Ons Erfdeel. Jaargang 43

Muziek

Vlaamse folk verlegt grenzen

‘Virgin tekent Laïs’. Het haalde behoorlijke krantenkoppen in de Vlaamse pers. Wie minder thuis is in de muziekindustrie en de Vlaamse muziekwereld, moet het bericht als volgt lezen: een grote internationale platenmaatschappij geeft drie jonge Vlaamse zangeressen een contract voor het maken van vijf CD's. Virgin, inderdaad van dezelfde Richard Branson van de CD-winkels, de luchtvaartmaatschappij en de cola, is niet bepaald inhalig op het artiestenforum in de Lage Landen. In het verleden trokken ze er maar een handjevol aan, waaronder Bram

[p. 292]

Vermeulen, Arno en Axelle Red. Dat Laïs dat elitekransje binnen zou halen, was twee jaar geleden ondenkbaar. Laïs is geen hippe meisjesgroep type Spice Girls. Ze zingen dikwijls a-capella en kiezen hun werk uit het Vlaamse volksliedrepertoire. Op hun eerste CD staan liedjes over een verkoopster van ‘Warme Garnaars’ en over een ‘Smidje’ dat gek wordt van 't geklop van zijn hamer. En niettemin gingen meer dan dertigduizend exemplaren ervan over de toonbank! Toch is dit wonder niet helemaal uit de lucht komen te vallen. Met name van ‘Het Smidje’ pakte Laïs uit met een stevige, rockende versie met scheurende gitaren en kletterende drums naast doedelzakken en draailieren. Dat maakte dat het liedje werd opgepikt door diverse radiostations en door het jonge volk dat 's zomers festivals afloopt. Een interessante vaststelling daarbij is dat de voorbije twee zomers het Folkfestival van Dranouter het drukst bijgewoonde festival van Vlaanderen was (meer dan 60.000 bezoekers).

Maar, aan het fenomeen Laïs ging veel meer vooraf dan een catchy plaatje en een populair festival. Al bijna twintig jaar werken het folkfestival van Dranouter op programmatisch terrein en de volksmuziekstages van Gooik op praktisch vlak aan een nieuwe generatie artiesten die de fakkel zouden kunnen overnemen van bescheiden coryfeeën als Wannes van de Velde, Walter de Buck of 't Kliekske. In Gooik leerden honderden veelal jonge mensen instrumenten bouwen en hanteren, repertoire kiezen, liederen zingen, samen spelen en arrangeren. Dat Gooik pas nu de vruchten plukt van wat Herman de Wit (van 't Kliekske) begin jaren '70 al in Galmaarden begon, is verwonderlijk maar niettemin hoopgevend.

Virgin contacteerde niet alleen Laïs. Ook de Gentse groep Ambrozijn kreeg een contract bij deze major. Ambrozijn drijft op grote artistieke klasse. Ludo van Deau is de eerste mannenstem uit de nieuwe generatie die net zo interessant klinkt als pakweg Wannes van de Velde of Paul Rans, al is zijn stijl duidelijk veel minder rauw, meer neigend naar de omfloerste wat neuzige

Laïs - Foto G. Kokken.

Franse stijl. Wim Claeys is een bezeten accordeonist die zelfs een jaar in Scandinavië ging rondtoeren om daar de kneepjes van de diatonische harmonica onder de knie te krijgen. En Wouter Vandenabeele is niet alleen een begenadigd violist, hij arrangeert volksmuziek op een bijzonder intelligente en vernieuwende manier. Zijn waarmerk is het combineren van vele verschillende stijlen. Een Vlaamse polka kabbelt ongemerkt over in een Ierse jig, een Vlaamse ballade wordt opgevrolijkt met Franse bourrées of Italiaanse tarantella's. Omdat Vandenabeele zich niet voldoende kon uitleven in de vierkoppige groep Ambrozijn, riep hij ook nog Olla Vogala in het leven. Dat is een Vlaamse supergroep met liefst zeventien muzikanten. Hier vind je ook de De Cauters (zoons van Koen) die swing jazz invloeden introduceren, er wordt Arabisch gezongen, Spaanse flamenco duikt op, kortom, Olla Vogala vertrekt vanuit de Vlaamse volksmuziek maar laat daar alle culturen die ooit - op min of meer imperialistische wijze - in onze contreien uitzwermden hun invloed op uitoefenen.

