Ons Erfdeel. Jaargang 45

Muziek

‘Ik eet mijn bonen en ik beef’.
Moderne levensliederen van Gorki

Wie de afgelopen jaren weleens een van de talrijke Vlaamse zomerfestivalletjes heeft meegepikt, kan het nauwelijks zijn ontgaan: Gorki is big in Belgium. Sinds zijn ontstaan in 1989 werd de groep van zanger en bezieler Luc de Vos op elk zichzelf respecterend podium uitgenodigd, zelfs op het hoofdpodium van Rock Werchter. Een beetje concertorganisator had al snel door dat de naam Gorky - zoals de groep tot 1993 heette - op de affiche een hoge opkomst garandeerde. Jong Vlaanderen voelde zich rechtstreeks aangesproken door de moderne gitaarpop van het gezelschap, maar zeker ook door de teksten van Luc de Vos, gekenmerkt door een niet van enige humor gespeend geweeklaag over eenzaamheid en onbereikbare liefde. Bovendien bleek De Vos met zijn lome uitstraling, zijn nonchalante looks en zijn verwarde geest niet alleen een tienerheld, maar ook een publieksmenner die door festivalgangers op handen werd en wordt gedragen.

Gorky's gelijknamige debuutpiaat uit 1990 is ondertussen uitgegroeid tot een ware klassieker. Liedjes als ‘Anja’, ‘Lieve kleine piranha’ en ‘Soms vraagt een mens zich af’ combineren prettige, pretentieloze strofen met refreintjes die je desgewenst uit volle borst kan mee-schreeuwen. Op deze plaat is ook één van de mooiste Nederlandstalige liedjes aller tijden terug te vinden: ‘Mia’. Het lied klimt elk jaar nog een paar plaatsjes hoger in allerhande eindejaarslijsten, en het kan uit het hoofd worden gezongen door een hele generatie Vlaamse jongeren. Dat kan ook moeilijk anders, met zo'n betoverend pianoriedeltje aan het begin en een tekst die door zijn raadselachtigheid iets magisch oproept:

Toen ik honger had kwam ik naar je toe
Je zei: eten kan als je de afwas doet
Mensen als ik moeten niet moeilijk doen
Geef ze een kans voor ze stom gaan doen

De middenstand regeert het land
Beter dan ooit tevoren
Mia heeft het licht gezien
Ze zegt: niemand gaat verloren

Na nauwelijks een paar singles en één cd was de naam ‘Gorky’ een kwaliteitslabel geworden. Voorman Luc de Vos was dan ook slim genoeg om de naam van zijn groep zo goed als ongewijzigd te laten toen hij andere muzikanten aan zijn zijde koos voor een tweede cd. Gorky bestond niet meer, maar werd herboren in Gorki. Continuïteit haalde het van vernieuwing. Voor de opname van de tweede cd, die de titel Hij leeft meekreeg, trok de groep naar de studio's van Youssou N'Dour in Senegal. Het resultaat was, mede door het gebruik van traditionele Afrikaanse instrumenten, een zeer gevarieerde plaat waarop Gorki wat kosmopolitischer klonk. Hij leeft blonk vooral uit in de intimistische nummers. Het dromerige liefdesliedje ‘Samen in dat donkere huis’ (‘doen ze alles wat niet mag’) is eerder optimistisch van toon, terwijl De Vos in het door krachtige violen ondersteunde ‘Beste Bill’ het portret schetst van een impotent wordende man:

Beste Bill
Ik zag daarnet je vrouw
en ze zei
dat je langzaam impotent wordt
Is dat waar?
Arme beste kerel
Wie zal je troosten
als je vruchteloos verlangt

Intussen waren de schrijverscapaciteiten van Gorki's zanger ook de Vlaamse redacties niet ontgaan. Een tijdlang schreef Luc de Vos columns voor radiozender Studio Brussel en de krant De Standaard. Deze laatste werden in 1995 gebundeld onder de titel De Verworpenen en uitgegeven bij Icarus. Gorki ging twee jaar op tournee. Het was tot 1996 wachten op een nieuwe plaat: Monstertje. Deze klonk opmerkelijk soberder dan zijn twee voorgangers. De nieuwe liedjes van de groep werden gekenmerkt door een iets meer verzorgde, iets beter afgewerkte

