Ons Erfdeel. Jaargang 40

Muziek

Donemus, vijftig jaar promotie van de Nederlandse muziek

Nederland is een gek land. Jarenlang wordt er geroepen dat er méér aan de promotie van de eigentijdse Nederlandse muziek moet worden gedaan, met de doorgaans verdeelde Nederlandse componisten als hardste roepers. De staatssecretaris van cultuur, drs. Aad Nuis, leek daaraan tegemoet te komen door de Nederlandse ensembles dwingend de verplichting op te leggen ten minste zeven procent van hun repertoire aan Nederlandse muziek te besteden, dat op straffe van boetes, met andere woorden korting op de rijkssubsidies. Maar in koor verklaarden daarop de Nederlandse orkesten dat zoiets getuigt van onbeschaamde inmenging in de programmering van de artistieke leiders. Bovendien, zo beweerden zij, zou dit al helemaal niet bevorderlijk zijn voor de appreciatie van contemporaine werken, want men programmeert wat door kwaliteit naar boven komt en daar is het publiek meer bij gebaat dan bij een opgelegd percentage. Het Koninklijk Concertgebouworkest is zelfs tegen deze ministeriële maatregel in beroep gegaan. Uiteindelijk moest Nuis wel bakzeil halen.

In het begin van de jaren tachtig bedacht het toenmalige Buma-Fonds (het promotie-apparaat van de rijke auteursrechtenorganisatie Buma-Stemra) een middel om de Nederlandse muziek, vooral in het buitenland, aan de man te brengen: een rijdende marktkraam die snel kon worden opgebouwd en van waaruit onvervalste reclame kon worden bedreven voor de Nederlandse serieuze muziek. Dat witgeschilderde wagentje, voorzien van vrolijke Hollandse vlaggetjes, kreeg al gauw de bijnaam ‘haringkar’. Het trok de aandacht, zeker in de Verenigde Staten waar vaak naar toe werd gereisd, maar er waren heel wat componisten die deze manier van marktverkenning ‘not done’ achtten. Weg haringkar. Promotie bleef dat Fonds, inmiddels in naam veranderd tot Centrum Nederlandse Muziek (CNM), doen en het vindt op zijn weg, overigens in alle vriendelijkheid, de thans vijftigjarige Stichting Donemus (uitgeverij en bibliotheek van eigentijdse Nederlandse muziek) die naast de eigen vestiging in Amsterdam over een stevig vertegenwoordigersnet in het buitenland beschikt (kantoren in Hamburg, London, Bryn Mawr (VS), Stockholm, Lissabon, Richmond Victoria (Australië) en distributiesteunpunten voor de verkoop van cd's in België, Duitsland, Engeland en de Verenigde Staten. Wat het CNM aanpakt doet het groots, zo verklaart directeur Bèr Deuss van Donemus, maar dat kan ook,

[p. 603]

Een recent nummer van ‘Key Notes’, het tijdschrift van Donemus

want CNM krijgt jaarlijks van de machtige Bumamoeder 2,3 miljoen gulden (± 40 miljoen BEF) plus vierhonderdduizend gulden voor bijzondere projecten, terwijl Donemus slechts over een jaarlijkse rijkssubsidie van 1,85 miljoen gulden (±35 miljoen BEF) beschikt. De ongeveer zeven jaar geleden ondernomen poging om tot een fusie tussen beide ondernemingen te komen, schampte helaas af door een zekere onwil van de beide financiële bronnen, het rijk en Buma. En zo gaan CNM en Donemus beide hun eigen nuttige gang. Op 20 mei 1947 werd Donemus opgericht. Het beschikte als bruidsschat over een archief van de Stichting Nederlandse Muziekbelangen, waarvan de componist Jan van Gilse de drijvende kracht was (hij werkte ook toen al met geld van Buma) en putte kracht uit een initiatief van de musicoloog Eduard Reeser die het plan had opgevat om een gesubsidieerde muziekuitgeverij op te richten. Beide initiatieven leidden tot het huidige Donemus dat anno 1997 van zo'n 520 Nederlandse componisten partituren uitgeeft. Ter vergelijking: het Belgisch Centrum voor Muziekdocumentatie CeBeDem vertegenwoordigt slechts 122 componisten. Op een in april door het jarige Donemus gehouden studiedag, merkte een der inleiders, te weten de voorzitter van de Vlaamse Muziekraad C. Swinnen, op dat nòch de Vlaamse Gemeenschap, nòch de Communauté française, nòch de Deutschsprachige Gemeinschaft een coherent beleid inzake promotie van hedendaagse Belgische muziek in het buitenland voert en dat zelfs in binnenlandse initiatieven de eigen muziek slechts mondjesmaat aan bod komt. ‘Van de rijkdom van onze Noorderburen kunnen wij alleen maar dromen’ had Dr. Diana von Volborth-Danys, directeur van het 45-jarige CeBeDem al eerder verklaard. En dat klinkt Donemus uiteraard als muziek in de oren, al is men daar nog lang niet tevreden met wat er is bereikt, zeker sinds directeur Deuss in 1990 in Amsterdam de leiding kreeg. Men kampt er nu eenmaal met het onmiskenbare feit dat, 1. Nederland traditioneel niet behoort tot de landen met een sterk eigen repertoire en 2. het Nederlandse repertoire door een sterk neveneffect van internationalisatie van het muziekleven ernstig in zijn thuismarkt wordt bedreigd. En hoewel Donemus steeds meer noten produceert (18.555 partituren en partijen in 1995) zowel ten behoeve van uitgave als van documentatie, een indrukwekkende serie cd's vol Nederlandse muziek onder de titel Composers' Voice op de markt brengt, maandelijks een Nieuwsbrief uitgeeft, per kwartaal het Engelstalige blad Key Notes uitstuurt en zo'n 10.000 geluidsopnamen van Nederlands repertoire aan iedereen ter beschikking stelt (overigens heeft het een goede componistendocumentatïe) is de stand van zaken met betrekking tot de eigentijdse muziek niet zo rooskleurig. Volgens het in april gepubliceerde rapport van het sociaal-cultureel instituut de Nederlandse Boekmanstichting bestond in 1961 de helft van het aantal namen van moderne componisten dat het publiek wist te noemen uit Nederlanders; in 1993 was dat geslonken tot twintig procent. Misschien ligt het in 1997 allemaal wat gunstiger, maar de rapportcijfers lopen tot '93. Belangrijke feiten vandaag zijn ook de terugloop van de interesse voor serieuze muziek in het algemeen (klassiek én eigentijds) en de vergrijzing van het concertpubliek. Het lijkt duidelijk dat Donemus ook in de komende vijftig jaar onmisbaar zal blijven.

Jan Rubinstein