Ons Erfdeel. Jaargang 38

Judit Gera: het steunpunt voor de Nederlandse taal en cultuur in Boedapest

Het Centrum voor de Neerlandistiek aan de ELTE Universiteit te Boedapest heeft in de laatste jaren een dynamische groei doorgemaakt. Sinds de omwenteling is de belangstelling voor het Nederlands belangrijk toegenomen. Het aantal medewerkers van het Centrum is in drie jaar verdubbeld van drie tot zes. Hoofd van het Centrum is Judit Gera. Zij studeerde Hongaarse, Engelse en Nederlandse taal- en letterkunde aan de ELTE Universiteit. Sinds 1982 doceert ze Nederlandse letterkunde aan de vakgroep Neerlandistiek en vertaalt regelmatig Nederlandse en Vlaamse auteurs.

Judit Gera ging Nederlands studeren omdat het in haar studententijd heel moeilijk was om een baan te krijgen met Engels en Hongaars. Ze interesseerde zich altijd al voor kleinere talen, culturen en literaturen, zoals de Nederlandse en de Vlaamse. Ze had vrienden in Amsterdam. Na haar bezoek daar besloot ze om met Nederlands te beginnen. Na haar studie is haar droom om bij een uitgeverij te kunnen gaan werken, dankzij het Nederlands realiteit geworden. Ze werd redactrice, verantwoordelijk voor het Engelse en het Nederlandse taalgebied. In die tijd werden literaire vertalingen nog zwaar gesubsidieerd; het was niet zo moeilijk om een Nederlands boek uit te geven.

Judit Gera begon al in haar studententijd te vertalen. Een beroemd literair tijdschrift schreef een vertaalconcours uit en met een kortverhaal van Dirk Ayelt Kooiman won ze de derde prijs. Het idee om juist dit kortverhaal te gaan vertalen, had ze van Erika Dedinszky. Zij was vertaalster en culturele vraagbaak voor de Nederlandse literatuur in Hongarije en ze zette zich bovendien actief in voor Hongaars-Nederlandse literaire contacten. Erika Dedinszky heeft de jonge vertaalster aan het begin van haar carrière begeleid.

Judit Gera beweert dat je bij het vertalen ook subjectieve keuzes maakt. Als vertaler gaat het er vooral om dat je een andere cultuur en mentaliteit dichter bij je lezers brengt. Zo heeft ze als eerste Nederlandstalige roman Het bittere kruid van Marga Minco vertaald. Dit met de gedachte dat het Hongaarse publiek de kans zou moeten krijgen om naast Anne Frank ook met een ander Nederlandse oorlogsverhaal kennis te kunnen maken. Daarna

[p. 620]

Judith Gera (^o1954).

kwam Jan Wolkers' Terug naar Oegstgeest. Judit Gera heeft dit werk gekozen omdat het over rebellie ging, maar dan vanuit een heel ander perspectief en een andere achtergrond dan rebellie zoals wij die kenden in Hongarije. Bovendien vond ze de manier waarop Wolkers proza en obscene lyriek combineerde heel spannend. Een andere keuze was die van Oeroeg van H. Haasse. Over het koloniale verleden van Nederland weet men in Hongarije bijzonder weinig. Judit Gera vond het echter wel belangrijk om de Hongaarse lezer op de hoogte te stellen van het feit dat juist dit verleden in Nederland nog steeds niet verwerkt is.

Ze is ervan overtuigd dat de Hongaarse lezers zich aan de hand van de bovengenoemde vertalingen alvast een eerste beeld kunnen vormen van de Nederlandse werkelijkheid. In alle drie de werken gaat het over het lot van kinderen met zeer uiteenlopende achtergronden. Het is geen bewuste keuze van haar geweest om zo'n lijn te volgen. Ze heeft pas achteraf kunnen vaststellen dat dit eigenlijk de rode draad tussen deze drie vertalingen is geworden.

In 1994 verschenen er twee vertalingen van haar hand: Het verstoorde leven van Etty Hillesum en Het Belgisch labyrint van Geert van Istendael. Op de vertaling van Hillesum is in een Hongaars literair tijdschrift kritiek verschenen van een collega; Judit Gera zelf schreef daar een repliek op. Bij mijn weten is het de eerste keer dat er in Hongarije een inhoudelijke polemiek is ontstaan over een Nederlandse vertaling. Meestal verschijnt er weinig kritiek op vertalingen uit kleine talen en het is over het algemeen ook geen diepgaande kritiek. Deze keer lag het anders: het is een goede discussie geworden, wat bovendien bewijst dat ook het publiek geïnteresseerd is in de Nederlandse literatuur.

Judit Gera heeft Het Belgisch labyrint vertaald toen ze een jaar in België zat met een TEMPUS-beurs. Ze is van mening dat we in Hongarije over schandalig weinig informatie met betrekking tot België beschikken, terwijl het feit dat in België verschillende taalgemeenschappen genoodzaakt zijn om in één staat te leven, in Europa geen uitzondering is. Ze vindt dat we heel veel kunnen leren van de kritische liefde waarmee Van Istendael België bekijkt. In Hongarije zullen we ook toleranter moeten worden en onze geschiedenis kritischer moeten gaan bestuderen. Dan pas zal het verleden geen hinderpaal meer zijn, maar juist een stimulans vormen voor verdere ontwikkeling. Ze denkt dat het bijzondere van dit boek juist de combinatie van kritiek en liefde is. Ze is er zich ook goed van bewust dat de mening die Van Istendael in het boek verkondigt, de manier waarop hij tegenover België staat, geen algemeen aanvaarde attitude is. Voor de Hongaarse lezer is het een unieke mogelijkheid om geconfronteerd te worden met de Belgische werkelijkheid en om over de eigen geschiedenis en de liefde voor het eigen land na te denken.

Eszter Zelenka, Boedapest