Ons Erfdeel. Jaargang 40

50 jaar ‘Komitee voor Frans-Vlaanderen’

Het Komitee voor Frans-Vlaanderen (KFV) bestaat 50 jaar en gaf een jubileumboek uit dat werd voorgesteld op de vijftigste Frans-Vlaamse Cultuurdag te Waregem op 28 september 1997 in aanwezigheid van de Vlaamse minister-president Luc van den Brande.

Het is niet zozeer een historische studie als wel een getuigenis, bestemd voor de eigen kring, die belangrijk materiaal bevat voor een nog te schrijven geschiedenis. Het Komitee groeide uit de informele werkgroep die vanaf 1947 de Frans-Vlaamse Cultuurdagen voorbereidde en heette trouwens lang Komitee van de Frans- Vlaamse Kultuurdag. Het werd pas een vereniging zonder winstgevend doel (VZW) in 1979.

Het grootste deel van het boek bestaat uit een overzichtsartikel van Luc Verbeke (º 1924), die samen met de schrijver André Demedts (1906-1992) aan de basis lag van het KFV en er tot vandaag onafgebroken algemeen-secretaris en stuwende kracht van is.

Verder bevat het boek vele foto's, enkele archiefdocumenten, portretten van de opeenvolgende voorzitters (André Demedts, Leo Vanackere, Daniël Merlevede en Cyriel Moeyaert) en van de algemeen-secretaris (Luc Verbeke), een bloemlezing uit 25 jaargangen van de nieuwsbrief (KFV-Mededelingen), een bibliografie van alle daarin gepubliceerde bijdragen én een selectieve bibliografie van recente werken over Frans-Vlaanderen (sinds 1982). Een personen- en zakenregister sluit de publicatie af.

Het ontstaan van een Komitee voor Frans-Vlaanderen was in de naoorlogse jaren niet

[p. 782]

vanzelfsprekend. De Vlaamse Beweging was geschonden uit de oorlog gekomen, ook in Frankrijk. Het Vlaams Verbond van Frankrijk (1923-1944) had zich onder leiding van Jean-Marie Gantois (1904-1968) gecompromitteerd met de bezetter en werd na de oorlog ontbonden. Gantois zelf kwam in de gevangenis terecht. De Vlaamse Beweging in Frankrijk leek voorgoed monddood gemaakt.

In dat moeilijke klimaat werd de eerste ‘Frans-Vlaamse begroetingsdag’ in Waregem georganiseerd op 25 juli 1948 door de letterkundige afdeling van het Waregemse Kunstverbond, in samenwerking met het plaatselijke Davidsfonds. Vital Celen (1887-1956) sprak er in het Nederlands over de Frans-Vlaamse literatuur van het interbellum en Pierre Berteloot in het Frans over de actuele Franse roman. André Demedts leidde de bijeenkomst. Hij zou met zijn wijsheid en pragmatisme vele jaren de mentor blijven van het Komitee. Demedts beklemtoonde vanaf het begin dat het om een culturele samenwerking ging met Frans-Vlaanderen en dat er geen politiek annexionisme aan de basis lag. Het waren uiteindelijk de Frans-Vlamingen zelf die het zouden moeten doen: ‘Geen Vlaming mag ooit zelfs maar het vermoeden wekken dat het erom te doen zou zijn Frans-Vlaanderen aan te hechten. De Frans-Vlamingen moeten in hun land onverdachte Franse staatsburgers kunnen blijven.’ (De Vlaamse Linie, 16-11-1948).

Een van de eerste plannen van het Komitee was het oprichten van een tijdschrift voor en door Frans-Vlamingen. Het zou er uiteindelijk komen onder de titel Notre Flandre (1952-1968). Het tijdschrift kwam geleidelijk in handen van de opnieuw actief geworden Jean-Marie Gantois. De militante Frans-Vlaamse priester bleef zijn reserves behouden tegenover het Komitee, dat hij te braaf vond. Hij volgde zijn eigen agenda die aansloot bij het vooroorlogse Vlaams-nationalisme. Het tijdschrift Notre Flandre zou overigens verdwijnen na de dood van Gantois in 1968.

