Ons Erfdeel. Jaargang 40

Beeldende kunst

Het Paleis voor Schone Kunsten in Rijsel gerenoveerd

De HST-verbinding en de aansluiting met de Chunnel, de bouw van Euralille en het congrescentrum Lille-Grand-Palais moeten van Rijsel een echte Europese metropool maken. Sinds 7 juni 1997 kan men aan dit lijstje ook het volledig gerenoveerde Paleis voor Schone Kunsten toevoegen, (ver) na het Louvre, het tweede grootste museum van Frankrijk.

In 1991 werd met de volledige renovatie van het museum begonnen. Daarmee wilde men drie doelstellingen realiseren: allereerst het oorspronkelijke, in 1892 door de architecten Bérard en Delmas gerealiseerde gebouw in ere herstellen; het vervolgens toegankelijker maken voor het publiek en ten slotte nieuwe ruimten creëren voor drie nieuwe afdelingen en een nieuwe zaal maken voor tijdelijke tentoonstellingen.

De opdrachtgevers schreven een wedstrijd uit die werd gewonnen door de Parijse architecten Jean-Marc Ibos (º 1957) en Mytro Vitart (º 1955). Het meest in het oog springende element van hun ontwerp is een nieuw smal gebouw in de tuin van het museum, een ‘bâtiment-lame’, waar zich naast een restaurant ook de verschillende administratieve diensten bevinden. De gevel van dit gebouw, die het logo moet worden van het museum, bestaat uit elementen van spiegelglas. In het nieuwe gebouw wordt dus het oude museum weerspiegeld en zo wil men een impressie geven van het oorspronkelijke ontwerp van Bérard en Delmas, die eigenlijk twee gelijke gebouwen wilden optrekken.

De totale oppervlakte van het museum werd met 5000 m² uitgebreid en bedraagt nu 22.000 m². De tentoonstellingsruimte is van 7000 m² op 12.000 m² gebracht. Daarvoor werden o.a. enkele oude kelders, waar vroeger de niet geëxposeerde collectie werd bewaard, als expositieruimte in gebruik genomen. Men bracht er de afdeling Middeleeuwse en Renaissancekunst in onder. Daar zijn nu o.a. verschillende meesterwerken van Dirc Bouts te bewonderen. In een aanpalende ruimte worden vijftien 18de-eeuwse maquettes van versterkte steden getoond. Onder de tuin werd een 700 m² grote zaal uit gegraven die als ruimte voor de tijdelijke tentoonstellingen dienst zal doen. Het dak van deze zaal bestaat uit een grote glazen plaat. Met een speciaal ontworpen systeem van lamellen wordt het overvloedige licht gefilterd. Aan weerszijden van deze zaal werd ruimte gecreëerd voor een bibliotheek, een auditorium en educatieve ateliers.

De bezoekers komen het museum binnen langs het atrium. Door de afbraak van een monumentale trap werd dit tot een grote en heldere ruimte omgetoverd. Dat wordt het hart van het museum vanwaar elk bezoek start. In het atrium staan 48 glazen kubussen, een hedendaags werk van de Italiaanse kunstenaar Giulio Paolini. Samen met twee monumentale luchters van de eveneens uit Italië afkomstige kunstenaar

[p. 593]

Een zicht op het atrium vanop de eerste verdieping - © DMF/Palais des Beaux-Arts de Lille
Foto H. Abbadie

Gaetano Pesce, werd dit werk speciaal voor het nieuwe museum gemaakt. Links van het atrium bevindt zich een galerij met keramiek en rechts een zaal met de 19de-eeuwse beeldhouwkunst.

Vandaar kan men naar de tuin en het nieuwe gebouw, naar de kelderverdieping of naar de eerste etage met de schilderkunst van na de Renaissance. In totaal zijn hier 550 schilderijen opgehangen, voornamelijk geordend volgens hun geografische herkomst. Men vindt er m.a.w. zalen met Franse, Spaanse, Vlaamse en Hollandse schilderkunst. Aan de Vlaamse schilderkunst zijn vier zalen gewijd en een aan die uit de Hollandse Gouden Eeuw. In totaal bezit het museum ongeveer 25 werken van de 16de-eeuwse Vlaamse school. Er zijn belangrijke werken te zien van Rubens, Jordaens en Van Dyck, maar bijvoorbeeld ook van Goya bezit Rijsel enkele meesterwerken. De Franse Revolutie en de plundertochten van Napoleon hebben zeker een gunstig effect gehad op de collectie van dit museum. Maar het heeft ook op een meer vreedzame manier zijn verzameling weten uit te breiden, onder meer dank zij enkele belangrijke legaten. Recentelijk heeft het nog enkele nieuwe stukken kunnen aankopen, waaronder een Vanitas-schilderij van de Antwerpenaar Jan Sanders van Hemessen. Andere werken werden door diverse Franse musea aan Rijsel in depot