[p. 616]

Luc de Vos (^o1962) - Foto Lipstick Notes Records.

sound. In de teksten verschoof de gepersonaliseerde liefdesproblematiek wat naar de achtergrond. Meer aandacht ging uit naar veeleer existentiële en maatschappijkritische thema's, die ook op Gorki's jongste plaat, Vooruitgang, erg nadrukkelijk aanwezig zijn. In ‘Lang zullen ze leven’ klonk het wel erg scherp en ironisch:

ze drinken op alles
op hun dikke moeder
en op hun domme kinderen
en ook op je gezondheid
en jongens, hier volgt een goede raad
houd je niet op met arme mensen

Ook na Monstertje volgde een periode van optreden. Toen trad Luc de Vos wel als solist in kleine zalen op. Zijn programma was getiteld ‘Luc de Vos Intiem’.

In zijn volgende cd's ging Gorki verder op de met Monstertje ingeslagen weg. Zowel Ik ben aanwezig uit 1998 als Eindelijk vakantie uit 2000 lieten goed geproducete popmuziek horen die zowel bij de Vlaamse als de Nederlandse pers erg in de smaak viel. Beide platen zetten de maatschappijkritische trend verder door: Luc de Vos opende de cd Eindelijk vakantie zelfs met een fragiele gitaarversie van Beethovens Ode an die Freude.

Toch was dat, achteraf bekeken, nog niet het hoogtepunt van Gorki's volgehouden aanklacht tegen de (wan)verhoudingen en misstanden in onze hedendaagse samenleving. Hun jongste cd, Vooruitgang, neemt deze problematiek als grondthema, zoals de titel al laat vermoeden, en gaat de sociale realiteit met meer hardnekkigheid te lijf dan ooit tevoren. Wat men algemeen ‘vooruitgang’ noemt, wordt op deze plaat ontmaskerd als een bron van angst, pijn en eenzaamheid. ‘Er is vooruitgang / dankzij de vooruitgang’ klinkt het dan ook ironisch in het titelnummer. De personages die De Vos schetst, kijken stuk voor stuk aan tegen een of ander soort deadline en bevinden zich in een staat van verwaarlozing en isolement:

er ligt een tijdbom onder de tafel
ik eet mijn bonen en ik beef

mijn bewakers eten een taart met een gouden lepel
medicijnen voor zichzelf
(‘Tijdbom’)

Muzikaal is ‘Vooruitgang’ niet overal even overtuigend. Zoals je wel vaker tegen Gorki's cd's kunt inbrengen, klinkt de monotone zang van Luc de Vos, die het zeker niet moet hebben van verrassende stembuigingen, al gauw zeurderig. Tevens zijn de arrangementen erg sober. Sommige liedjes komen daardoor al te kaal over. In andere nummers komt die soberheid de intimistische sfeer dan weer ten goede: ‘De olifant is grijs’ en ‘Zal ik het ooit begrijpen’ zijn ware pareltjes, die heel dicht in de buurt komen van de schoonheid van ‘Mia’.

Ook op zijn jongste plaat blijft Gorki dus de groep van het hedendaagse Nederlandstalige levenslied. Niet van het levenslied dat ontsproten is aan het brein van een geföhnde charmezanger, maar wel van het levenslied dat de vinger aan de soms bloedende pols van onze samenleving houdt.

Bart van der Straeten

gorki, Vooruitgang, Lipstick Notes Records, 2002 (LN 200205).

gorky, Gorky, Virgin, 1991.

gorky, Boterhammen, Virgin, 1992 (live-opname op Boterhammen in het park in Brussel).

gorki, Hij leeft, Virgin, 1993.

gorki, Monstertje, Virgin, 1996.

gorki, Ik ben aanwezig, Sony Music, 1998.

gorki, Eindelijk vakantie, Sony Music, 2000.

Zopas verscheen het literaire debuut van Luc de Vos: luc de vos, De daad bij het woord, Atlas, Amsterdam/Antwerpen, 2002, 144 p.