Ons Erfdeel. Jaargang 43

Een succesvol genootschap: Onze Taal

Onlangs is aan de Katholieke Universiteit Brabant een bijzondere leerstoel Taalverzorging ingesteld. Jan Renkema, de bekendste taaladviseur van Nederland en internationaal bekende tekstwetenschapper, is de eerste hoogleraar in deze discipline. Het bijzondere van deze leerstoel is niet alleen dat er anno 2000 nog aparte, academische aandacht is voor zoiets ‘oubolligs’ als taalverzorging, maar vooral dat de leerstoel een initiatief is van het Genootschap Onze Taal. Blijkbaar is het in Nederland nog mogelijk om voor een dergelijk initiatief voldoende fondsen vrij te maken.

Maar Onze Taal beschikt dan ook over tienduizenden leden; het blad van de vereniging heeft een oplage van 46.000. Het genootschap is in 1931 opgericht en is van een zuiver taalpuristische vereniging met een germanofoob blad uitgegroeid tot een goed geoliede professionele organisatie die zich ten doel stelt ‘het verantwoorde gebruik van de Nederlandse taal te bevorderen en aan hen die haar gebruiken meer begrip en kennis daarvan bij te brengen’ (aldus de colofon van het maandblad). Het leuke van het blad is dat daarin zowel deskundig en als leken met elkaar van gedachten kunnen wisselen over taalzaken. De focus is bovendien veel ruimer dan de taalzorg en de normeringskwesties die daarmee doorgaans verbonden worden.

Al jaren legt het blad het accent op de rijkdom en de verscheidenheid van het Nederlands. Normatieve kwesties komen uiteraard nog altijd aan bod (over smaak valt wel degelijk te twisten), maar meer en meer zijn het toch de veelkleurigheid en de variatiebreedte van onze taal die op de voorgrond staan. Daarbij wordt ook geregeld aandacht besteed aan de ‘Vlaamse kwestie’, als een aspect van de regionale verscheidenheid van het Nederlands.

Dat neemt niet weg dat het een echt ‘Hollands’ blad blijft; de redactie en de vaste medewerkers zijn naar mijn beste weten allemaal Nederlanders. Anderzijds is het bereik van het blad veel groter: heel wat Vlamingen en Vlaamse instituten zijn lid van het Genootschap en lezen het blad. Zelf gebruik ik het blad al verschillende jaren in het kandidaatsonderwijs van vertalers en tolken. Op die manier ervaren mijn studenten dat het Nederlands ook gewoon plezierig en vanzelfsprekend kan zijn.

Om u enigszins een idee van het blad te geven, noem ik enkele onderwerpen en titels uit enkele nummers van de jongste 68ste jaargang: over de vertrossing van het jaarverslag, de vele manieren van citeren, het Engels in Nederlandse tv-reclame; een themanummer over de taal der zinnen (hoe vang je geuren in woorden, welke smaakaanduidingen heb je in het Nederlands; over taalmythen (‘De ene taal wordt sneller gesproken als de andere’), 10 voor taal, de tussen-e(n) in samenstellingen; over migrantentalen; over de voorbeeldfunctie van Vlaamse en Nederlandse nieuwslezers, het nut van't kofschip.

[p. 782]

Onmiddellijk springt de verscheidenheid van onderwerpen in het oog. Die is in werkelijkheid nog groter, want het blad bevat geregeld ook interviews met taalkundigen; daardoor draagt het niet alleen bij tot de popularisering van de academische taalwetenschap, maar maakt het bovendien duidelijk dat over taal ook deskundig gedacht en gesproken kan worden. Verder zijn er vaste rubrieken zoals een lezersrubriek waarin lezers vrijelijk kunnen reageren op wat in het blad ter sprake is gebracht, een rubriek waarin lezers hun taalergernissen kwijt kunnen; een vraag- en antwoordrubriek waarin de taaladviesdienst van het genootschap moeilijke kwesties aanpakt, korte signalementen van publicaties over taal, een etymologische rubriek. Kortom, voor elk wat wils.

