Ons Erfdeel. Jaargang 45

[p. 393]

F. Springer
Fragment uit ‘Bougainville’

Na de foto's van Emma en overdreven langdurig informeren naar het wel en wee van Barend Deventers oninteressante loopbaan in Nederlandse gemeentehuizen, stond ik op het balkon, een beetje terzijde van Erik en Félice, die elkaar op de veranderingen beneden ons wezen. Waar was het Scheveningen van onze dagen, vroeg Félice zich met een zucht af. Sandor Vidak, l'Heure bleue, Palermo, Cor Ruys in het Kurhauspaviljoen. ‘God ja, mooie tijden, mooie avonturen,’ riep Erik. Opeens een hand op mijn arm. ‘Bedankt Bo,’ zei ze zacht. Félices scenario vroeg nu natuurlijk om een gevoelig, diepzinnig antwoord van mijn kant, maar ik was mijn tekst kwijt en haalde alleen de schouders op. Ze hield haar hand op mijn arm. We luisterden naar Erik en Félice. Weet je nog dit. Weet je nog dat.

‘Je hebt nog niet verteld hoe het met jou gaat, Bo.’

‘Ach, ik leef nog...’ Lulliger antwoord was niet mogelijk.

‘Ja,’ zei ze, ‘ik ook.’ Ze kneep zachtjes in mijn arm. ‘Ik heb spijt dat ik gekomen ben.’

‘Zonder jou was de reünie niet geslaagd,’ zei ik. Ze keek me even aan. Hele lichte rimpels om haar ogen, maar nog even mooi als vroeger, dat gezicht, hoewel ik dat niet zeker kon weten want van zo dichtbij had ik haar vroeger nooit mogen bekijken.

‘Goeie Bo,’ zei ze. ‘Zullen we ergens gaan eten? Je moet me nog van alles vertellen.’

De anderen waren niet eens verbaasd toen Madeleen en ik samen afscheid begonnen te nemen. We zaten nu allemaal toch muurvast in onze rol van toen en had ik op dat laatste feest Madeleen ook niet mogen wegbrengen, en nu Tommie Vaulant er helemaal niet meer was - wie anders dan ik kon hem tegenover Madeleen vervangen? Goeie Bo. Félice wierp ons een handkus na terwijl de liftdeuren dichtgleden. ‘Dag lievelingen, dag schatten!’

‘Tot over vijfentwintig jaar,’ riep ik nog.

Op weg naar het restaurant aan de boulevard bespraken we onze klasgenoten en draaiden om de belangrijke dingen heen. Toen we zaten vroeg ik haar (nog een poging tot uitstel, een afleidingsmanoeuvre?) wat zij al die jaren had meegemaakt. Een snel, vaag curriculum vitae: twee huwelijken, twee scheidingen, sinds kort was ze weer vrij. Geen kinderen, jammer wel of misschien juist ook niet, haar vrijheid was totaal en eenzaam was ze niet, grote vriendenkring, interessante baan met veel internationale contacten, veel reizen naar

[p. 394]

congressen, geheim onderduikadres in Zuid-Engeland waar ze op gezette tijden kon uithuilen om dan weer met frisse moed... nee, zo slecht was het allemaal niet verlopen met haar. En nu jij, Bo...

Ik hield het nog korter. Een opsomming van zes min of meer exotische landen, een lieve vrouw, twee kinderen, en nog steeds onrust.

‘Ik heb de meeste van je verhalen gelezen,’ zei ze, ‘zo kon ik je een beetje volgen natuurlijk.’

‘Allemaal gelogen...’ Zo kun je het beste verdere vragen naar die dingen afkappen.

‘Ben je met een nieuw boek bezig?’

‘Ach, de een spaart postzegels, de ander krabbelt in zijn vrije tijd in een schriftje.’ Zo wordt meestal verdere nieuwsgierigheid afdoende gesmoord.

‘Sorry dat ik ernaar vroeg, Bo.’ Godverdomme, dacht ik. Tegenover haar, zo vreemd en toch zo vertrouwd, zou ik nu juist heel openhartig kunnen zijn. Zij, juist zij, zou kunnen begrijpen hoe verdomd moeilijk het was om het eiland Bougainville op papier te krijgen. Ze legde haar vork en mes neer. ‘Kun je me nu vertellen hoe het is gebeurd? In Bangladesh?’

Een feitelijk relaas. Een proces-verbaal. Op die en die dag begaf T.V. zich naar Chittagong. Het toeval wilde dat een vrouwelijke Rode Kruisarts... De ware toedracht? Tja, nog vragen genoeg, maar van een misdrijf was geen sprake. Een ongeluk, daar houden we het maar op. Af en toe vragen van haar kant, hele concrete. Hoe laat gebeurde het? Hoe werd hij naar Dacca gebracht? Wie heeft zijn vrouw ingelicht?

Ze keek strak naar buiten, roerend in haar koffie. Glansden haar ogen meer dan tevoren? Huilde ze van binnen? Was ze mij vergeten?

De stilte werd pijnlijk.

‘Begrijp jij hoe het noodlot werkt, Madeleen?’ Ze liet niet merken dat ze me hoorde.

