Ons Erfdeel. Jaargang 43

Goud voor Man van staal

De voorbije twee jaar heeft de Vlaamse filmproductie meermaals een beroep gedaan op de jeugd. Denk aan Rosie van Patrice Toye, De Bal van Deprez en Van Rijckeghem, Blinker van Filip van Neyghem en Man van staal van Vincent Bal. Er was ook de Kabouter Plopfilm (De kabouterschat) van Studio 100 die de allerjongsten (samen met hun ouders) in groten getale naar de zaal lokte, en de Kinepolis-productie van Renaat Coppens, Misstoestanden. Die laatste titel laat ik even buiten beschouwing. Coppens gaat wel uit van de jeugdstrip Kiekeboe, maar gebruikt dat gegeven voor eigen doeleinden. Ik vraag me af of jongeren weten wat ze ermee moeten aanvangen.

Die plotse interesse voor de jeugd is allicht toevallig; het aantal films en het effect ervan is te gering om er conclusies aan te verbinden. Je kunt alleen vaststellen dat de Vlaamse jeugd

Ides Meire, ‘De Man van staal’.

maar zelden komt kijken. Als ze dat wel doet, dan is het om redenen die niet met de film zelf te maken hebben. Omdat Kabouter Plop voor kleuters een bekende Vlaming is, en omdat Blinker de verfilming is van een jeugdboek van Marc de Bel, een auteur die bij jonge Vlaamse lezers een cultstatus heeft.

Voor Man van staal, die samen met Rosie voor mij een van de betere producties is, zijn die extra aanknopingspunten er niet. Nochtans is Vincent Bal in het kortfilmersmilieu een klinkende naam (Bloody Olive; Tour de France; Aan zee). Bovendien heeft hij met de film op het festival van Berlijn een belangrijke jeugdprijs gewonnen. En toch blijft het jonge publiek weg.

Jammer, want Man van staal is een charmante film. Ik laat me graag verleiden door de avontuurlijke verbeelding van Vincent Bal, door de ongegeneerde creativiteit van zijn scenario. Bal neemt zijn jonge kijkers serieus. Hij geeft ze een paar echte thema's, die hij vervolgens op een niet betuttelende en niet-infantiele manier behandelt: de dood en de liefde.

Het hoofdpersonage heet Victor, een tiener gespeeld door Ides Meire, die eerder al te zien was in Manneken Pis en Terug naar Oosterdonk. Victor ligt emotioneel overhoop na de dood van zijn vader. Zijn rouwproces wordt gespiegeld in het rouwproces van het land om Koning Boudewijn. Op het einde van de film zien we fragmenten van diens begrafenis op de televisie. Moeder heeft van alles te regelen en stuurt de jongen op vakantie naar Oostende, naar nonkel Rik en tante Jeanne (Peter Gonissen en

[p. 455]

Katelijne Damen). Hij wordt er ingewijd in de taal van de liefde door het Mexicaanse kamermeisje Conchita (Tania Garbarski) en verliest zijn hart aan Fania (Charlotte de Ruytter), de dochter van een taxidermist (Peter vanden Eede). De relaties tussen deze personages worden mooi getekend, voldoende complex en verscheiden. In het begin werkt de nieuwe omgeving voor Victor bevreemdend, maar uiteindelijk zal het verblijf aan zee de jongen helpen zijn verdriet te verwerken. Zijn bezoek zal ook een gunstige invloed uitoefenen op de relatie van nonkel Rik en tante Jeanne. Hun huwelijk vindt dankzij Victor een nieuwe adem.

Er zijn twee niveaus in de vertelling van Bal. Je hebt de gebeurtenissen die ik zojuist heb samengevat, ‘de realiteit’. Daarnaast volgen we een reeks echo's van die realiteit in de verbeeldingswereld van de jonge protagonist. Victor figureert daarin als ‘man van staal’, de held in een science fiction verhaal. Hij beleeft allerlei avonturen in verre zonnestelsels. Bal geeft die fantasie de vorm van een genreparodie: kostuums en decor verwijzen naar de vormgeving van het genre in de periode van de koude oorlog. De taferelen vertolken Victors angsten en schuldgevoelens, maar evengoed zijn ontluikende seksuele verlangens. De overleden vader (Gene Bervoets) speelt er een belangrijke rol in.

Een leuk idee, de vermenging van die twee niveaus, maar de stilistische uitwerking ervan stelt een paar proble-men. De overgangen zijn ruw, de vormgeving van die gekke wereld mist wat punch. Een tweede probleem voor Man van staal is dat de acteurregie niet alle acteurs op dezelfde lijn krijgt. Verschillende speelstijlen, verschillende registers lopen dooreen. Het spel van Gonissen en Garbarski is extravert; dat van de kinderen, Damen en Vanden Eede is ingetogen; Bervoets zet het allemaal heel dik in de verf. Mijn voorkeur gaat uit naar de trefzekere stijl van Gonissen; de meer ingetogen variant mist wat articulatie en komt vaak niet helemaal tot expressie. Maar mijn plezier wordt er niet minder om.

Erik Martens

Man van staal van Vincent Bal (regie en scenario), met Ides Meire (Victor), Charlotte de Ruytter (Fania), Peter Gonissen (nonkel Rik), Katelijne Damen (tante Jeanne), Gène Bervoets (vader), Peter vanden Eede (vader van Fania), Tania Garbarski (Conchita), 1999, 87 minuten, productie Dirk Impens voor Favourite Films, distributie First Movies Distribution.