Ons Erfdeel. Jaargang 43

Film

Paul Driessen. Fantasie met een kwinkslag

De schrijver en de dood (1990) heet een van zijn veelbekroonde animatiefilms. Het is een titel die aangeeft dat Paul Driessen (°1940) meer nog dan een filmende beeldentovenaar een verhalenverteller is. Eerst moet er een verhaal zijn, heeft hij herhaaldelijk in interviews verklaard, en dan pas kan de stroom van visuele grapjes en cartooneske invallen op gang komen. De schrijver en de dood is een klassieker binnen zijn meer dan twintig animatiefilms tellende oeuvre en behandelt een eveneens klassiek thema: de worsteling van de kunstenaar, de schrijver in dit geval, om in het zicht van de sterfelijkheid, iets blijvends te creëren. En de onvermijdelijke conclusie hoe futiel dat streven is. In de van hem bekende potlooddunne tekenstijl zien we de schrijver, een haastig neergekrabbeld mannetje, maar met een tekenfilmlenige motoriek, aan zijn bureau zitten. Hij is niet meer dan een tweedimensionaal figuurtje op een plat vel. Dat weet hij zelf ook wel. Daarom is hij des te meer verbaasd, en de toeschouwer met hem, dat er uit het verveelde spelen met zijn eveneens getekende aansteker toch vonkjes kunnen spatten. Vonkjes die groot genoeg zijn om een allesverterend artistiek vuur te doen ontbranden.

Net als in bovenstaande animatie vinden de films van Driessen vaak hun oorsprong in het cartooneske, in beeldgrapjes met een pointe of voorzichtige (en vaker tegendraadse) moraal. Even veelzeggend als De schrijver en de dood, zijn ook de titels van zijn andere films. Terland, terzee en in de lucht (1980), vertelt in split-screen drie geschiedenissen, over een slapende man, een vrouw en een vogel, en verbindt deze ogenschijnlijke losse elementen aan elkaar, net als de elementen uit de titel in het Hollandse landschap samenkomen. Het scheppen van een koe

[p. 609]

(1983) is een instructieve demonstratie van wat de tekenfilmer allemaal vermag, ook als hij het ‘scheppen’ uit de titel heel letterlijk neemt. Het is een van Driessens weinige films met tekst. Imitator Robert Paul legt ondertussen met de stem van de voormalige Nederlandse minister-president Dries van Agt (die een markant Brabants accent had) in de rol van God uit hoe hij het vlekkenpatroon van de koe heeft bedacht. The water people (1992) maakte deel uit van de tentoonstelling in de Holland Village in het Japanse Nagasaki, en laat een wereld zien van mensen die onder water leven. We zien de muts van de kok en de pannenkoek die hij hoog boven zijn hoofd opgooit, maar wat er zich onder water afspeelt, daarnaar kunnen we slechts raden. Het is een mooie metafoor voor de grenzen die ons blikveld heeft.

Driessen, die dit najaar de hoofdgast zal zijn van het achtste Holland Animation Film Festival dat van 15 tot en met 19 november 2000 in Utrecht wordt georganiseerd, alwaar ook een retrospectief op zijn werk zal worden vertoond, begon al als schooljongen met het tekenen van morbide cartoons en zette dat in de jaren zestig voort aan de Utrechtse kunstacademie Artibus (de huidige Hogeschool voor de Kunsten). Daar maakte hij kennis met de animatiefilm. Via via werd hij bij George Dunning geïntroduceerd, die toen, eind jaren zestig in Londen bezig was met de productie van Yellow Submarine (1967), een avondvullende animatiefilm met muziek van The Beatles.

Driessen werkte onder meer mee aan de beroemde ‘All You Need Is Love’ -sequentie, waarin de schurkachtige Blue Meanies de G van hun ‘GLOVE’ verliezen, zodat er uiteindelijk ‘LOVE’ overblijft, en dat is immers ‘all you need’.

De meer dan twintig films die hij sindsdien maakte, werden met in totaal ruim vijftig prijzen onderscheiden, die aangeven dat Driessen dan misschien niet een van de meest bekende of publieksvriendelijke animatiefilmers is, maar

Paul Driessen, ‘De schrijver en de dood’ (1990).

dat hij binnen zijn vakgebied wel hogelijk wordt gewaardeerd. De oscarnominatie die hij eerder dit jaar kreeg voor zijn korte animatiefilm 3 Misses (1998), werd helaas niet in een Academy Award omgezet, waardoor Driessen, die sinds 1988 aan de kunstacademie van het Duitse Kassel animatie doceert, zich op het gebied van de meest prestigieuze filmonderscheiding voorbijgestreefd zag worden door een aantal van zijn studenten daar, die de oscar wel ontvingen (in 1989 en 1993).

3 Misses is een van de meest toegankelijke films van Driessen. Hij ontstond als gevolg van een workshop story board-tekenen. Terwijl zijn studenten in de weer gingen om verhalen in scènes uit te tekenen, husselde Driessen drie klassieke geschiedenissen over een held die een dame in nood moet zien te redden door elkaar. Driessen stelde een visuele potpourri samen waarin de klassieke sprookjes van de gebroeders Grimm, Bijbels motieven, grootsteedse verdwazing en Westerntaferelen naadloos in elkaar overgaan. De cowboy slaagt er niet in om zijn ‘damsel in distress’ op tijd los te knopen van de spoorlijn, de prins is niet op tijd voor zijn Sneeuwwitje en ook de grotestadsheld die een vrouw die uit een raam van een wolkenkrabber valt wil opvangen, komt te veel obstakels tegen om haar te redden. Dat geeft de drie ‘misses’ uit de titel een weer heel andere betekenis.

Dana Linssen