‘Je bevindt je samen uitgerekend in zo'n afgelegen pestland en dan gebeurt zoiets. Ik weet dat hij vaak aan mij dacht, en ik heb hem vaak in mijn verhaaltjes gebruikt, zijn uiterlijk, dingen die hij vroeger zei, een paar gemeenschappelijke avonturen... Als ik was meegegaan naar Cox's Bazaar die dag, had ik hem misschien kunnen redden. Weet je, Madeleen, dat ik deze gedachte nog nooit tegenover iemand heb uitgesproken...’

Nu keek ze me aan. Ik pakte haar hand en zo zaten we heel lang en ze huilde geluidloos.

‘Je hoeft je zelf niets te verwijten, Bo.’ Een glimlach door tranen heen. Ik keek naar haar vingers. Heel lichtroze gelakte nagels, geen ringen. Roerloos lagen ze in mijn hand.

‘Niemand weet,’ zei ze, ‘niemand weet dat ik hem nog gezien heb. In Amsterdam. Hij moest naar Wenen, maar eerst waren we nog samen. Vieren-

[p. 395]

twintig uur, Bo, vierentwintig hele uren, Bo! Moet je daarop teren voor de rest van je leven, op vierentwintig uren? Ik dacht, een nieuw begin, en hij ook. Of niet? We hebben die dingen niet besproken. We hebben die dingen vroeger ook nooit besproken. De volgende dag hield ik het thuis niet meer uit, ben in het vliegtuig naar Engeland gestapt. Eerst heb ik nog geprobeerd hem op te bellen in zijn hotel. Hij was er natuurlijk niet. Maar ach, wat gaf dat - ik was blij, Bo! Zo had ik mij nog nooit gevoeld. En wachten, wachten op zijn brieven. Niets niets helemaal niets, nooit meer iets gehoord. Ach, ik nam het hem niet kwalijk. Zo was hij vroeger ook, zei ik tegen me zelf. Wekenlang stond hij dagelijks op de stoep, dan opeens twee maanden zelfs geen groet, dan opeens Amerika. En waarom ook niet? Zo was het tussen ons. We hebben er ook vroeger nooit over gesproken hoe het verder moest, dan krijg je die misverstanden...’

Moest ik nu met opa's oude kasboek op tafel komen? Nú moest ik toch zeggen dat ik alles wist, dat ze niet verder hoefde te gaan, dat Tommie vanuit Wenen had gebeld, elke avond - maar hoe had hij in godsnaam kunnen weten dat ze redeloos van geluk het vliegtuig naar Engeland had genomen, en had ze zélf niet kunnen schrijven? Had ik het recht haar nog verdrietiger te maken dan ze al was door haar erop te wijzen dat ze door die vliegreis alles, alles... Had hij mij die verdomde memoires maar nooit gestuurd.

Ze ging door. Haar stralende herinnering aan die vierentwintig uur in het Marriott Hotel veranderde na enige tijd in irritatie. De heer Vaulant was zijn streken dus nog niet kwijt. Waarom had zij kunnen denken dat wij op ons vijfenveertigste anders handelen dan wanneer we twintig zijn. Les jeux sont faits, nietwaar? Ze dacht, barst Tommie Vaulant, minnaars genoeg, bewonderaars bij het dozijn, jawel, niet lachen Bo (ik lachte niet), dus een hele drukke tijd, veel reizen, veel aanloop van buitenlandse relaties op het kantoor in Amsterdam, hij kon barsten, Tommie Vaulant. Dagen achtereen dacht ze geen seconde aan hem, arrogante big shot van de Verenigde Naties.

Maar die vierentwintig uur: als ze een enkele keer alleen thuis zat, omdat er werkelijk niets meer te verzinnen was aan werk, uitgaan, weg zijn, dan kwamen die vierentwintig uur glashelder terug, minuut na minuut. Er waren ogenblikken dat ze het zo allemaal had kunnen opschrijven. (O god, ook zij, dacht ik, en misschien zou zij haar opstel dan ook wel bij haar vriendje Bo inleveren.) Maar het zou er nooit van komen. September vorig jaar, vlak na een teleurstellende ervaring met een zogenaamd begripvolle minnaar had ze, eigenlijk toch nijdig op zich zelf, toegegeven aan haar verlangen en een brief naar New York geschreven, naar Mr Vaulant in het hoofdkwartier van de VN. Er kwam een briefje terug. De inhoud kende ze uit haar hoofd. ‘Dear Madam, I sincerely regret to inform you that Mr Thomas Vaulant met with a fatal accident while on a recent official mission in South East Asia. I herewith duly return your letter.’

[p. 396]

Haar auto stond op de Gevers Deynootweg. Ik zoende haar wangen. Tak Tong Hie, bonsde het belachelijk in mijn hoofd. Tak Tong Hie.

‘Madeleen,’ zei ik, ‘wat ik nog...’

‘Je bent lief, Bo,’ zei ze, een vinger tegen mijn lippen leggend, ‘je bent altijd lief geweest en jij kunt er ook niets aan doen. Ik weet zeker dat je van onze reünie vanavond een heel mooi verhaal zult maken.’

Ze stapte in, startte de motor, draaide het raampje open. ‘Good luck, Bo,’ zei ze. Ik streelde haar nog even over haar haren. Ze gaf al gas voordat ik nog iets kon zeggen om haar tegen te houden.

‘Bougainville,’ had ik willen zeggen, ‘Bougainville, Bougainville.’

Uit: f. springer, Verzameld Werk, Em. Querido Uitgeverij, Amsterdam, 2001, pp. 457-461.