in de stad. Ze komt terecht bij Laura, een extraverte vrouw met, in tegenstelling tot Muriel, een complexloos seksueel leven. Ook Laura krijgen we naakter dan naakt te zien. De ultieme scène op dat vlak maken we mee wan-

[p. 779]

neer Laura's moeder onder de scanner gaat in het ziekenhuis. Een oudere vrouw, niet van de slankste, lacht haar dochter en de kijker toe. Heel opmerkelijk: grotesk en tegelijk opnieuw erg kwetsbaar. Dit soort scènes onthoud je van deze film, ook wanneer je de rest vergeten bent.

Zoals intussen duidelijk zal zijn, spelen er dus meerdere meisjes in deze film. Muriel, het hoofdpersonage, wordt vertolkt door Charlotte vanden Eynde, die eigenlijk danseres is en choreografe in plaats van actrice (ze studeerde aan de P.A.R.T.S.-school van Anne Teresa de Keersmaeker). Els Dottermans is Laura, de rijpere vrouw, van wie de seksualiteit Muriel intrigeert. Niet alleen Laura heeft een moeder, ook Muriel. En zoals te verwachten, verloopt de verhouding moeder-dochter uiterst stroef. Muriels verlangen om het ouderlijke nest te verlaten is dan ook hoogdringend. Ze wil een eigen leven beginnen, terwijl Martha, Muriels moeder, zich met alles wat ze heeft vastklampt aan haar dochter. Een enigszins verrassende wending in het verhaal is dat even later ook Martha het vertrouwde gezinsnest op stelten zet. Ze laat zichzelf toe om verliefd te worden op een collega op het werk. Haar huwelijk komt daardoor in het gedrang, maar Van den Berghe beoordeelt die evolutie eerder positief. Alle vrouwen mogen van haar verliefd worden in deze film.

Voor het karakter van de mannen is de aandacht geringer. Wim Opbrouck, die de minnaar wordt van Dottermans, blijft wat op de vlakte. Het is weliswaar een goed idee van de regisseur dat ze Opbroucks extraverte acteerspel inperkt, maar een echt goed alternatief heeft ze er niet voor gevonden. De jongere minnaars (Matthias Schoenaerts en Nico Sturm) missen naar mijn gevoel substantie. Maar ik wil hiermee niet te kritisch worden want de film heeft onmiskenbaar een bepaalde emotionele integriteit die niet vanzelf komt. Vooral Muriel, het hoofdpersonage, weet haar gevoelige présence te verzilveren. Bij de overige personages is dat iets minder het geval, maar dat kan ook te maken hebben met een scenario

Els Dottermans en Charlotte vanden Eynde in ‘Meisje‘’, de film waarmee Dorothée van den Berghe op het internationaal filmfestival van Locarno in 2002 twee prijzen won.

dat minder ruimte voor hen vrijmaakt. In die zin vatten de prijzen die de film op het festival van Locarno behaalde ook mooi mijn gevoelens voor deze film samen: een grote prijs zou te veel eer zijn, maar een prijs van een jongerenjury en de CICAE/ARTE onderscheiding is deze film zeker wel waard.

Erik Martens

Meisje, regie & scenario Dorothée van den Berghe, co-scenarist Peter van Kraaij, fotografie & camera Jan Vancaillie, muziek Daan, met in de belangrijkste rollen Charlotte vanden Eynde (Muriel), Els Dottermans (Laura), Frieda Pittoors (Martha), Matthias Schoenaerts (Oskar), Nico Sturm (Luc), Wim Opbrouck (Alain), productie Jan de Clercq en Alexander Vandeputte voor Lumière productie, Dominique Janne voor K-2, Jeroen Beker en Frans van Gestel voor Motel films, 91 minuten.