Ons Erfdeel. Jaargang 45

[p. 715]

Erwin Mortier

Toen ik die avond thuiskwam zei tante Laura dat ik dat propere hemd maar beter kon uittrekken met zulk weer. Ik zou er toch maar vlekken op maken.

Ze dopte erwten aan de tuintafel onder de kerselaar in de achtertuin. Met de meetkundige routine die al haar bewegingen kenmerkte, drukte ze haar duim in stugge peulen, ritste de vruchten als doodgeboren kinderen naar buiten en stortte ze in een emaillen kom in haar schoot.

Ze was een en al economie. ‘We hebben niets te veel, maar ook niet te kort,’ zei ze soms, met een trots waaraan duidelijk eerst frustratie en later berusting waren voorafgegaan.

Uit haar compacte gestalte sprak een beheersing die af en toe teniet werd gedaan door een zenuwtic in haar rechterwimper, waardoor ze soms onverwacht naar mij of oom of naar klanten in de winkel begon te knipogen, wat vooral weduwnaars en vrijgezellen lichtelijk in verwarring bracht.

Ze deed er alles aan om mijn moeder te spelen, af en toe een arm op mijn schouder te leggen of door mijn haar te strelen, maar ze was te benig en te klein van postuur om me te overtuigen.

‘Ik hoop dat ge voor één keer gelachen hebt,’ zei ze zonder op te kijken van haar werk. ‘Dat is nu al jaar op jaar dat ge op die foto's staat te weerlichten gelijk een non op een begrafenis.’

Ze vond het zonde van het geld. Op het dressoir in de achterkamer stond ik intussen in vijfvoud tussen mijn makkers en de meester te verkleuren met een smoel van karnemelk zonder suiker, zoals oom Werner altijd zei om me op te jutten.

‘Uw pa, dat was ook zo'n serieuze kerel altijd. Die kon ook staan kijken precies of hij moest zijn belastingbrief nog invullen... Ge zoudt beter wat meer met uw maten spelen, en als dat u niet interesseert, werk genoeg hier, altijd wel iets omhanden voor een leeghanger gelijk gij.’

Ik wist dat ik haar plezier deed door haar quasi geërgerd met een luid zanikend ‘Ma!’ te onderbreken. We ruilden onze affectie om volgens wisselkoersen die alleen zij en ik doorgrondden. Geen van beiden waren we sterk in complimenten. We rolden ze op in de lompen van verwijten.

‘De pastoor heeft u weer tussen de zerken zien springen,’ zei ze terwijl ze de lege peulen in een emmer schoof. ‘Wat moeten de mensen niet peinzen, Joris. Gedraagt u toch een beetje. Straks springt ge nog een hoek van de steen van uw vader. Dat zijn dure reparaties, weet ge 't?’

Hij lag op een paar passen van de winkel tegen de westermuur, onder een

[p. 716]

vlakke steen van ongepolijst arduin dat altijd wit stof achterliet op mijn handpalm wanneer ik over de ruwe randen streek. Op hete middagen wreef ik soms een bel speeksel uit over de steen en keek toe hoe de vlek zienderogen in het zonlicht kromp. Om mijn maten uit te dagen danste ik wanneer we van school naar huis liepen over de grintpaden tussen de zerken en riep op de melodie van kinderwijsjes alle in de stenen gegraveerde namen af. Die van mijn vader moffelde ik vernuftig weg in die lange litanie. Ik dekte hem toe en zong slaapliedjes voor zijn gestalte, die zich iedere keer dat de torenklok sloeg op zijn andere zijde keerde, verder sliep en kleiner werd.

Sterven moest iets als verdampen zijn, opgaan in de middag, wegsoezen op het monotone getik van duivenpoten in de dakgoot, en de hemel de plek waar de zielen van de doden tegen het koude aanschijn van God besloegen en als tranen over Zijn wangen in Zijn handpalmen vloeiden.

In de klas droeg de dood een zeis over zijn schouder en draaide een zandloper om. ‘De tijd vliegt snel, gebruikt hem wel!’ stond er in vlammende letters boven de gitzwarte cape die zijn tronie aan het gezicht onttrok, maar telkens wanneer de deur van de klas in het slot viel, wapperde hij dusdanig wuft aan de punaise die hem op het prikbord verankerde dat hij me maar weinig ontzag inboezemde.

Hij moest adellijk waaieren, met de trage gratie van wier op het getij, heersend over een rijk waar niets uit eigen beweging voortkwam, zoals de meikevers die ik thuis in bokalen hield star de dag aan zich voorbij lieten gaan, zo fragiel geworden dat hun voelsprieten braken wanneer ik het glas in mijn vuisten schudde.