Ambrozijn en Laïs maakten beiden hun debuut-CD bij Alea, het label van Erwin Libbrecht. Die bewees in enkele jaren dat er een niet onbelangrijke markt is voor rootsmuziek van Vlamingen. Misschien bewees hij dat wel té goed, aan de honger van Virgin te merken. Een ander Britse major, EMI, startte in Vlaanderen met een eigen folklabel, Zoku. Zoku bracht zopas de tweede CD van Olla Vogala uit.

En ongetwijfeld wordt in de wandelgangen

[p. 293]

gebakkeleid over het debuut van Troissoeur, een mannelijk trio dat meteen Internationale aspiraties heeft. Hun muziek klinkt Europees, bij momenten zelfs gewoon Vlaams, maar ze zingen een nonsenstaal die gewoon mooi en universeel klinkt.

Lang voor bovengenoemde groepen, was er al Kadril. De groep rond de broers Libbrecht, bestaat inmiddels meer dan vijftien jaar en vond de Vlaamse folkrock uit. De nieuwe lichting na Wannes, Rum en 't Kliekske, dat was Kadril en dan de grote leegte, of het irritante dilettantisme. Het was ook Kadril die Laïs een flinke zet in de rug gaf door hen in de groep te introduceren en later door hun ‘Smidje’ van kracht te voorzien. Vreemd genoeg lijkt Kadril nu de heel recente evoluties niet te volgen en blijft ze steken in een wat steriele en overjaarse folkrock.

In de tweede lijn zijn nu nog meer groepen actief in de schemerzone van de volksmuziek. Fluxus, Ashels, Twalseree. Het zijn allemaal groepen die het voorbije jaar een verdienstelijke CD uitbrachten. Allen hebben ze met Laïs en Ambrozijn gemeen dat ze niet enkel voor een Vlaams volksmuziekrepertoire kiezen. Vlaamse muziek staat gewoon naast Franse of Scandinavische muziek op het repertoire of, en dat is veel interessanter, de Vlaamse muziek is een opstapje om melodische en ritmische omzwervingen te maken in de rootsmuziek van over heel de wereld. De Franse muziek is weer helemaal in maar ook Arabië, de Balkan en Midden-Amerika inspireren Vlaamse muzikanten om hun eigen muziek boven de poldergrond uit te tillen.

Dat open vizier naar muziek van de meest vreemde culturen, kan een statement op zich worden genoemd, een muzikaal engagement, een pleidooi voor culturele tolerantie en integratie. Haast nooit verwijzen de muzikanten daar zelf naar. Dat is trouwens het grote verschil met de vorige generatie Vlaams folkartiesten. Wannes van de Velde, Walter de Buck of Willem Vermandere zongen (en zingen gelukkig nog) geëngageerde liedteksten. Wannes zingt over de verloedering van de stad, over de kortzichtigheid van een bepaald soort flamingantisme ('t is Vlaams, 't trekt op geen kloten), over de vertrossing (VTM-isering zeggen Vlamingen) van de cultuur. Walter de Buck trekt van leer tegen politie, kapitaal en militarisme en Willem Vermandere breekt vanuit zijn nochtans uitermate puur-Vlaamse Westhoekpolder een lans voor de culturele smeltkroes zoals die in Brussel en Antwerpen zou kunnen groeien (Doet open, bange blanke man). De nieuwe generatie folkartiesten zijn bevlogen muzikanten, maar daar houdt het op. Ze zijn allen veel virtuozer op hun instrument dan hun voorgangers maar ze weigeren vooralsnog hun muziek te gebruiken als medium voor hun maatschappelijk engagement. Moet eerst de nieuwe Brassens of Dylan opstaan om hen aan te sporen?

Wim Chielens