Het gerestaureerde schilderij ‘De kruisafhaling’ van P.P. Rubens, na 1616, olie op doek.
© Palais des Beaux-Arts.

gegeven, zoals bijvoorbeeld een C. Permeke uit de reserve van het Centre Pompidou in Parijs.

Door de manier waarop de schilderijen zijn opgehangen, hebben sommige zalen wel een beetje een 19de-eeuws karakter. De muren zijn er ‘gedrapeerd’ met schilderijen van verschillende formaten. Om meer eenheid te bereiken zijn de meeste zalen in dezelfde rode kleur geschilderd.

Aan zo'n ingrijpende renovatie hangt natuurlijk een prijskaartje. De prijs van de vernieuwbouw bedraagt ongeveer 213,6 miljoen FF (ongeveer 1,3 miljard BEF of 71,2 miljoen gulden). Daarnaast werd nog eens 17,7 miljoen FF (ongeveer 106 miljoen BEF of 5,9 miljoen gulden) uitgetrokken voor de restauratie van verschillende kunstwerken. Deze zware last wordt door verschillende partners gedragen. Het grootste deel wordt ingebracht door de Franse staat, maar ook de stad Rijsel doet een serieuze inspanning. Verder zijn er ook bijdragen van de Région Nord-Pas-de-Calais en van het Département du Nord. Er is ook beperkte Europese steun.

Over de volledige collectie van het museum is een uitgebreide gids beschikbaar in twee talen: Frans en Engels. De PR-directeur van het museum, de Nederlandse Leonore Heemskerk, zegt dat geldgebrek de enige oorzaak is dat er nog geen Nederlandstalige versie be-

[p. 594]

staat. Er is wel een kleinere gids in het Nederlands te verkrijgen. De onderschriften bij de kunstwerken zijn enkel in het Frans, maar in elke zaal zijn wel fiches met informatie in het Nederlands te vinden.

Voor de volgende jaren heeft het museum verschillende belangrijke tentoonstellingen gepland. Voor de openingstentoonstelling heeft men geput uit de eigen rijke collectie aan Italiaanse tekeningen. Deze bevat 1200 stukken met o.a. tekeningen van Botticelli, Filippino Lippi, Fra Bartolomeo, Rafaël, Michelangelo, enz. In het najaar voorziet men een expositie met schilderijen én tekeningen van de Noord-Franse kunstenaar Edouard Pignon (º 1905). In het voorjaar van 1998 wordt in het museum hulde gebracht aan de Watteau's van Rijsel, Louis (1731-1798) en François (1758-1823). In het najaar van 1998 volgt dan een prestigieuze tentoonstelling over Goya, een coproductie met het Philadelphia Museum of Art.

Noord-Frankrijk wordt stilaan een museumland bij uitstek. De musea van Kamerijk (Cambrai), Tourcoing en Valencijn (Valenciennes) zijn helemaal gerenoveerd en recent heropend. De vernieuwbouw van het museum van Dowaai (Douai) is in een eindfase en het werk aan de musea van Roubaix, Kales (Calais) en Atrecht (Arras) kan binnenkort van start gaan. De opening van het Paleis voor Schone Kunsten is beslist een hoogtepunt in deze reeks. Rijsel krijgt hierdoor opnieuw een plaats op de kaart van elke kunstliefhebber in Vlaanderen en Nederland.

Dirk van Assche

Inlichtingen: Palais des Beaux-Arts de Lille, 18 bis, rue de Valmy, F-59000 Lille - Tel. + 33/3 20.06.78.00.
Fax + 33/3 20.06.78.15.
Het museum is elke dag geopend van 12 u tot 18 u, alleen op dinsdag is het gesloten. De toegangsprijs bedraagt 30 FF.