Ons Erfdeel. Jaargang 41

Communicat: een toekomstgericht initiatief van het Certificaat Nederlands als Vreemde Taal

‘Anna Garçia uit Barcelona studeert al vier jaar Nederlands. Ze wil gaan solliciteren naar een baan waarbij haar kennis van het Nederlands een plus punt vormt. Op een ochtend stapt ze het talenpracticum binnen en ze neemt plaats achter een multimedia-pc. Ze tikt een wachtwoord in en komt terecht in een taaltestprogramma. Ze legt de test met succes af en na een uurtje drukt ze tot haar grote tevredenheid een getuigschrift af waarin haar taalbeheersingsniveau wordt gedefinieerd volgens de niveau-indeling die door de meeste bekende exameninstituten van andere Europese talen wordt gehanteerd. Met dit getuigschrift kan ze morgen haar toekomstige werkgever ervan overtuigen dat zij een zeer geschikte kandidaat is voor haar droombaan.’

Dit verhaal lijkt erg reëel en eigentijds. Toch is het voor het Nederlands op dit moment nog niet mogelijk om op een dergelijke gebruiksvriendelijke en moderne manier getest te worden. De projectgroep van het Certificaat Nederlands als Vreemde Taal beseft maar al te goed dat het internationale examen dat ze elk jaar in samenwerking met bijna 400 examinerende instellingen organiseert, voor heel wat kandidaten niet flexibel genoeg is. Sinds augustus 1997 werkt de projectgroep samen met het Local Examination Center of The University of Cambridge om voor het Nederlands een volledig via de computer af te leggen test te ontwikkelen.

Elk jaar schrijven een 3000 à 4000 personen die de Nederlandse taal leren in voor de examens van het Certificaat Nederlands als Vreemde Taal. Het is een heel heterogene groep die onder andere bestaat uit leerlingen uit Franstalig België, studenten aan buitenlandse universiteiten, studenten aan de universiteit van Jakarta die het Nederlands voornamelijk als bronnentaal benaderen, maar ook bijvoorbeeld uit personen die om professionele redenen een bewijs moeten kunnen voorleggen van hun beheersing van het Nederlands. Aan deze zeer gemengde groep biedt het Certificaat Nederlands als Vreemde Taal sinds 1977, en sinds 1985 onder auspiciën van de Nederlandse Taalunie, een zeer pragmatisch en gebruiksvriendelijk examenstelsel aan. De kandidaten kunnen zelf beslissen op welk van de drie bestaande niveaus ze het examen afleggen: Elementaire kennis, Basiskennis of Uitgebreide Kennis. Er bestaan ook aparte examens voor Leesvaardigheid, Luistervaardigheid Schrijfvaardigheid en Spreekvaardigheid. Indien de kandidaat bijvoorbeeld een verkoper is in een winkel, zal hij in de eerste plaats een bewijsstuk willen voorleggen van zijn luister- en spreekvaardigheid, de schriftelijke beheersing van het Nederlands is voor hem immers minder rele-

[p. 464]

vant. De Indonesische student die zich over Nederlandse teksten buigt waarin een deel van zijn vaderlandse geschiedenis is vastgelegd, wil natuurlijk vooral zijn leesvaardigheid testen. Voor alle deelexamens waarvoor de kandidaat slaagt, krijgt hij of zij een deelcertificaat. Heeft de kandidaat deelcertificaten verzameld voor vier vaardigheden op één niveau, dan krijgt hij een volledig certificaat.

Dit pragmatische systeem speelt voor een groot deel in op de verschillende behoeften en niveaus die in de doelgroep aanwezig zijn. Toch zitten er onvermijdelijk ook enkele minpunten aan deze traditionele pen and paper examens. De examens vinden immers voor alle kandidaten tegelijk plaats. Dit impliceert dat er veel administratief werk te verrichten valt: alle inschrijfformulieren moeten worden verwerkt, de examenboekjes moeten voor elke instelling geteld en verstuurd worden, de resultaten worden in de computer ingegeven, vervolgens nagekeken en verstuurd, etc... De kandidaat die zich al voor 15 maart heeft ingeschreven, merkt daar niet veel van. Hij wacht alleen ongeduldig tot hij in juli de resultaten van een examen, dat hij in mei heeft afgelegd, ontvangt. Indien hij niet geslaagd is, moet hij een jaar wachten om het nog een keertje te proberen. Het examen wordt immers om financiële redenen maar één keer per jaar georganiseerd.

Taaltesters van andere Europese talen kampen met vergelijkbare problemen. In het Europees samenwerkingsverband ALTE (Association of Language Testers of Europe), waarin de belangrijkste toetsinstituten van Europa verenigd zijn, wordt onder andere over oplossingen voor dergelijke problemen nagedacht. Een van de leden van ALTE, de Universiteit van Cambridge, heeft in opdracht van het Nederlandse bedrijf Manpower een test voor het Engels geconstrueerd die volledig via de computer kan worden afgelegd. Het programma draagt de naam Linguaskill en geeft Manpower de mogelijkheid de taalvaardigheid van zijn sollicitanten op elk willekeurig moment te testen. Linguaskill is een zogenaamd computer adaptive testprogramma: afhankelijk van de correctheid van het voorgaande antwoord, legt de computer de kandidaat moeilijkere of makkelijkere vragen voor. In het programma zit immers een groot bestand met beproefde toetsen, waarvan men door middel van de statistiek de precieze moeilijkheidsgraad heeft bepaald. Elke kandidaat krijgt derhalve een andere test, en zijn individuele score kan meteen omgezet worden in een niveaubepaling. De kandidaat krijgt dus onmiddellijk feedback in de vorm van het door hem behaalde resultaat. Ook worden de door hem gegeven antwoorden doorlopen en krijgt hij de correcte antwoorden te zien. Linguaskill staat op een cd-rom en maakt gebruik van tekst, geluid en grafische voorstellingen. Het geheel is op een moderne manier vormgegeven en ziet er aantrekkelijk en gebruiksvriendelijk uit. De taaltest bestaat uit lees-, luister- en (korte) schrijfopdrachten met verschillende vraagtypen. Spreekvaardigheid komt niet aan bod, omdat de huidige technologie er nog niet in is geslaagd een computerprogramma een adequaat oordeel te laten vormen over hoe iemand spreekt. Ook langere schrijfopdrachten kunnen op dit moment nog niet beoordeeld worden en worden daarom niet aangeboden in Linguaskill.

Inmiddels hebben andere leden van ALTE in samenwerking met Cambridge een toets-batterij ontwikkeld voor het Duits (Goethe Institut), het Spaans (Salamanca) en het Frans (Alliance Française). Voor het Nederlands wendde Cambridge zich tot het Certificaat Nederlands als Vreemde Taal. Voor het Italiaans werd de universiteit van Perugia aangesproken. De leden van ALTE die voor dit project samenwerken, zien Linguaskill als een stap in de richting van een programma dat aan iedereen die zich met taal bezig houdt, aangeboden kan worden. In de nabije toekomst komt er een nieuwe cd-rom op de markt, die de werknaam Communicat draagt en die gebaseerd is op dezelfde principes als het Linguaskill programma. Communicat zal een welkome aanvulling vormen op de traditionele pen and paper testen, waarmee op een efficiënte en gebruiksvriendelijke manier een gedeelte van het taalvaardigheidsniveau kan worden gemeten.

Hilde Bosmans