Op sommige dagen probeerde ik mijn adem in te houden en als ik het lang genoeg volhield, voelde ik iets in mij door nauwe halzen vallen, maar altijd weer trok mijn middenrif gulpen verse lucht in mijn longen. Poogde ik in te slapen op klaarlichte dag, dieper en dieper weg te zinken, dan bleef ik hangen in een verveling die onhoorbaar door mijn weefsels schreeuwde telkens wanneer buiten de torenklok een kwartier versloeg.

Ik wilde verdwalen, een schoen verliezen, tussen de lakens mijn sokken van mijn voeten voelen glijden, of mijn voeten van mijn sokken, en er vruchteloos naar tasten, minstens even zoek, maar ik hing als een vlieg in het web van een dag die me nooit helemaal liet verdwijnen.

Uit: Sluitertijd, pp. 27-30.

[p. 717]

Erwin Mortier
Op het kelderboord

Kon ik maar zwijgen zoals kruiken,
sparen als bokalen. Onverstoord
en tegendraads bewaren.

Wie weet wie ooit mij zal ontladen.

Hier zou ik tijd vertalen als een roes,
een zaligheid, wanneer ik kolkend
in gulzige teugen opga. En dan,

als alles hier, voor altijd openstaan.
Leeg noch troosteloos. Mijn eigen
eeuwigheid. Gedronken zijn,

gedronken en genoten.

Uit: Vergeten licht, p. 21.

[p. 718]

Erwin Mortier
Huis in mij

Het huis herademt mij, eindelijk.
Het legt zijn moederlijke muren

op de mijne. Behaagziek laat het deuren
in sloten vallen, slaat luiken open, klapt

ze weer dicht. Het diept vergeten licht
op uit zijn kelders, haalt op zolder bestofte

dromen uit het rag tussen de balken vandaan.
Vleermuizen of dode tantes worden wakker,

fladderen op, verschrikt maar koket.
Bij het raam kennen twee verschoten vitrages

plotseling hun vorige bestaan
als onderrok, of voile, ooit om boezems

spelend, of, in hun strenge verbintenis
van gat en draad, panty's die vrouwen-

kuiten ongenaakbaar maakten.
Het woelt zijn lege kamers om, het huis.

Het vouwt me zorgzaam op en slaat
zich onbekommerd dicht om mij.

Niets werd weggegooid. Alles wisselde. Soms van vorm,
minstens van gewoonte. Een handschoen, rouwig

om een vriend die stierf, greep dorstig om zich heen
en sokken huwden steeds gemengd, uit noodzaak,

dus uit liefde. Een lint voor de boord van een jurk
of laken, of iets frivools in het haar? Alles

[p. 719]

 

was mogelijk. Wie weet met die kastanjebruine

 

lokken, verstrengeld in hun zoeken naar een hoofd.

 

 

 

Zegels vergaten wat ze nooit frankeerden:

 

veel schuchters, vaag geparfumeerd.

 

 

 

Zelfs kindertanden lagen daar, verdorde wespen,

 

vlinderresten. Wat een vreemd gezelschap onder

 

 

 

in de zolderkast. Ik wilde dat ik zelf verloren was,

 

me even wachtend op geen enkel verrijzen vrolijk

 

 

 

door elkaar kon gooien, zonder nood aan een verbintenis.

 

Dan slechts als huls, in hemd of hoedendoos,

 

 

 

vervuld te zijn van mijn gemis.

Uit: Vergeten licht, pp. 19-20.

[p. 720]

Erwin Mortier
Voorouderlijk

Het bed, voorwereldlijke draak,
zwijgt onverzettelijk. Louter massief
legt het zijn nadruk: sterk ben ik.

Alles draag ik. Ook dit zoveelste,
dat zich hier niet zelf heeft neergelegd.
Zoals het minder dan een eeuw

geleden nog te jong was
en te lam om op eigen benen
uit zijn moeder in mij op te staan.

Het neemt, men zou haast zeggen
instinctief, de stramme houding aan
waarmee het ook zijn vader, één mijner

vluchtige impressies, uit de spring-
veren in mijn jankende inwendig kort
tot leven wekt. Al wat dood is

lijkt op hem. Jassen ruisen langs-
heen jassen in de kleerkast aan
mijn voeteneind, waar in de hoge

spiegel zijn schedel net niet kapseist.
Toch zakt hij weg. Bloed valt stil.
De borst verheft zich niet. De handen

zouden van zijn buik afglijden
als niet een paternoster ze in devotie
samenbond. Traag sijpelt hij

uit zijn fundamenten weg. Desolaat karkas.
Het bed opent als een omgekeerde schoot
het lagendik matras, zuigt hem op,

en zet hem ergens diep daarbinnen af
in zijn katoenen sedimenten.

Uit: Vergeten licht, pp. 24-25.