Ons Erfdeel. Jaargang 40

Muziek

‘Magister X’ en ‘De Triomfeerende Min’: Alamire ontsluit de schatten uit ons muzikaal verleden

Onder de wat eigenzinnige, maar zoetgevooisde naam Alamire was omstreeks 1500 aan het hof van landvoogdes Margaretha van Oostenrijk een muziekkopiist werkzaam, in wiens scriptorium meer dan vijftig met oogverblindende miniaturen verluchte manuscripten met eigentijds polyfoon repertoire werden vervaardigd. Als bij wonder zijn ze nagenoeg allemaal bewaard gebleven. Hij werd geboren als Petrus Imhoff of Vanden Hove, maar zijn faam blijft verbonden aan zijn muzikale naam Alamire.

Sedert ongeveer een decenium weerklinkt deze naam steeds frequenter en steeds (wel)luide(nde)r in de Vlaamse en internationale muziekwereld, dankzij de activiteiten van de muziekuitgeverij Alamire, gevestigd in het Limburgse Peer en met bezieling geleid door de musicoloog Herman Baeten. Ook de Alamire Foundation, het Internationaal Centrum voor de wetenschappelijke studie van de muziek uit de Lage Landen geeft blijk van grote activiteit. Deze Foundation heeft haar zetel

[p. 449]

Houtsnede van Hans Burgkmair uit Johann van Kaisersberg, Navicula penitentie, Augsburg, 1511 (Omslag Magister X).

aan de KULeuven en wordt beheerd door Eugeen Schreurs, doctor in de musicologie.⁽¹⁾ Tot de vaste muzikale waarden in Vlaanderen behoort het door de Alamire-uitgeverij verzorgde driemaandelijkse tijdschrift Musica Antiqua, dat de vergelijking met buitenlandse musicologische periodieken ruimschoots kan doorstaan. Recent pakte Peer uit met een slechts 45 bladzijden tellend boekwerkje, dat samen met een begeleidende cd onder de titel Magister X op de markt gebracht wordt. Auteur van het boekje is Johan van Cauwenberghe, bekend als de onderlegde presentator die sedert 1990 dagelijks op BRT3 vanaf De Kunstberg de culturele actualiteit op vele, vaak door de avondspits opgehouden luisteraars laat neerdalen. In een vlot geschreven en toegankelijke tekst brengt hij een fictief reisverhaal van een Vlaams polyfonist uit de Renaissance, die vanuit Brugge de grote cultuursteden in Frankrijk en Italië aandoet en verslag uitbrengt van de politieke, economische en culturele, maar vooral muzikale activiteiten. Magister X staat model voor de ontelbare Vlaamse zangers en componisten die in de 15de en 16de eeuw aan nagenoeg alle kerkelijke en wereldlijke hoven in Europa hun diensten aanboden, of er vaak ook speciaal werden uitgenodigd. De cd-opname, met exemplarische uitvoeringen door de negen zangers en instrumentalisten van de Capilla Flamenca, onder leiding van Dirk Snellings, presenteert een representatieve en bijzonder aantrekkelijke selectie van de geestelijke en profane polyfonie uit de jaren ca. 1470-1530. Behalve luchtige dansen en pittige vocale nummers vallen er ook verfijnde, aristocratische Franse chansons, Italiaanse madrigalen en Vlaamse, Duitse en Engelse liederen op te beluisteren naast enkele liturgische gezangen. Ondanks het feit dat in het korte voorwoord de tekstzetter tweemaal struikelde over het woord ‘vooraanstaand’, verdient dit door het kleine formaat weinig opvallende pareltje werkelijk een ereplaats in ieders verzameling.⁽²⁾ Enige toelichting bij de composities evenwel had de band tussen de tekst en de muziek nog hechter kunnen maken en het verhaal nog overtuigender.

De samenwerking tussen de Alamire-uitgeverij en de Alamire Foundation resulteert geregeld in opmerkelijke publicaties van hoog wetenschappelijk niveau, onder meer naar aanleiding van tentoonstellingen en colloquia.⁽³⁾ Onlangs verscheen het eerste volumen van een prestigieus project, Monumenta Flandriae Musica, waarin de Alamire Foundation zich tot doel stelt ‘een selectie van een keur aan Vlaamse muziek van de Late Middeleeuwen tot 1800 in een moderne, kritische uitgave beschikbaar te stellen voor musici en musicologen’, zoals vermeld in deel 1. Het is een prachtige uitgave van De Triomfeerende Min, de vroegste opera op Nederlandse tekst die bewaard bleef en waarin de Haagse dichter Dirck Buysero en de uit Brugge afkomstige componist Carel Hacquart in 1678 de Vrede van Nijmegen bezongen. Naast de muziek, die in haar moderne lay-out aangenaam oogt, bevat de uitgave een uitvoerige tweetalige inleiding (Nederlands en Engels). Pieter Andriessen en Tom Sprengers - evenals bij de productie van de opera een geslaagd Vlaams-Nederlands duo - schetsen hierin op vakkundige wijze de historische, literaire en muzikale context.⁽⁴⁾ De uitgave voldoet aan de strengste eisen van het literair en musicologisch onderzoek. Bovendien is het notenbeeld zo helder dat musici hopelijk niet zullen kunnen weerstaan aan de drang om deze waardevolle 17de-eeuwse muziek op Nederlandse tekst op hun programma te zetten - en wie waagt zich aan een theaterproductie?

Zowel (onbekende) Magister X als de (on-

(1) Zie, over de Alamire Foundation, I. Bossuyt, ‘The Alamire Foundation. International Centre for the Study of Music in the Low Countries’, in: The Low Countries. Arts and Society in Flanders and the Netherlands. A Yearbook, Stichting Ons Erfdeel, 1994-95, p. 297-298.

(2) Ref.: Johan Van Cauwenberghe / Capilla Flamenca, Magister X. Een fictief verhaal van een Vlaams polyfonist, Alamire Muziekuitgeverij, Peer, 1996, 45 blz. (ISBN 906853 111 5) - CD LUG 03

(3) Recente publicaties zijn: Anthologie van muziekfragmenten uit de Lage Landen (Middeleeuwen-Renaissance). Polyfonie, monodie en leisteenfragmenten in facsimile (ed. Ed Schreurs, Leuven-Peer, 1995) en het eerste jaarboek van de Alamire Foundation, met de referaten van het in 1994 in Antwerpen gehouden Orlandus Lassus-colloquium (Orlando Lassus and his Time. Colloquium Proceedings Antwerpen 24-26.08.1994, edt. I. Bossuyt, E. Schreurs en A. Wouters, Peer, 1995.

(4) Dirck Buysero en Carel Hacquart, De Triomfeerende Min. Vredespel. Gemengt met Zang- en Snaarenspel, Vliegwerken, en Baletten. 1680, uitg. door Pieter Andriessen en Tom Sprengers, Alamire Foundation-Alamire Muziek-uitgeverij, Leuven-Peer, 1996, 79 blz.

[p. 450]

beminde) Triomfeerende Min getuigen van het doorzettingsvermogen en de kwaliteit van de muziekwetenschap in onze contreien, die vooral het laatste decennium een hoge, internationale vlucht hebben genomen dankzij initiatieven als deze. Als stimulans voor de bezielende activiteiten van de beide Alamires zou de laatste zin uit De triomfeerende Min kunnen dienen: ‘Maakt deze blyde maar al 't aardryk door bekent’, waarbij ik de suggestie meegeef om de tekst bij Magister X in vele talen om te zetten!

Ignace Bossuyt