Intussen suggereerde André Demedts op een vergadering van het Komitee op 29 december 1956 bij hem thuis de negentienjarige Jozef Deleu een tijdschrift op te richten voor jongeren langs weerszijden van de grens. Deleu ging op dit voorstel in en richtte in 1957 het tijdschrift Ons Erfdeel-Notre Patrimoine op waarvan het eerste nummer uitkwam in augustus van dat jaar.

Luc Verbeke (º 1924) - Foto David Samyn.

Het blad verscheen gedurende drie jaren onder een tweetalige titel, maar zou al snel zijn aandachtsveld verruimen, de samenwerking tussen alle Nederlandssprekenden bevorderen en een eigen weg inslaan.

Wie de activiteiten van het KFV overschouwt, kan gerust beweren dat het Komitee sinds de oprichting de katalysator is geweest van talloze initiatieven in en voor Frans-Vlaanderen. Vele verenigingen werden opgericht en verschillende kwamen tot stand in het verlengde van de activiteiten van het Komitee.

In 1973 zagen de KFV-Mededelingen het licht, voortaan het orgaan van het Komitee dat informatie geeft over alle activiteiten voor en in Frans-Vlaanderen. Wie inlichtingen wil over de werkzaamheden van het KFV in de periode tussen 1957 en 1972 is aangewezen op de eerste vijftien jaargangen van Ons Erfdeel (cfr. Bibliografie Ons Erfdeel, 1957-1977, p. 388).

Naast het wekken van belangstelling voor Frans-Vlaanderen door het organiseren van cultuurdagen (behalve in Waregem ook in het Frans-Vlaamse Belle en Ekelsbeke, en in het Nederlandse Hulst, Breda en Rotterdam) levert het KFV een grote bijdrage tot het behoud en de bevordering van het Nederlands in Frans-Vlaanderen. Het Nederlands blijft er hoe dan ook de taal van de naaste buur én een belangrijke economische partner. Sinds 1958 organiseert het Komitee gratis vrije taalcursussen.

[p. 783]

Door het organiseren van taalprijsvragen en excursies naar Vlaanderen timmerde het Komitee aan de weg. Een late bekroning voor dit noeste, volgehouden werk kwam in 1996, toen Luc van den Brande Frans-Vlaamse deelnemers aan de 31ste Nederlandse taalprijsvraag in Mechelen ontving.

Momenteel worden er onder auspiciën van het Komitee 38 vrije cursussen aangeboden in Frans-Vlaanderen, onder leiding van 24 leraren voor ongeveer 500 belangstellenden (p.98). (Op p. 77 lees ik echter over 39 cursussen, 23 leraren en 500 à 700 geïnteresseerden, en op p. 93 tel ik 26 namen van leraren!?)

Hoe het ook zij, de bescheiden consolidering van het Nederlands in het officiële lesrooster van de Franse scholen en de verstevigde omkadering ervan door het CAPES (de officiële onderwijsbevoegdheid) is zeker mede te danken aan de grote inspanningen van het Komitee.

Aan het einde van zijn getuigenis geeft Luc Verbeke een beeld van een halve eeuw grensoverschrijdend en stimulerend werk van het KFV, gebouwd op belangeloze inzet en met beperkte middelen. En hij besluit: ‘Dat alles is niet tevergeefs geweest. Belangstelling van officiële zijde werd daardoor gewekt. Het KFV kan dus wel overbodig worden als de officiële initiatieven, in samenwerking met een groep bewuste, actieve Frans-Vlamingen, zorgen voor de continuïteit maar dan in de geest van André Demedts en de stichters van het KFV. Die hebben zich niet afgekeerd van het streven naar grootschaligheid in Europese context, maar zij hebben zich ook niet afgekeerd van die andere beweging: de trouw aan de eigen identiteit, de familiale en volksnationale verbondenheid, de gehechtheid aan eigen taal en cultuur, de kleinschalige gemeenschap of de ruimere regio. Het “Vlaming zijn om Europeeër te worden” (August Vermeylen) was ook hier inspirerend.’

Luc Devoldere

d. verbeke (eindredactie), Een halve eeuw werking voor en in Frans-Vlaanderen. Komitee voor Frans-Vlaanderen. Jubileumboek 1947-1997, Waregem, 1997, 340 p. (Het boek is te verkrijgen op volgend adres: Platanendreef 46, B-8790 Waregem)