Het genootschap beschikt ook over een interessante website (www.onzetaal.nl), waarin veel van wat in het maandblad aan de orde is geweest, wordt herhaald. Zo zijn er verschillende thematische dossiers, recensies van proefschriften, boeksignalementen, 600 taalkwesties. Daarnaast krijgt de sitelezer o.a. de inhoud van het volgende maandnummer, een overzicht van de inhoudsopgaven sinds 1997 en een register over de jaargangen 1980 tot 1999. Nuttig zijn ook de vele koppelingen naar andere weblocaties over taal, al lijken de weblocaties erg willekeurig en ongelijk van niveau te zijn en ontbreekt er een verwijzing naar de weblocatie van de Vlaamse Vereniging voor Zakelijke Communicatie (www.vvzc.be), op het terrein de belangrijkste vereniging in Vlaanderen met meer dan 600 leden en een eigen blad.

Sinds 19S5 beschikt het genootschap ook over een goed werkende taaladviesdienst. Ik citeer uit de website: ‘Per jaar geven de medewerkers duizenden telefonische adviezen en corrigeren zij honderden teksten: advertenties, reclameteksten, jaarverslagen, rapporten, artikelen, enz.’ Ook de troonrede wordt door de taaladviesdienst jaarlijks gecorrigeerd. Een dergelijke taalservice is in Vlaanderen tot dusver onbestaande; wel is er sedert vorig jaar weer de taaltelefoon (078/15.20.25.) en antwoordt de redactie van Nederlands van Nu, het blad van de Vereniging Algemeen Nederlands, op vragen van lezers. Er is overigens nog een Vlaams blad dat aan taalverzorging doet: Over taal, de opvolger van Taalbeheersing in de praktijk (zelf het vervolg op Taalbeheersing in de administratie).

Dat brengt me op een belangrijk verschil tussen Nederland en Vlaanderen: in Vlaanderen is taal ook en vooral een zaak van de overheid, en terecht als je naar de bewogen taalgeschiedenis van België kijkt. Vlamingen vinden het normaal dat de overheid voorschrijft hoe ze moeten spellen en ontleden en welke woorden ze mogen gebruiken. In dat opzicht verschillen ze wel degelijk van de Nederlanders, die zich vanwege de overheid weliswaar ook erg veel regelgeving moeten laten welgevallen, maar daarover veel meer in debat gaan. In Vlaanderen is het gezag van de overheden vanzelfsprekender, ook in taalzaken.

Uiteraard is er sinds 1980 de Nederlandse Taalunie, het politieke beleidsinstrument waarin Nederland en Vlaanderen zich onder andere met taalzorg bezighouden. Diezelfde Nederlandse Taalunie wordt door (medewerkers van) Onze Taal als een bemoeizieke tante met de vinger nagewezen: zij beconcurreert met een eigen taalportaal op het web (taalunieversum.org) en het groene spellingboekje het succesvolle genootschap oneerlijk (want op kosten van de belastingbetaler).

Van een dergelijke concurrentie is de taalgebruiker niet altijd gediend: in taalzaken dreigt ze tot versnippering en verwarring te leiden. Wie de verschillende taaladvieslijsten alleen al op het web overziet, wordt een beetje moedeloos bij de vele overlappingen, bij zoveel verspilde energie en zoveel gebrek aan samenwerking. Verschillende visies en normen zijn in een democratie uiteraard normaal, zelfs essentieel, maar wie op

[p. 783]

zoek is naar een deskundig antwoord op een taalvraag, krijgt nog teveel nul op het rekest: blijkbaar ontbreekt vaak het onderzoek dat aan het advies ten grondslag moet liggen en is er geen consensus bij de taaladviseurs.

Kortom: als Vlaming zou je willen dat de overheid (de Nederlandse Taalunie) wat meer investeert in onderzoek op grond waarvan verenigingen zoals Onze Taal deskundig advies kunnen leveren.

Paul Gillaerts

Genootschap Onze Taal, Raamweg 1a, NL-2596 HL Den Haag, Nederland Tel. [phone]. - Fax [phone]. e-mail: [e-mail] Taaladviesdienst 0900/345.45.85. e-mail: [e-mail]